Proteza zębowa jest najpopularniejszym sposobem radzenia sobie z brakami w uzębieniu. Co drugi Polak powyżej 40. r.ż. posiada protezę zębową.
Temat dotyczący 9 milionów ludzi w kraju pozostaje jednak stygmatyzującym tabu. W pewnym okresie życia większość z nas stanie się użytkownikami protez zębowych. Są one konieczne, ponieważ utrata zębów jest nie tylko problemem estetycznym, ale poważnym defektem źle wpływającym na zgryz, stawy żuchwowo-skroniowe, dziąsła, kości żuchwy i szczęki. Braki w uzębieniu powodują zmianę rysów twarzy oraz utrudnienia w gryzieniu pokarmów, pośrednio wpływają także na ogólny stan naszego zdrowia, wymuszają bowiem zmianę diety i trybu życia.
Protetycy oferują wiele możliwości uzupełnienia miejsc po utraconych lub uszkodzonych, np. wyszczerbionych czy nadłamanych, zębach. Jednak dla wielu osób największym zmartwieniem jest wygląd zewnętrzny, a brak uzębienia stwarza ogromny problem estetyczny. Obecnie stomatologia protetyczna jest tak dobrze rozwinięta, że protezy wyglądają zupełnie naturalnie i są praktycznie nie do odróżnienia od zębów. Chcąc dobrze czuć się z „ciałem obcym w ustach”, musimy idealnie dobrać protezę. Powinna być wygodna, nie sprawiać żadnych kłopotów, a przede wszystkim musi dobrze leżeć, by uciskiem nie powodowała stanów zapalnych i kolejnych chorób dziąseł czy przydziąśla. Protetyka stomatologiczna może zapewnić dwa główne rodzaje protez: protezy zębowe stałe oraz protezy zębowe ruchome.
By protezy służyły przez wiele lat i nie przyczyniały się do powstania dodatkowych problemów, trzeba o nie należycie dbać.
Proteza całkowita
Protezy całkowite odtwarzają nam zęby. Powinny być tak zbudowane i zajmować taką objętość, aby były wkomponowane i w pełni zharmonizowane z normalnymi czynnościami neuromięśniowymi. Wielkość, kształt i umieszczenie protez całkowitych powinny być takie, aby siły fizyczne działające w jamie ustnej przyczyniały się do ich stabilizacji, a nie odwrotnie. Idealna proteza doskonale przylega do dziąseł. Wtedy bowiem wytwarza się podciśnienie, które nie wypycha jej z ust, lecz utrzymuje na swoim miejscu. Do rozhermetyzowania się protezy może dojść na skutek uderzenia lub… ziewnięcia albo nagryzienia na coś twardego. W miarę użytkowania protezy całkowitej nasze szczęki się zmieniają. Następuje zanik dziąseł i kości, więc nawet idealnie dopasowana proteza może się po jakimś czasie okazać niewygodna (protetycy zalecają wymianę protezy co 3 lata). Także kłopoty z dziąsłami, czy niedostateczna ilość śliny mogą powodować problemy z protezą. Podrażnienia błony śluzowej wynikają także z niedokładnego przylegania protezy, co często prowadzi do powstania stanu zapalnego jamy ustnej.
Gdy nowa proteza uwiera, nie należy jej nosić „na siłę”, lecz udać się do specjalisty, który ją wykonywał. 2–3 godziny przed wizytą u stomatologa trzeba założyć protezę. W ten sposób na błonie śluzowej uwidocznią się miejsca ucisku i lekarzowi łatwiej będzie je zlikwidować. Samodzielne poprawki protezy nie są wskazane, gdyż z reguły kończą się jej zniszczeniem.
Stomatopatie
Nazwą tą określa się dolegliwości subiektywne oraz zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej, wynikające z użytkowania protezy. Zazwyczaj podrażnienia błony śluzowej powstają w wyniku ucisku i ocierania protezy. Może ona nawet powodować bolesne odleżyny. W każdym z tych przypadków konieczna jest wizyta u protetyka i poprawienie położenia protezy. Na powierzchni uzupełnień protetycznych, podobnie jak na szkliwie zębów, tworzy się płytka bakteryjna. Drobnoustroje tworzące ów osad są przyczyną infekcji błony śluzowej jamy ustnej. Proces ten zachodzi u osób zaniedbujących higienę jamy ustnej. Przyspieszone tworzenie się nalotów bakteryjnych występuje też wtedy, gdy proteza jest użytkowana całodobowo, bez przerwy nocnej – co jest poważnym błędem.
Proteza może również wywołać uczulenie. Ten rodzaj stomatopatii występuje u osób uczulonych na materiał akrylowy i posiadających uzupełnienia protetyczne zawierające to tworzywo. W miejscu zetknięcia się protezy z błoną śluzową powstaje zaczerwienienie, obrzęk, pieczenie błony śluzowej. Zmiany te cofają się po usunięciu protezy z jamy ustnej. Czasami zdarza się również uczulenie na nikiel. Jest to pierwiastek chemiczny zawarty w metalowych częściach uzupełnień protetycznych.
Pielęgnacja protez zębowych
To podstawa zdrowia całej jamy ustnej. Na protezie zębowej, tak jak i na zębach naturalnych, zbierają się w ciągu dnia osady z kawy, herbaty, cząsteczki jedzenia, tworzy się kamień nazębny. Niewyczyszczone protezy zmieniają smak potraw, a mikroporowate struktury akrylu są siedliskiem patogenów, m.in. bakterii i grzybów. Nadto wraz z utratą naturalnego uzębienia diametralnie zmienia się flora bakteryjna jamy ustnej. Dlatego odpowiednie czyszczenie protez jest bezwarunkową koniecznością. Protezę ruchomą należy czyścić dokładnie po każdym posiłku – służą do tego tabletki musujące oraz specjalne pasty i szczoteczki do protez. Żadnej protezy nie należy używać 24 godziny na dobę. Przed snem trzeba wyjąć protezę i wyczyścić pod bieżącą wodą z użyciem odpowiednich środków czyszczących, które usuną pozostałości po kawie, herbacie albo od nikotyny. Mają na ogół też działanie antybakteryjne – zapobiegają powstawaniu przykrego zapachu z ust i tworzeniu się płytki nazębnej na protezie. Potem trzeba umieścić protezę w suchym, szczelnym pojemniku. Trzymanie w szklance z wodą sprzyja rozwojowi grzybów i bakterii, które trudno całkowicie usunąć podczas mycia, bo akryl jest tworzywem porowatym.
Gdy w ustach pojawi się stan zapalny, należy sięgnąć po żele działające przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Częstym zjawiskiem u osób starszych jest też paradontoza, czyli choroba tkanek przyzębia – producenci oferują także żele, pasty i maści przeznaczone dla takich pacjentów.
Użytkownicy protez mogą również zmagać się z problemem natury technicznej: nawet najlepiej wykonany aparat nie zawsze idealnie przylega do dziąseł. Poza tym często spożywane pokarmy drobne mogą dostać się między protezę a podniebienie i podrażniać tkanki. Dlatego stworzono również specjalne kleje, proszki i podściółki mocujące służące dokładnemu zamocowaniu „trzecich zębów”. Klej należy nałożyć w kilku miejscach na suchą lub wilgotną protezę (w zależności od zaleceń producenta), a następnie przez kilka sekund przycisnąć do podniebienia lub żuchwy. Zazwyczaj ten sposób mocowania wystarcza na osiem do dziesięciu godzin użytkowania protezy. Kleje do protez występują w kilku odmianach, mogą być extra mocne lub skomponowane na bazie kojącego aloesu dla osób wrażliwych.
Każda proteza dentystyczna jest ciałem obcym w jamie ustnej i może negatywnie wpływać na tkanki tego obszaru. Najczęstsze problemy, jakie mogą wystąpić podczas noszenia protezy to: podrażnienia, stan zapalny i związane z nimi dyskomfort oraz ból. Żadnego bólu związanego z noszeniem protez nie wolno lekceważyć, ale na początku użytkowania otarcia są zjawiskiem normalnym i powinny ustąpić po okresie zaadaptowania się do nowej protezy.
red.
apla
Codzienne dbanie o protezę:
- Wyjmuj protezę na noc, na co najmniej 6–8 godzin. Noszenie protezy przez cały czas może powodować stany zapalne błony śluzowej.
- Myj dokładnie wszystkie powierzchnie protezy szczotką do zębów lub rąk i mydłem. Pasta do zębów zawiera substancje ścierne, które powodują, że powierzchnia protezy staje się szorstka, a wówczas szybciej tworzy się na niej osad, np. z kawy, herbaty. Dlatego też unikaj mycia protez z użyciem pasty.
- Raz w tygodniu możesz użyć proszku lub specjalnych tabletek do dezynfekcji protezy. Nie używaj w tym celu wody utlenionej, bo odbarwia akryl.
- Dbaj o higienę jamy ustnej nawet przy bezzębiu. Czyść język specjalną szczoteczką, używaj płynów do płukania ust lub wody, aby usunąć resztki jedzenia. Możesz też delikatnie masować dziąsła miękką szczoteczką, aby pobudzić krążenie krwi.
- Nie używaj na co dzień kremów mocujących do protez. Niekorzystnie wpływają na błonę śluzową. Sięgnij po nie w szczególnych sytuacjach (np. wystąpienie publiczne, impreza towarzyska), aby czuć się komfortowo.