Zakażenia ran są bardzo poważnym problemem terapeutycznym. Ze względu na alarmujący wzrost oporności drobnoustrojów na antybiotyki oraz trudności w leczeniu zakażeń ran konieczne jest zastosowanie miejscowych antyseptyków. Do takich środków zalicza się srebro, stosowane od wielu lat jako środek bakteriobójczy.
Niegdyś do leczenia ran wykorzystywano roztwory azotanu srebra. Obecnie dostępne są nowoczesne postaci srebra oraz nowe opatrunki ze srebrem, łączące jego działanie przeciwbakteryjne z technologiami, które umożliwiają m.in. kontrolę wysięku czy usuwanie biofilmu. Rozwój nanotechnologii sprawił, że możliwe stało się wytwarzanie nano- i mikrokryształów srebra, które dzięki niewielkiej średnicy mogą przenikać przez ścianę komórkową bakterii i działać silniej przeciwbakteryjnie. Opatrunki specjalistyczne zawierające różne związki srebra są dostępne w aptekach bez recepty.
Srebro wykazuje działanie bakteriobójcze wobec wielu gatunków bakterii, w tym bakterii opornych na antybiotyki. Jony Ag+ mają najwyższą aktywność przeciwdrobnoustrojową spośród wszystkich metali ciężkich.
Proces gojenia ran
Gojenie ran jest złożonym procesem, przebiegającym etapami. Wyróżnia się 3 podstawowe fazy gojenia:
- faza zapalna – jest wynikiem uszkodzenia naczyń krwionośnych, aktywacji krzepnięcia i gromadzenia się m.in. leukocytów i cytokin, które chronią ranę przed zakażeniem;
- faza proliferacyjna (rozrostu) – fibroblasty zastępują fibrynę włóknami kolagenowymi. Następuje regeneracja tkanek, ziarninowanie i naskórkowanie;
- faza przebudowy (remodelingu) – polega na dojrzewaniu tkanki kolagenowej.
Najczęściej występujące powikłania gojenia ran to: zakażenie, rozejście się rany i nieprawidłowe bliznowacenie. Rany niegojące się w większości wypadków zatrzymują się w fazie zapalnej. W ranach takich dochodzi do zaburzeń równowagi biochemicznej, co potęgowane jest przez powstającą tkankę martwiczą, bakterie i wysięk. Przyczyny nieprawidłowego gojenia ran mogą być miejscowe, np.: ciało obce w ranie, nieprawidłowy opatrunek, zakażenie bądź uraz mechaniczny rany.
Innym powodem nieprawidłowego gojenia są czynniki ogólnoustrojowe, do których należą przede wszystkim choroby pacjenta, takie jak: cukrzyca, choroby układu krążenia, ale także niedożywienie, stres, hipowitaminoza A i E oraz stosowanie glikokortykosteroidów. Do zakażenia rany może dojść na każdym etapie gojenia. Drobnoustroje w ranie mogą występować w zorganizowanej strukturze, zwanej biofilmem, składającej się z przylegających do podłoża bakterii oraz zewnątrzkomórkowego śluzu, który utrudnia eradykację.
Dobór opatrunku ze srebrem
Obecnie na rynku dostępnych jest wiele opatrunków specjalistycznych ze srebrem, m.in.: piankowe, alginianowe, hydrowłókniste, siatkowe, poliuretanowe, opatrunki ze srebrem w formie sprayu i kremu. Dobór odpowiedniego opatrunku jest zasadniczy dla właściwego leczenia rany. Pierwszym krokiem powinna być dokładna ocena chorego z raną. Należy wziąć pod uwagę stan rany, obecność martwicy, ilość i rodzaj wysięku, głębokość ubytku oraz tolerancję i preferencje pacjenta.
Nośnikami srebra w opatrunkach mogą być różne materiały, decydujące o dodatkowych cechach wyrobu, np. pianka chłonąca wysięk, węgiel aktywowany eliminujący przykry zapach, alginiany zapewniające odpowiednią wilgotność rany. Poza tym srebro może pokrywać powierzchnię opatrunku i mieć bezpośredni kontakt z łożyskiem rany, może być także zawarte w strukturze opatrunku i działać na bakterie wchłaniane do niego wraz z wysiękiem.
Należy także określić właściwy rozmiar i kształt opatrunku. Aby opatrunek był skuteczny powinien przylegać do całej powierzchni rany. Nie może być ani za duży, ani za mały – powinien obejmować ranę z marginesem 1–2 cm. Niektóre opatrunki mogą być przycinane do odpowiedniej wielkości, jednak przed tym konieczne jest zapoznanie się z informacją od producenta, czy dany opatrunek może być cięty. Należy pamiętać, że stosowany wyrób musi być jałowy, dlatego do przycinania stosuje się zdezynfekowane nożyczki, a pozostałą część opatrunku utylizuje się. Na rynku dostępne są opatrunki ze srebrem w różnych kształtach, także dostosowanych do zaopatrywania takich części ciała, jak: kość krzyżowa, pięty, kolana czy łokcie.
Niezbędne w doborze odpowiedniego opatrunku jest również dopasowanie jego rodzaju do ilości wysięku. Wyrób powinien mieć odpowiednie właściwości chłonne, aby zapewnić balans wilgoci. Rany suche nie nadają się do bezpośredniego zaopatrywania przez opatrunki ze srebrem. W przypadku takiej rany lub rany z małą ilością wysięku można zastosować np. opatrunki alginianowe, ale wymaga to jednak użycia antyseptyku lub innego zalecanego płynu do aktywacji.
Opatrunki z siarczanem srebra mogą być stosowane na rany z małą ilością wysięku bez konieczności aktywowania ich. Rany z wysiękiem umiarkowanym do dużego mogą być zaopatrywane przez wszystkie rodzaje opatrunków ze srebrem, w tym spraye ze srebrem mikrocząsteczkowym, jednak należy pamiętać, aby dostosować częstość zmian opatrunku do ilości wysięku. Przy ranach z dużą i bardzo dużą ilością wysięku konieczne jest stosowanie opatrunków wtórnych o dużej chłonności, np. piankowych lub chłonnych zawierających srebro, co zmniejsza ryzyko maceracji zdrowej skóry przez wysięk i pozwala na rzadsze zmiany opatrunku. Zmniejsza to dyskomfort pacjenta związany z częstą, niejednokrotnie bolesną, zmianą opatrunku. Na częstość zmian opatrunku ma wpływ nie tylko ilość wysięku, ale także czas jego działania. Uwalnianie srebra z wyrobu powinno być zapewnione przez cały okres zaopatrywania. Przed wyborem opatrunku ważne jest, aby zapoznać się z wytycznymi producenta przez jaki maksymalny okres dany opatrunek pozostaje efektywny i może być skutecznie stosowany.
Srebro TIAB
Srebro TIAB to najnowsza formulacja srebra jonowego, tzw. mikrocząsteczki, która wykazuje najszerszy potencjał mikrobiologiczny w porównaniu do stosowanych antybiotyków czy chemioterapeutyków. Jako miejscowy antyseptyk srebro wykazuje wielokierunkowe działanie nie tylko na bakterie, grzyby, ale i wirusy, w tym na wirusa opryszczki pospolitej HSV-2. Srebro TIAB z racji miejscowego działania, nie działa ogólnoustrojowo, nie uczula i można je bezpiecznie stosować u każdego pacjenta.
Korzyści ze stosowania opatrunków ze srebrem
Liczne badania wykazały, że opatrunki ze srebrem są skuteczne wobec wielu bakterii, w tym bakterii wielolekoopornych. Są one łatwo dostępne, można wybrać opatrunek spośród wielu rodzajów, kształtów i rozmiarów. Zaletą opatrunków ze srebrem jest także niewielka liczba działań niepożądanych. Ponadto badania wykazały, że opatrunki ze srebrem:
- skracają czas gojenia ran,
- skracają czas hospitalizacji pacjenta,
- zmniejszają zapotrzebowanie pacjenta na środki przeciwbólowe,
- nie wymagają częstych zmian,
- zwalczają zakażenia ran spowodowane przez bakterie wielolekooporne, przez co zapobiegają bakteriemii i sepsie.
Powyższe cechy opatrunków ze srebrem mają ogromne znaczenie dla pacjenta i jego jakości życia.
Właściwości antybakteryjne srebra są znane i wykorzystywane od wielu lat. Dziś mamy możliwość korzystania z nowoczesnych opatrunków, które łączą antybakteryjne działanie najnowszych postaci srebra mikrocząsteczkowego TIAB z technologiami pozwalającymi na zachowanie odpowiedniego środowiska w procesie gojenia rany.
Źródła:
- Szkiler E., Kucharzewski M., Banasiewicz T. Właściwości i zalecenia stosowania opatrunków zawierających srebro. Forum Leczenia Ran, 2021.
- Leszkiewicz A. Biologiczna aktywność srebra i jego zastosowanie w medycynie. Kos 2007.
- Potempa M., Jonczyk P., Janerka M. i wsp. Rany przewlekłe – epidemiologia i czynniki wpływające na proces gojenia. Leczenie Ran, 2014.
- Rawiak M. Zastosowanie opatrunków ze srebrem w leczeniu ran. UMW, Far Apt.
