Prawidłowa higiena ucha to dobry nawyk, który pomaga zapobiegać problemom związanym ze słuchem.
Jednak mimo codziennej pielęgnacji wiele osób wciąż skarży się na uczucie zatkanych uszu lub zalegającej w nich wody.
Ucho zbudowane jest z trzech części: ucha zewnętrznego, wewnętrznego i środkowego. Ucho środkowe oraz wewnętrzne, to bardzo delikatne organy, podatne na urazy. Przed niekorzystnymi czynnikami osłania je ucho zewnętrzne, które pełni rolę ochronną, ale także wzmacnia dochodzące do uszu dźwięki.
Na ucho zewnętrzne składa się małżowina uszna czyli fałd skóry wzmocniony chrząstką oraz przewód słuchowy zewnętrzny, przez który fale dźwiękowe docierają do błony bębenkowej. Zbudowany jest on z tkanki chrzęstnej i kostnej pokrytej skórą zawierającą gruczoły woskowinowe, łojowe oraz włoski rozprowadzające woskowinę – naturalną substancję pełniącą w uchu ważne funkcje: oczyszczającą, nawilżającą i osłonową. Woskowina natłuszcza przewód słuchowy zewnętrzny, chroniąc go przed mikrourazami i zapobiega dostawaniu się wody w głąb ucha. Stanowi również mechaniczną ochronę błony bębenkowej wychwytując drobne ciała obce i zapobiegając przedostawaniu się ich w okolicę błony bębenkowej. Przyczynia się też do utrzymania lekko kwaśnego środowiska, co z kolei stanowi barierę dla infekcji. Systematycznie odbywa się mechanizm samooczyszczenia ucha – dzięki ruchom włosków woskowina zostaje przesuwana na zewnątrz.
Przyczyny zatkania ucha
Głównymi przyczynami problemów z zatkanym uchem są zbyt wąskie przewody słuchowe lub nadmierne wytwarzanie woskowiny. Istotnym powodem zwiększonego wydzielania woskowiny jest mechaniczne drażnienie skóry przewodu słuchowego, stosowanie patyczków higienicznych do uszu, noszenie aparatów słuchowych lub słuchawek przez większość dnia. Do nadmiernego wytwarzania woskowiny może przyczyniać się także przebywanie w zanieczyszczonym, zapylonym środowisku, ponieważ gruczoły przewodu słuchowego nasilają wtedy swoją aktywność.
Kanał słuchowy najczęściej zatykany jest po kontakcie z wodą np. podczas kąpieli, czy też pływania w basenie. Wynika to z faktu, że czop woskowinowy zwiększa swoją objętość pod wpływem wilgoci.
Zatkanie ucha woskowiną
Jeśli woskowina zgromadzona jest w nadmiarze, może utworzyć tzw. czop (korek) woskowinowy. Następuje wtedy zmniejszenie lub całkowite zamknięcie światła przewodu słuchowego. Objawy zatkania ucha czopem woskowinowym są różnorodne, może pojawić się niedosłuch, wrażenie, że ucho jest „zatkane”. Pogarsza się odbiór dźwięków otoczenia. Gdy woskowina jest wepchnięta w okolice błony bębenkowej, może pojawić się również ból ucha i zawroty głowy. Nie występują one jednak w każdym przypadku – jest to kwestia bardzo indywidualna. Zaleganie korka woskowinowego jest niebezpieczne, gdyż może być przyczyną stanów zapalnych przewodu słuchowego.
Do najczęściej występujących objawów pojawienia się czopu woskowinowego można zaliczyć m.in.:
- niedosłuch,
- poczucie pełności w uchu,
- dolegliwości bólowe,
- szumy uszne,
- świąd ucha,
- osłabione działanie aparatu słuchowego.
Prawidłowa higiena uszu
Podczas czyszczenia uszu nie należy stosować patyczków higienicznych. Warto mieć świadomość, że służą one jedynie do oczyszczania małżowiny. Wkładane do ucha powodują przesuwanie woskowiny w głąb kanału słuchowego, co może doprowadzić do np. uszkodzenia błony bębenkowej, czy też niedrożności.
Oczywiście nie zaleca się wykorzystywania także innych akcesoriów mechanicznych. W warunkach domowych czyszczenie uszu możliwe jest tylko poprzez zastosowanie specjalistycznych preparatów do rozpuszczania woskowiny. Powstały czop woskowinowy może zostać rozmiękczony i rozpuszczony. Takie preparaty można zakupić w każdej aptece.
Jest niezwykle ważne, by nie zakłócać naturalnego mechanizmu samooczyszczania ucha, stosując tak bardzo popularne patyczki higieniczne, czy też inne przedmioty, gdyż grozi to zranieniem delikatnej skóry przewodu, czego skutkiem może być krwawienie lub zapalenie przewodu słuchowego. Niewłaściwe usuwanie zalegającej w przewodach słuchowych woskowiny może wiązać się z powikłaniami. Do najczęstszych następstw należą zawroty głowy, omdlenia, szumy uszne z zapaleniem ucha zewnętrznego i perforacją błony bębenkowej włącznie. Oczyszczanie uszu przy pomocy patyczków higienicznych stwarza ryzyko podrażnienia i utknięcia w przewodzie słuchowym. Poza tym ich stosowanie drażni mechanicznie skórę zewnętrznego przewodu słuchowego oraz pobudza gruczoły do zwiększonej produkcji woskowiny. Dodatkowo, zamiast oczyścić ucho, woskowina zostaje „upchnięta” w węższym, kostnym odcinku przewodu słuchowego, w pobliżu błony bębenkowej, co w konsekwencji może doprowadzić do powstania korka woskowego i całkowitego zatkania ucha. W skrajnych przypadkach może również dojść do przebicia błony bębenkowej i trwałego uszkodzenia słuchu. Błonę można uszkodzić nawet wtedy, gdy patyczek nie jest wkładany zbyt głęboko, ponieważ jest bardzo cienka – ma grubość ok. 0,1 mm.
Ważne jest, aby również pamiętać o osuszaniu ucha – czop woskowinowy najczęściej występuje np. po kąpieli, gdy zalegająca woskowina pęcznieje. Poza tym zalegająca w uchu woda może stanowić dobrą pożywką dla bakterii i być przyczyną rozwijania się stanu zapalnego.
W warunkach domowych warto zastosować środki zmiękczające woskowinę. W grupie tej można wyróżnić produkty olejowe i wodne. Niektóre specyfiki w składzie mają dodatkowo substancje o działaniu przeciwzapalnym i/lub przeciwbólowym. Jeśli woskowina wydziela się w nadmiarze, jest gęsta i twarda – można zastosować glicerol lub specjalne krople do uszu np. zawierające oliwę z oliwek. Zmiękczają one woskowinę i natłuszczają przewód słuchowy, ale nie są w stanie poradzić sobie z czopem woskowinowym. Dlatego warto sięgać po produkty z łagodnymi środkami powierzchniowo czynnymi, które są w stanie zemulgować twardy czop. Pielęgnacja przy pomocy wspomnianych sprejów powinna być stałym elementem codziennej higieny uszu. Zapobiegnie ona zaleganiu woskowiny, jej utwardzeniu i powstaniu czopu. Należy pamiętać, że zbyt częste oczyszczanie przewodu słuchowego nie jest wskazane, gdyż niedobór woskowiny może być przyczyną świądu ucha, wysychania i łuszczenia się skóry. Przewód słuchowy zewnętrzny można oczyszczać w gabinecie lekarskim po badaniu oftalmoskopem. Laryngolog usuwa czop woskowinowy ręcznie lub przeprowadza zabieg płukania uszu.
