Płaskostopie, potocznie zwane „platfusem”, to wada postawy polegająca na obniżeniu lub całkowitym zaniku naturalnego wysklepienia stopy.
Czym jest płaskostopie?
Prawidłowo zbudowana stopa opiera się na trzech punktach: pięcie oraz pierwszej i piątej kości śródstopia. W przypadku płaskostopia stopa traci naturalne wysklepienie, a kości nie tworzą prawidłowego łuku. Płaskostopie może wystąpić w każdym wieku – u dzieci, młodzieży i dorosłych. U maluchów do ok. 4. r.ż. zwykle nie wymaga leczenia, ponieważ jest fizjologiczne i wynika z niedojrzałości mięśni oraz obecności tkanki tłuszczowej w podbiciu stopy. Wraz z rozwojem dziecka stopa zwykle kształtuje się prawidłowo. Jeśli jednak objawy utrzymują się – konieczna jest konsultacja ortopedyczna. Wyróżniamy kilka typów płaskostopia:
- podłużne – objawia się obniżeniem przyśrodkowego łuku stopy, która w konsekwencji staje się płaska i dotyka podłoża na całej swojej powierzchni;
- poprzeczne – polega na obniżeniu przedniego łuku poprzecznego stopy, często związane z rozchodzeniem się kości śródstopia;
- statyczne – najczęstszy typ, związany z przeciążeniem mięśni i więzadeł stopy;
- wrodzone – obecne od urodzenia, rzadziej spotykane, często związane z innymi wadami anatomicznymi;
- pourazowe lub neurologiczne – wynik urazu lub choroby układu nerwowego.
Przyczyny płaskostopia
Wśród czynników ryzyka, które mogą przyczyniać się do powstawania lub pogłębienia schorzenia wymienia się m.in.:
- stosowanie niewłaściwego obuwia – kobiety noszące buty na wysokich obcasach oraz osoby aktywne fizycznie (m.in. biegacze), które nie stosują obuwia zapewniającego odpowiednią amortyzację;
- nadmierne obciążenie stóp – np. u osób pracujących w pozycji stojącej oraz poruszających się niemal wyłącznie po utwardzonej powierzchni (warunki pracy lub dyscyplina sportu);
- nadwaga i otyłość – nieprawidłowa masa ciała generuje zbyt duże obciążenia, którym poddawane są stopy;
- osłabienie mięśni, stawów i więzadeł – wynikające z uwarunkowań genetycznych lub powstałe w wyniku urazu mechanicznego czy kontuzji;
- choroby neurologiczny lub reumatologiczne.
Objawy płaskostopia
W początkowej fazie płaskostopie może nie powodować dolegliwości. Z czasem mogą wystąpić bóle stóp, zwłaszcza w okolicy śródstopia lub pięt, uczucie zmęczenia stóp po dłuższym chodzeniu, a także obrzęki i uczucie ciężkości nóg. Płaskostopie może sprawiać trudności w doborze obuwia. W zaawansowanych przypadkach pogorszenie postawy i bóle kręgosłupa.
Diagnostyka
Rozpoznanie płaskostopia zaczyna się od wywiadu przeprowadzonego przez lekarza ortopedę, dotyczącego naszego trybu życia, aktywności fizycznej czy rodzaju wykonywanej pracy. Na tej podstawie specjalista zleci wykonanie odpowiednich badań, m.in.:
- badanie fizykalne – ocena ułożenia stopy i jej wysklepienia,
- badanie podoskopowe – specjalna platforma do analizy nacisku i stabilności stopy,
- badania obrazowe – np. RTG stopy w pozycji stojącej.
W ten sposób ortopeda uzyskuje informacje potwierdzające lub wykluczające schorzenie oraz określające poziom jego rozwoju. To pierwszy i najważniejszy krok umożliwiający następnie dostosowanie terapii do przypadku konkretnego pacjenta.
Profilaktyka i leczenie
Leczenie zależy od stopnia zaawansowania wady i jej przyczyn. Może obejmować:
Fizjoterapię – szeroki zakres zabiegów i ćwiczeń wzmacniających mięśnie stóp i łydek, odciążających stawy oraz więzadła. Do fizjoterapii leczniczej zalicza się m.in. krioterapię, ćwiczenia rozciągające pod okiem fizjoterapeuty, masaże, naświetlanie. Dodatkowo ortopedzi często zalecają stosowanie specjalnych wkładek ortopedycznych. Indywidualnie dopasowane wkładki wspierają sklepienie stopy i poprawiają jej biomechanikę.
Bardzo ważna jest gimnastyka stóp wykonywana indywidualnie w domu, np.: turlanie stopą piłki po podłodze, „klaskanie stopami”, chodzenie na palach czy chwytanie stopami przedmiotów i ich podnoszenie. Chodzenie boso po nierównym podłożu (np. piasek, trawa).
Sprofilowana aktywność fizyczna – uprawianie sportów, które pozwalają odciążyć i wzmocnić mięśnie oraz stawy (np. pływanie).
Odpowiednie obuwie – z twardą, dobrze profilowaną podeszwą, stabilizujące stopę.
W rzadkich, zaawansowanych przypadkach – korekcja chirurgiczna ustawienia stopy.
Płaskostopie to częsta wada postawy, która – szczególnie w zaawansowanej postaci – może znacznie obniżyć komfort życia. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie (ćwiczenia, wkładki, fizjoterapia) pozwalają skutecznie ograniczyć dolegliwości i zapobiegać powikłaniom. W przypadku podejrzenia płaskostopia warto skonsultować się z ortopedą lub fizjoterapeutą.