Świat roślin jest obecny w życiu człowieka od zawsze. Mogą one stanowić pożywienie, a także przynosić ulgę w cierpieniu.
W obecnych czasach fitoterapia staje się coraz bardziej popularna. Na rynku spotyka się wiele leków i preparatów pochodzenia roślinnego, których zaletą jest łagodne działanie oraz brak toksyn. Lek naturalny, złożony głównie z roślin leczniczych bogatych w ciała czynne, stał się konkurencyjny w stosunku do substancji chemicznych. Leki syntetyczne sprawdzają się w przypadkach wymagających natychmiastowej interwencji, natomiast leki ziołowe z powodzeniem mogą być wykorzystywane w leczeniu schorzeń o łagodniejszym przebiegu. Nowoczesne leki roślinne, jak wszystkie inne, mają określoną dawkę i efekt terapeutyczny. Wykazują także działania niepożądane, wchodzą w interakcje oraz mają swoje przeciwwskazania. Zioła z powodzeniem mogą być wykorzystywane w terapii różnego rodzaju bólu, przede wszystkim głowy oraz kostno-stawowych.
Wierzba purpurowa. Głównym surowcem leczniczym jest kora wierzby purpurowej. Zawiera dużą ilość salicylanów i glikozydów fenolowych dzięki czemu wyciągi z kory wierzby wykazują działanie przeciwbólowe oraz przeciwzapalne. Wyciąg z kory wierzby purpurowej jest alternatywą dla kwasu acetylosalicylowego, szczególnie w przypadku, gdy jego przyjmowanie nie jest wskazane, np. u rekonwalescentów i osób w podeszłym wieku, u dzieci i młodzieży, kobiet w ciąży, osób z gastrycznymi dolegliwościami. Ma szerokie zastosowanie lecznicze w infekcjach wirusowych (przeziębienie, grypa), reumatoidalnym zapaleniu stawów, młodzieńczym przewlekłym zapaleniu stawów, zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa, chorobie zwyrodnieniowej, gorączce reumatycznej. Ponadto jako środek przeciwbólowy w migrenie. Zewnętrznie wyciąg z kory wierzby działa antyseptycznie i ściągająco, stosowany jest również w nadmiernej potliwości.
Rumianek pospolity. Najważniejszymi związkami czynnymi rumianku są: chamazulen, kumaryny oraz flawonoidy. Działanie przeciwskurczowe to najpopularniejsze zastosowanie – rumianek korzystnie wpływa na mięśnie całego organizmu, umożliwiając ich rozluźnienie. Dlatego też z powodzeniem może być używany w stanach napięcia jamy brzusznej, bólach żołądka (szczególnie tych wynikających ze stresu), przynosi ulgę w bólach miesiączkowych. Napary z rumianku mogą być stosowane jako ogólny środek przeciwbólowy na migreny, bóle głowy, zęba, nerwobóle. Rumianek najczęściej wykorzystuje się zewnętrznie, np. w postaci okładów. Leki z rumianku działają antybakteryjnie, przyśpieszają gojenie się ran i regenerują naskórek. Zaleca się je stosować przy stanach zapalnych skóry, dziąseł i jamy ustnej, oparzeniach oraz zakażeniach grzybicznych.
Mięta pieprzowa to jeden z najbardziej znanych i najchętniej stosowanych surowców leczniczych. Nic dziwnego, mięta pieprzowa posiada liczne właściwości zdrowotne, m.in. wspomaga trawienie i działa bakteriobójczo. Doskonale sprawdza się w dolegliwościach żołądkowych, bólach brzucha, nudnościach czy wymiotach. Liście mięty pieprzowej zawierają olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest mentol, a także garbniki, flawonoidy, gorycze i sole mineralne. To właśnie mentolowi i garbnikom zawdzięczają swoje właściwości przeciwbakteryjne. Wyciągi z liści mięty stosuje się przy problemach trawiennych (zwłaszcza złym trawieniu tłuszczów), braku apetytu, gdyż pobudzają wydzielanie żółci i soku żołądkowego, w kolce jelitowej, kamicy żółciowej, schorzeniach wątroby. Poza tym regulują perystaltykę jelit, zapobiegają wzdęciom i gazom. Działają również łagodnie moczopędnie. Napary z mięty wykazują działanie uspokajające, jednak jest ono słabe. Podobne właściwości wykazuje olejek z mięty pieprzowej, jednakże silniejsze działanie odkażające ma rozpylony w postaci aerozolu, a najsilniejsze reakcje antyseptyczne wykazuje mentol. Zastosowany zewnętrznie miejscowo znieczuli skórę, wywoła uczucie chłodu i zmniejszy świąd. W aptekach można go znaleźć w postaci maści, które można stosować m.in. do wcierań przeciwbólowych.
Również dziurawiec zwyczajny znalazł zastosowanie jako środek zwalczający skurcze mięśni gładkich przewodu pokarmowego i wątroby.
Melisa lekarska inaczej także cytrynowe ziele (ze względu na wydzielany aromat), to chyba jedno z najpopularniejszych ziół na sen i uspokojenie. Swoje działanie uspokajające zawdzięcza składnikom olejku eterycznego, jak m.in. kariofilen i cytral. Napar i inne przetwory z liści melisy można stosować w stanach pobudzenia nerwowego, rozdrażnienia, stresu, w zespole przewlekłego zmęczenia, w stanach lękowych i nerwicach wegetatywnych. Melisa poprawia trawienie i pobudza apetyt, więc po spożyciu ciężkostrawnych posiłków (bigos, grochówka, dania z fasoli) warto wypić filiżankę herbatki z melisy. Można ją również stosować w stanach skurczowych jelit i dróg żółciowych, które wywołują ból, a czasem kolkę. Ponadto melisa działa wiatropędnie i lekko moczopędnie, łagodzi mdłości w ciąży. Picie herbaty z melisy przyczynia się do zmniejszenia stężenia cholesterolu we krwi, a co za tym idzie – może zapobiec miażdżycy. Niektóre składniki zawarte w liściach melisy działają przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo. Olejek melisowy jest świetnym specyfikiem grzybobójczym i bakteriobójczym – stosuje się go w postaci okładów przy opryszczce, grzybicach i po użądleniu owadów. Zawarte w wodnych wyciągach z liści melisy taniny oraz kwasy fenolowe zwalczają m.in. wirusa opryszczki wargowej. W aptekach można znaleźć maści melisowe, które, zaaplikowane na opryszczkę, przyśpieszą proces gojenia. Melisa hamuje także rozwój bakterii bytujących w jamie ustnej, które powodują zapalenie dziąseł. Wystarczy płukać jamę ustną wyciągiem z liści melisy raz dziennie. Melisa lekarska znalazła także zastosowanie w kosmetyce, jako środek do pielęgnacji włosów przetłuszczających się. Jest polecana również na poprawienie pamięci i koncentracji.
Bez czarny. Surowcami leczniczymi są kwiaty i owoce. Najważniejsze substancje czynne występujące w surowcach leczniczych to: flawonoidy, glikozydy flawonolowe (m.in. rutyna), kwasy: kumarynowy, kawowy, ferulowy, cholina. Zastosowanie lecznicze bzu czarnego jest bardzo szerokie; wykorzystywany jest chętnie jako środek na wzmocnienie odporności. Poza tym bez czarny bardzo dobrze działa przeciwgorączkowo oraz napotnie. Wykazuje działanie moczopędne, wykrztuśne, a także zewnętrznie przeciwzapalne.
Werbena pospolita. Surowiec leczniczy stanowi ziele, bogate m.in. w glikozydy irydoidowe (werbelina i werbenina). Dzięki ich obecności werbena posiada doskonałe właściwości przeciwbólowe. Dodatkowo listki, o charakterystycznym zapachu, działają kojąco na stany migrenowe. Generalnie werbena ma zastosowanie podczas przeziębienia i grypy, zwalcza katar – usuwa i rozpuszcza nadmiar śluzu, a także łagodzi stan zapalny błon śluzowych. Może być stosowana w ostrych i przewlekłych stanach zapalnych górnych dróg oddechowych. Substancje czynne zawarte w surowcu leczniczym pomagają zmniejszyć kaszel, nieżyt nosa i zatok, łagodzą objawy alergii. Stosowana w postaci toniku pobudza metabolizm i wzmacnia funkcje czynnościowe jelit. Zewnętrznie werbenę można stosować w przypadku stanów zapalnych skóry, w leczeniu ran i hemoroidów.
Lipa drobnolistna. Lipa posiada doskonałe zdolności przeciwzapalne, dzięki obecności związków śluzowych działających powlekająco, ochronnie, a także osłaniająco. Napary bardzo często stosowane są w stanach przeziębienia i grypy – wykorzystywane jest tutaj silne działanie napotne.
Stosowanie ziół okazuje się skuteczne w walce z często nękającym nas bólem, oczywiście pod warunkiem, że są one stosowane regularnie. Kozłek lekarski (oprócz mięty i melisy) zmniejsza napięcie mięśni gładkich, więc łagodzi ból wynikający ze stresu, a także ze zmian spowodowanych zwyrodnieniem kręgosłupa. Poprawę krążenia mózgowego można uzyskać po zastosowaniu miłorzębu i złocienia maruna, które przynoszą ulgę podczas migreny oraz w bólu spowodowanym niedotlenieniem. Zestaw ziół typu niepokalanek, szałwia i chmiel uspokoją układ hormonalny, sprawdzą się w zmniejszeniu bólów głowy, miesiączkowych oraz dolegliwości spowodowanych nagłymi zmianami pogody. Imbir zahamuje mdłości, wymioty, załagodzi również ból głowy wynikający z przejedzenia lub nadużycia trunków alkoholowych.
Wiedza dotycząca skuteczności ziół przekazywana jest z pokolenia na pokolenie; do dziś wykorzystujemy ją w terapii różnych dolegliwości. Współczesne badania naukowe coraz częściej podkreślają skuteczność działania roślinnych środków terapeutycznych.