Już pod koniec zimy wzmagają się reakcje uczuleniowe. Choć tego nie widać jeszcze gołym okiem, rośliny zaczynają pylić, nawet pod śniegiem, powodując wiele uciążliwych objawów.
Alergia to dolegliwość, której znaczenie pochodzi od greckich wyrazów: „allos” – inny i „ergon” – działanie. Jest niewłaściwą reakcją układu odpornościowego człowieka na alergeny, które dosyć licznie występują w środowisku. Alergia określana jest chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Niemożliwe jest trwałe i całkowite wyleczenie alergii. U zdrowych osób alergeny nie powodują żadnych objawów ani uczulenia. Układ odpornościowy odpowiedzialny jest za kontrolowanie, czy obce cząsteczki mogą negatywnie wpłynąć na zdrowie i podejmuje ewentualne działania, aby chronić organizm.
Alergia krzyżowa
Alergia krzyżowa to typ alergii wywołany przez alergeny z dwóch grup. Układ odpornościowy osób cierpiących z powodu alergii zaczyna reagować na dwa podobnie zbudowane alergeny. Osoba dotknięta alergią krzyżową zmaga się z objawami alergii wziewnej oraz pokarmowej. Okazało się bowiem, że białka niektórych alergenów roślinnych i pokarmowych charakteryzują się bardzo dużym podobieństwem budowy lub są prawie identyczne. W związku z czym prawdopodobieństwo wystąpienia alergicznej reakcji krzyżowej jest wysokie.
Objawy alergii krzyżowej
Objawy alergii krzyżowej mogą być niezwykle intensywne i występują po spożyciu alergenu. Pojawiają się po ok. 15–30 minutach po spożyciu, dotknięciu lub wprowadzeniu alergenu do organizmu. Objawy oddechowe to najczęściej:
- świąd gardła i krtani,
- katar,
- kaszel
- obrzęk warg i języka,
- nieżyt nosa,
- napad duszności.
Reakcja krzyżowa to także objawy żołądkowo-jelitowe:
- nudności,
- bolesne kolki,
- biegunka,
- wymioty,
- zaparcia,
- bóle brzucha.
Objawy skórne występujące przy alergii krzyżowej to:
- pokrzywka,
- rumień,
- zaostrzenie atopowego zapalenia skóry.
Objawy ogólnoustrojowe, bardzo rzadkie, ale odnotowywane u chorych na alergię krzyżową, to:
- odczyn Quinckego,
- pokrzywka uogólniona,
- wstrząs anafilaktyczny.
Diagnostyka
Nie jest prosta. Nie istnieje test pozwalający na rozpoznanie lub przewidzenie, czy wystąpi u pacjenta reakcja krzyżowa. Badanie lub przewidywanie prawdopodobieństwa wystąpienia takiej reakcji to proces bardzo złożony, oparty na niezmiernie wnikliwym wyciąganiu wniosków z przeprowadzonych badań oraz zebranego wywiadu. Aby stwierdzić alergię krzyżową, przeprowadza się szereg testów diagnostycznych, m.in.
- testy skórne oraz płatkowe,
- doustne próby prowokacyjne pod nadzorem lekarza,
- badanie krwi pod kątem IgE całkowitego i specyficznego (oznaczanie stężenia przeciwciał w klasie IgE),
- testy skórne z alergenami rekombinowanymi,
- immunoelektroforeza krzyżowa,
- test zahamowania RAST.
Warto zwrócić uwagę, że alergie krzyżowe ujawniają się najczęściej latem ) w tym właśnie czasie w powietrzu utrzymuje się wysokie stężenie pyłków drzew, traw, chwastów), także po długotrwałych silnych reakcjach stresowych oraz przy dużych wysiłkach. Trudno jest stwierdzić, czy opisywane przez chorego i wykrywane objawy alergii są rzeczywiście reakcją krzyżową, czy tylko tymczasowym współwystępowaniem dwóch rodzajów alergii. Równoczesna nadwrażliwość na dwa różne alergeny nie musi oznaczać alergii krzyżowej. Dopiero kiedy z pomocą nowoczesnych badań diagnostycznych uda się ustalić, że przeciwciała wyprodukowane do walki z jednym alergenem są wykorzystywane do usuwania innej substancji, można mówić o alergii krzyżowej.
Nietypowe alergeny
Warto podkreślić, że w przypadku uczulenia na mleko krowie nie jest zalecane zastępowanie go mlekiem innych zwierząt parzystokopytnych (ze względu na duże ryzyko alergii krzyżowej). Około 90 proc. osób uczulonych na mleko krowie nie toleruje także mleka koziego. Około 10 proc. dzieci z alergią na mleko krowie reaguje objawami alergicznymi na mięso wołowe.
Alergolodzy odkryli również zjawisko reakcji krzyżowej pomiędzy roztoczami kurzu domowego a spożywanymi skorupiakami, np. krewetkami. Z kolei niektórzy pacjenci uczuleni na wieprzowinę reagują krzyżowo przy kontakcie z sierścią kota. Przy alergii na wołowinę i białka mleka mogą wystąpić reakcje krzyżowe z alergenami sierści innych zwierząt, np. krowy, konia, psa czy chomika. Znany jest zespół mleko krowie – sierść krowy, w którym to u osoby uczulonej na mleko krowie wyzwalane są objawy alergiczne po kontakcie ze zwierzęciem, zespół drób – jajko, w którym osoby uczulone na żółtko jaja reagują uczuleniem wziewnym na ptasie pióra. Opisywane są przypadki wystąpienia objawów chorobowych u osób uczulonych na jajko kurze po zjedzeniu jaja przepiórki lub strusia. Odczyny krzyżowe występują także pomiędzy przyjmowanymi lekami, np. kwasem acetylosalicylowym a niesteroidowymi lekami o działaniu przeciwzapalnym.
Leczenie
Alergia krzyżowa to bardzo złożony problem diagnostyczny i kliniczny. Z tego też względu stwarza ona trudności lecznicze i konieczność kompleksowego postępowania. Wskazane jest stosowanie diety eliminacyjnej i farmakoterapii (zalecanej do leczenia schorzeń alergicznych), wprowadzenie do terapii odczulania. Odczulanie metodą podjęzykową jest nowoczesną metodą immunoterapii, której skuteczność i bezpieczeństwo zostały potwierdzone klinicznie. Proces odczulania trwa do pięciu lat (można go stosować u dzieci od 5. roku życia). Alergen w postaci kropli lub tabletek podaje się na błonę śluzową pod językiem. Aby odczulanie było skuteczne, musi trwać minimum trzy lata (odczulanie całoroczne, np. na roztocze) lub przez trzy kolejne sezony (odczulanie okołosezonowe np. na pyłek traw). Warto zaznaczyć, że odczulenie jedynie na pyłek brzozy zmniejsza niebezpieczeństwo potencjalnego wystąpienia reakcji krzyżowej na jabłka oraz inne owoce (jeśli szczepionka zawierała krzyżowe składniki).
Profilaktyka
Osoby uczulone na alergeny pokarmowe i wziewne mogą same zapobiegać niebezpiecznym reakcjom alergicznym poprzez unikanie tego, co ich uczula. Powinny także zdawać sobie sprawę z możliwości wystąpienia u nich reakcji krzyżowych i znać, co może być dla nich niebezpieczne. I tak osoby uczulone na roztocza kurzu domowego podczas letnich wojaży do nadmorskich krajów powinny zrezygnować z konsumpcji owoców morza – krabów, homarów, krewetek. Osoby uczulone na pyłek brzozy nie powinny w okresie jej pylenia spożywać jabłek, gruszek, śliwek, kiwi itd. – choć poza okresem pylenia pokarmy te są dla nich bezpieczne. Należy pamiętać, że reakcję alergiczną może spowodować nawet minimalna ilość alergenu!
red.
Źródło: IZMedicall
Najczęściej krzyżujące się alergeny
Jeśli ktoś jest uczulony na pyłek brzozy, jest bardzo prawdopodobne, że może wystąpić u niego reakcja krzyżowa z selerem, surową marchewką, surowym pomidorem, papryką, jabłkiem, gruszką, śliwkami, morelami, brzoskwiniami, wiśniami, czereśniami, pomarańczami, mango, liczi, makiem, orzechami, pieprzem.
Gdy osoba jest uczulona na pyłki traw, może wystąpić u niej, z dużym prawdopodobieństwem, reakcja krzyżowa z marchwią, selerem, zbożami (żytem, pszenicą, jęczmieniem, owsem), ryżem, burakami, surowymi ziemniakami, cebulą, jabłkami, pomidorami.
Uczuleni na bylicę reagują krzyżowo z antygenami selera, marchwi, kolendry, kminku, owoców pestkowych, kiwi, mango, grochu, papryki, pomidora. U osób uczulonych na ten chwast alergolodzy opisują zespoły objawów krzyżowych: bylica – seler oraz bylica –musztarda.
Osoby uczulone na selera mogą reagować objawami na marchew, ogórek, melon, owoce pestkowe, mango, paprykę, kminek, kolendrę, koper, pietruszkę, pieprz.
U osób uczulonych na lateks gumy naturalnej prawdopodobne jest wystąpienie reakcji krzyżowej z kiwi, bananami, awokado, melonem, mango, ananasem, grejpfrutem, owocami pestkowymi, kasztanami jadalnymi, orzechami, migdałami, selerem, pomidorem, gryką. Alergolodzy nazywają te reakcje zespołem lateksowo – owocowym.
Alergia na leszczynę prowadzi bardzo często do nadwrażliwości na orzechy, a w szczególności na orzechy laskowe.