Potówki to małe, swędzące krostki, które mogą pojawić się na skórze niezależnie od wieku. Najczęściej ich pojawienie się ma związek z przegrzaniem skóry lub bardzo intensywnym poceniem się.
Wbrew obiegowej opinii potówki to schorzenie, które nie pojawia się tylko u dzieci. Równie często tworzą się na skórze osób dorosłych, jednak w ich przypadku winna jest nie tylko temperatura, zdarza się, że są reakcją na silny stres, czy intensywne pocenie się podczas wysiłku.
Potówki powstają wskutek wydzielania przez gruczoły potowe dużych ilości potu. Najczęściej jest to spowodowane wysoką temperaturą otoczenia – gdy organizm jest narażony na intensywne promieniowanie słoneczne lub przegrzaniem wywołanym zbyt ciepłym ubiorem. Nadpotliwość może być również efektem zaburzeń wynikających z upośledzenia funkcji równowagi hormonalnej (cukrzyca, nadczynność tarczycy, menopauza) czy też współistniejących chorób nowotworowych. Bardziej intensywne wytwarzanie potu pojawia się także u osób otyłych, a także kobiet w okresie menopauzy (uderzenia gorąca, zlewne poty).
Przyczyna pojawienia się potówek u dorosłych wynikać może także z życia na tzw. „wysokich obrotach”, braku odpoczynku, a co za tym idzie – silnego, przewlekłego stresu czy strachu przed jakimś czynnikiem zewnętrznym, obawami o przyszłość itd. W sytuacjach zachwiania równowagi psychicznej, gruczoły potowe człowieka są nadreaktywne, co może objawiać się właśnie pojawieniem się potówek. Oczywiście nadmierna aktywność gruczołów potowych może być także uwarunkowana różnymi chorobami, takimi jak: gruźlica, infekcje, którym towarzyszy gorączka. Pojawienie się potówek jest bardziej prawdopodobne u osób, które są otyłe, gdyż nadwaga doprowadza do zwiększonej potliwości całego ciała. Wówczas potówki mogą pojawić się na czole, szyi, plecach, pod kolanami czy w okolicy stóp. Często potówki u dorosłych są mylone z innymi infekcjami, np. bakteryjnymi czy grzybiczymi.
Objawy
W momencie wykształcenia się potówek dochodzi do sytuacji, w której zablokowane są ujścia gruczołów potowych, co uniemożliwia ich prawidłową czynność wydzielniczą. Wówczas w miejscach występowania gruczołów potowych pojawiają się bardzo niewielkie, zaczerwienione i przybierające postać pęcherzyków zmiany. Są one łatwo zauważalne, gdyż występują pod naskórkiem. Niestety może się zdarzyć, że te niewielkie czerwonawe pęcherzyki zostaną zainfekowane bakteryjnie. W takiej sytuacji dochodzi do wykształcenia potówek głębokich. Widoczne są one jako silnie zaczerwienione zmiany w obrębie skóry, które nie występują jedynie pod naskórkiem, ale sięgają do znacznie głębszych warstw skóry. Bardzo często zdarza się, że potówki, najczęściej u dorosłych, mylone są z innymi infekcjami, np. wysypkami, gdyż mogą pojawić się na dłoniach i stopach. W takich sytuacjach należy udać się do lekarza, który oceni, czy pacjent boryka się z infekcją wirusowej objawiającą się wystąpieniem charakterystycznego rodzaju wysypki, np. chorobę bostońską, czy też pojawiły się u niego potówki. Oprócz tego, że potówki wyglądają nieestetycznie, jednym z dużych problemów jest także świąd w miejscu ich powstania. A wystąpić mogą niemal wszędzie – najbardziej kłopotliwe są te w obrębie twarzy i pleców.
Jak leczyć potówki?
Najlepszym sposobem na uniknięcie potówek jest zastosowanie się do podstawowych zasad higieny i używanie odpowiednich kosmetyków i antyperspirantów, stabilizujących lub hamujących nadpotliwość. Osoby, które skłonność do nadmiernej potliwości powinny, szczególnie latem, częściej, niż przeciętna osoba, kąpać się lub brać prysznic. Do kąpieli można dodać sody oczyszczonej lub naparu z koszyczka rumianku. Bardzo dobrym sposobem na pozbycie się potówek są okłady z aloesu. Ma on właściwości odkażające i tonizujące, co sprawia, że skóra regeneruje się, a gruczoły potowe się udrażniają. Bardzo ważne są także odpowiednie kosmetyki. Przy ich wyborze powinien pomóc lekarz dermatolog. Dobrze jest też przyjrzeć się szafie i postawić tylko na te ubrania, które zrobione są z naturalnych materiałów i pozwolą skórze swobodnie oddychać, nie dopuszczając do jej przegrzania. Jeśli zmiany pojawiają się na stopach – trzeba zaopatrzyć się w przewiewne obuwie. Nie można jednak zapominać o właściwym nawodnieniu. Wraz z potem tracimy cenny elektrolity i substancje mineralne, których organizm bardzo potrzebuje. O odpowiedniej ilości wody trzeba pamiętać nie tylko latem, ale przez cały rok. Przy potówkach na twarzy trzeba stosować dermokosmetyki – najlepiej delikatne płyny micelarne lub toniki. Unikać należy tłustych kremów, ponieważ zatykają pory. Do przemywania twarzy można wypróbować napary z kory brzozy, kwiatu nagietka, koszyczka rumianku, liścia mięty pieprzowej, szałwii czy melisy.
W sytuacji, gdy nadpotliwość, a w konsekwencji tworzenie się potówek, jest jedynie objawem, pomóc powinno leczenie choroby podstawowej. Jeśli jednak lekarz zdiagnozuje nadpotliwość pierwotną, czyli taką, która występuje samoistnie i nie towarzyszy jej żadne inne schorzenie, poza stosowaniem się do zasad higieny i używania właściwych kosmetyków, które blokują wydzielanie potu, można zastosować wstrzyknięcie toksyny botulinowej, które paraliżuje gruczoły i hamuje ich pracę. Efekt utrzymuje się przez ok. sześć miesięcy.
Jednym z bardziej dokuczliwych objawów jest świąd. Zmniejszy go zimna woda, mentol i kwas borny, który działa antyseptycznie i łagodząco. Oczyszcza także gruczoły potowe z zalegającego w nich potu. Ulgę może przynieść stosowanie pudru w płynie do aplikacji miejscowej o działaniu przeciwświądowym. W skład takich preparatów wchodzą benzokaina, mentol oraz tlenek cynku. Tlenek cynku działa ściągająco, osłaniająco i antyseptycznie. Benzokaina działa miejscowo znieczulająco, łagodząc ból i świąd, a mentol miejscowo chłodząco.
Potówki u dziecka
Potówki mogą pojawić się u dziecka zazwyczaj w efekcie przegrzania organizmu. Mają postać niewielkich pęcherzyków wypełnionych płynem. Zmienione miejsca kilka razy dziennie przemywa się wodą z dodatkiem emolientów (płynów, które myją i natłuszczają skórę). Aby zmniejszyć dolegliwości, można też rozbierać dziecko do naga, by skóra lepiej oddychała. Nie jest to konieczne, gdy malec ma na sobie bawełniane ubranka. Dzieciom gorączkującym podaje się leki obniżające temperaturę. Pod żadnym pozorem nie wolno wyciskać potówek ani przecierać ich spirytusem! Obecnie odchodzi się od stosowania go w pielęgnacji małych dzieci. Nie zaleca się też kąpieli z nadmanganianem potasu (można go użyć tylko na zalecenie lekarza). Skóry z potówkami nie powinno się myć zwykłym mydłem, które je wysusza. Błędem jest również smarowanie oliwką – może nasilać występowanie zmian, czy tłustymi kremami. Te z kolei powodują, że skóra słabiej oddycha. Jeśli potówek jest dużo albo długo się utrzymują, konieczna jest wizyta u dermatologa.
