Jaskra jest jedną z najczęściej spotykanych chorób narządu wzroku. To grupa schorzeń oczu prowadzących do uszkodzenia nerwu wzrokowego i pogorszenia jakości widzenia.
Pod względem częstości powodowania utraty wzroku jaskra ustępuje tylko zaćmie – nieco częściej diagnozowanej w populacji światowej. Jaskra powoduje uszkodzenie nerwu wzrokowego, a także komórek zwojowych siatkówki. Nieleczona może doprowadzić do całkowitej utraty wzroku.
Proces widzenia jest możliwy m.in. dzięki istnieniu prawidłowego nerwu wzrokowego, który stanowi połączenie między okiem a mózgiem i przekazuje do niego zarejestrowany przez siatkówkę oka obraz. Istotą jaskry jest to, że doprowadza do zaniku nerwu wzrokowego, pogorszenia jakości widzenia, a w skrajnych przypadkach jest przyczyną ślepoty. Powodem jest utrudnienie odpływu cieczy wodnistej, nieustannie wytwarzanej w oku. Prowadzi to do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, czyli tego, panującego w środku gałki ocznej. To podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe utrudnia dopływ krwi do nerwu wzrokowego i siatkówki, i stanowi główną przyczynę ich jaskrowego uszkodzenia. Rozróżniamy jaskrę otwartego kąta i jaskrę zamykającego się kąta. Występuje także, chociaż rzadko, jaskra wrodzona.
Chociaż powszechnie uważa się, że jaskra dotyczy wyłącznie osób starszych (największe ryzyko występuje po 60. roku życia), to coraz więcej przypadków odnotowuje się wśród ludzi młodych. W grupie zwiększonego ryzyka znajdują się także osoby zmagające się ze zbyt niskim lub zbyt wysokim ciśnieniem tętniczym oraz cierpiące na migrenowe bóle głowy. Rozwojowi jaskry sprzyjają również obciążenia rodzinne (przypadki choroby wśród osób najbliższych), palenie papierosów, krótkowzroczność oraz występowanie innych chorób, takich jak: miażdżyca, hiperlipidemia, hipercholesterolemia czy cukrzyca.
Jak rozpoznać jaskrę?
Podstawowe objawy pojawiającej się jaskry to:
- pogorszenie jakości widzenia,
- ból i zaczerwienienie oczu,
- zwężenie pola widzenia,
- a nawet nudności i wymioty.
Jaskra objawia się również przez zmętniałą rogówkę oka, występującą głównie u noworodków. Często jednak przez wiele lat może nie dawać żadnych widocznych objawów. Zdiagnozowanie jaskry nie jest łatwym zadaniem – wymaga przeprowadzenia wielu specjalistycznych badań w gabinecie okulistycznym.
Diagnostyka rozpoczyna się od wywiadu lekarskiego. Następnie wykonywane jest badanie ostrości wzroku i pola widzenia, ocena dna oka oraz sprawdzenie ciśnienia wewnątrzgałkowego oka. Okulista przeprowadza też badanie obrazowe mające na celu ocenę stanu nerwu wzrokowego, tomografię optyczną oka oraz badanie kąta odpływu cieczy wodnistej. Dopiero tak szeroki zakres diagnostyki pozwala potwierdzić lub wykluczyć występowanie jaskry oraz umożliwia wybór metody leczenia.
Leczenie jaskry
Leczenie uzależnione jest od rodzaju jaskry oraz stopnia jej rozwoju. Do metod walki z chorobą zalicza się:
- stosowanie kropli do oczu – specjalny środek przeciwjaskrowy działa na dwa sposoby – obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe oraz ułatwia odpływ cieczy wodnistej z oka;
- zabiegi laserowe – wśród których można wymienić: irydotomię (polega na przecięciu tęczówki, aby umożliwić przepływ cieczy wodnistej) oraz irydoplastykę (jej istotą jest spłaszczenie zbyt stromej lub dużej tęczówki w celu usprawnienia przepływu cieczy wodnistej i zmniejszenia ciśnienia oka);
- operacja – zostaje wdrożona w sytuacji, gdy inne sposoby walki z jaskrą okazują się nieskuteczne, lub gdy zostanie ona wykryta w bardzo zaawansowanej fazie rozwoju.
Leczenie wymaga od pacjenta konsekwencji i ścisłej współpracy z okulistą. Pomijanie dawek leków lub zaniedbywanie terminowości wizyt kontrolnych, przyczynia się do obniżenia skuteczności leczenia.
Profilaktyka jaskry jest bardzo istotna z powodu tego, że żyjemy coraz dłużej, a ryzyko zachorowania na jaskrę rośnie wraz z wiekiem. Zaleca się przede wszystkim badania profilaktyczne i specjalistyczne, dzięki którym można rozpoznać jaskrę na wczesnym etapie rozwoju. Zaleca się również korektę zabiegową cech anatomicznych, które stwarzają ryzyko jaskry. Jaskrę wiąże się również z chorobami kardiologicznymi i cukrzycą. Dlatego tak ważna jest profilaktyka przeciwcukrzycowa oraz leczenie wysokiego ciśnienia i innych chorób kariologicznych.