Wstrzymywanie oddechu, wypicie szklanki wody czy zjedzenie łyżeczki cukru lub miodu – to jedne z najpopularniejszych domowych metod na pokonanie czkawki. Czy to powszechna „dolegliwość”, czy objaw choroby?
Czkawka najczęściej jest chwilową, niegroźną dolegliwością, spowodowaną mimowolnymi skurczami przepony, które w konsekwencji doprowadzają do krótkiego przerwania przepływu powietrza. W zdecydowanej większości przypadków nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Istnieją jednak sytuacje, kiedy jej pojawienie się powinno nas niepokoić. Może być bowiem objawem choroby.
Ze względu na czas występowania czkawki możemy ją podzielić na ostrą – trwającą do 48 godzin oraz przewlekłą – powyżej 48 godzin, z wariantem czkawki uporczywej, utrzymującej się ponad miesiąc i nie reagującej na leczenie.
Czym jest czkawka?
Czkawka to dość powszechnie pojawiająca się dolegliwość, której głównym „winowajcą” jest przepona – jeden z największych mięśni w naszym organizmie. Choć pełni różne funkcje, jej głównym zadaniem jest „uczestnictwo” w wymianie tlenowej. Przepona bierze udział w procesie oddychania – m.in. wpływając na objętość klatki piersiowej (obniża się podczas wdechu i podnosi podczas wydechu). W sytuacji, gdy któreś z zakończeń przepony zostaje podrażnione, zaczyna się ona nieregularnie poruszać, a to w konsekwencji doprowadza do pojawienia się czkawki. Najczęściej mamy do czynienia z ostrą czkawką o łagodnym i krótkim przebiegu, a do jej przyczyn należą m.in.:
- rozdęcie żołądka wskutek szybkiego jedzenia, spożycia gazowanych napojów,
- jedzenie „na sucho” (bez uprzedniego wypicia płynu przez kilka godzin),
- pikantne, zbyt zimne lub gorące posiłki,
- emocje (silne podniecenie, strach, śmiech),
- gwałtowne zmiany temperatury,
- nadmierne spożycie alkoholu (może doprowadzić do podrażnienia połączeń nerwowych),
- badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego,
- pobudzenie nerwu przeponowego przy odginaniu szyi,
- podrażnienie głośni podczas intubacji dotchawiczej.
Domowe sposoby – czy są skuteczne?
Ilu nękanych czkawką, zwykle tyle metod walki z dokuczliwą przypadłością, a więc: picie dużej ilości płynów, próba wstrzymania oddechu, ssanie kostek lodu, spożycie łyżeczki cukru lub miodu, gryzienie cytryny, żucie suchej skórki chleba, oddychanie do papierowej torebki, przestraszenie czkającego…
Czkawka to zazwyczaj krótkotrwała dolegliwość, która ustępuje sama bądź po zastosowaniu domowych sposobów. Niektóre z nich mogą brzmieć dla nas nieprawdopodobnie, jednak jeżeli tylko nam pomagają i nie zagrażają w żaden sposób zdrowiu, nie ma przeciwwskazań do ich stosowania.
Czkawka – objaw choroby?
Czkawka zazwyczaj ustępuje po kilku minutach, a jej nawroty nie są zbyt częste. Jeżeli jednak występuje kilka razy w tygodniu czy utrzymuje się dłużej niż 6 godzin, powinniśmy na początku zwrócić uwagę na sytuacje, w których się pojawia (np. po spożywaniu określonych potraw czy po przyjęciu leków). Natomiast w sytuacji, gdy permanentnej czkawce towarzyszą objawy, takie jak: biegunka, bóle brzucha lub w okolicach klatki piersiowej czy silne zawroty głowy, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Czkawka przewlekła jest objawem niepokojącym, mogącym towarzyszyć:
- zmianom w obrębie ośrodkowego układu nerwowego (nowotwory, stwardnienie rozsiane, zmiany naczyniowe, zapalne, urazy);
- infekcjom wirusowym (grypa, kleszczowe zapalenie mózgu);
- chorobom, w których dochodzi do podrażnienia nerwów przeponowych: otolaryngologicznym (uszu, gardła, nosa), wolu tarczycowemu, powiększeniu węzłów chłonnych szyjnych, patologiom w przewodzie pokarmowym (w przełyku, przeponie, zapaleniu błony śluzowej żołądka, zapaleniu jelita grubego);
- chorobom trzustki, wątroby i dróg żółciowych.
Czkawka może towarzyszyć chorobom nerek, zaburzeniom sercowo-naczyniowym, zaburzeniom metabolicznym i elektrolitowym (hiperglikemia, hipokapnia, uremia). Może być także działaniem niepożądanym niektórych leków, np. steroidów, benzodiazepin, czy barbituranów.
Leczenie
Krótkotrwałe epizody czkawki nie wymagają leczenia i nie mają konsekwencji zdrowotnych poza przemijającym wpływem np. na częstość pracy serca. W przypadku czkawki przewlekłej konieczne jest jednak wdrożenie farmakologii lub postępowania niefarmakologicznego. Czkawkę przewlekłą należy zwalczać, gdyż jej konsekwencjami mogą być wymioty (powikłaniem jest refluksowe zapalenie przełyku, zaburzenia wodno-elektrolitowe wikłane zaburzeniami rytmu serca), zaburzenia snu, postępujące wyczerpanie.