Dieta, obok stylu życia, jest jednym z najważniejszych czynników naszego zdrowia i dobrego samopoczucia. Stąd coraz częstszym wyborem jest żywność o właściwościach prozdrowotnych.
Zaliczamy do niej te produkty, które mają korzystny wpływ na jedną lub więcej funkcji organizmu (oprócz efektu odżywczego); wpływają na poprawę stanu zdrowia oraz samopoczucia, a także zmniejszają ryzyko chorób. Zdrowa żywność jest częścią prawidłowej, dobrze zbilansowanej diety, do której można zaliczyć oleje roślinne, gdyż są bogatym źródłem antyoksydantów, takich jak: tokoferole i związki polifenolowe, przez co wykazują wysoką aktywność przeciwutleniającą. Zawierają także cenne kwasy tłuszczowe z grupy omega.
Rodzina kwasów omega
Wyjątkowa wartość olejów tłoczonych na zimno wynika z faktu, że są one bogatym źródłem jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (JKT) oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNKT). Do WNKT zaliczane są tzw. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), które nie są syntetyzowane przez organizm ludzki i muszą być dostarczane z pożywieniem. Ich obecność w codziennej diecie jest nieodzowna do wzmocnienia odporności, serca, wspomagania procesów myślowych oraz prawidłowego działania układu krwionośnego. Jednonienasycone kwasy tłuszczowe to przede wszystkim kwas oleinowy (omega-9). Spośród czterech rodzajów NNKT, swoiste biologiczne działanie wykazują głównie dwie rodziny: omega-3, którą reprezentuje kwas alfa-linolenowy (ALA) i EPA (eikozapentaenowy) oraz omega-6, na czele której stoi kwas linolowy (LA).
Domowa produkcja olejów
Historia olejów roślinnych sięga starożytności, gdzie stanowiły one nieodłączny składnik diety większości kultur. Chińczycy, Hindusi, Egipcjanie, Grecy i Rzymianie wykorzystywali je do leczenia chorób, a także do pielęgnacji ciała. W starożytności wyciskano je z roślin i ich nasion na kamieniach młyńskich. Nowoczesna technologia nam współczesnym znacznie ułatwiła to zadanie. Możemy samodzielnie tłoczyć oleje w domowych warunkach – za pomocą prasy do wyciskania oleju z nasion. W prasie uzyskamy aż do 80% oleju w zależności od surowca, z którego jest pozyskiwany. Tłoczenie oleju na zimno jest najstarszą naturalną metodą jego pozyskiwania, zaliczaną do ekologicznych, gdyż do jej przeprowadzenia nie są wykorzystywane żadne rozpuszczalniki.
Źródła
Roślinne oleje i tłuszcze jadalne otrzymuje się z nasion i owoców roślin oleistych: np. z wiesiołka, rzepaku, lnu, sezamu, ogórecznika, rokitnika, czarnuszki; z pestek: dyni, czarnej porzeczki (to bogate, naturalne źródło kwasu gamma-linolenowego z grupy omega-6), winogron, malin; z owoców: np. oliwek, rokitnika; z orzechów: np. laskowych, włoskich, orzechów drzewa arganowego lub kiełków roślinnych, np. pszenicy. Olej z orzechów laskowych charakteryzuje się dużą zawartością kwasu oleinowego (omega-9). Jakość tak uzyskanych olejów zależy od kilku czynników. Przede wszystkim od surowca, sposobu ich pozyskania i upływu czasu od wytłoczenia do spożycia.
Walory
Olej jest produktem bardzo wrażliwym na światło, wysoką temperaturę i działanie tlenu z powietrza. Niezakonserwowany szybko jełczeje, traci smak i aromat, a przede wszystkim cenne składniki odżywcze. Świeżo wytłoczony olej łatwo się utlenia, czyli jełczeje. Jego szybkie utlenianie nie jest jednak wadą. Dzieje się tak dlatego, że jest znakomitym antyutleniaczem, chroniącym ludzkie DNA przed szkodliwym działaniem wolnych rodników – inaczej utleniaczy. Dlatego olej wytłoczony w warunkach domowych przy pomocy prasy do oleju i spożyty niezwłocznie, oprócz dostarczenia cennych kwasów tłuszczowych, będzie dodatkowo chronił nas przed wolnymi rodnikami.
Kolejnym problemem jest przechowywanie. Termin przydatności do spożycia olejów tłoczonych na zimno jest dość krótki. Aby zachował to, co w nim najcenniejsze, powinien być przechowywany w lodówce, w ciemnej i szczelnej butelce od momentu wytłoczenia do czasu spożycia. Jest to jednak połowiczne rozwiązanie, bowiem nawet wtedy będzie pozbawiony antyutleniaczy, które, po otwarciu butelki, w zależności od rodzaju oleju, giną w ciągu paru godzin. Tłoczenie oleju w domu eliminuje problem dłuższego magazynowania w lodówce, a przede wszystkim umożliwia spożycia go w ilościach, jakie są nam potrzebne. Mając prasę do oleju i bardzo trwałe nasiona oleiste czy orzechy możemy przygotować takie ilości oleju, jakie są nam niezbędne, i na jakie mamy ochotę. Bez potrzeby odkładania na później…
Ogromnym atutem domowej produkcji oleju jest maksymalne zmniejszenie „produkcji odpadów”. Wytłoki z prasy do oleju trudno zaklasyfikować jako odpady, zawierają bowiem mnóstwo cennego białka i nierozpuszczalnego błonnika. Wystarczy je zmielić w blenderze na mąkę i mieć bogaty w białko własny suplement diety lub naturalny zagęstnik.
Wpływ na organizm człowieka
Kwasy z grupy omega są niezbędne do prawidłowego wzrostu, rozwoju i właściwego funkcjonowania wszystkich narządów w organizmie człowieka. Lista ich zadań jest długa. Oprócz tych podstawowych – rola w procesach metabolicznych, materiał budulcowy i energetyczny są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mózgu, obniżają ciśnienie krwi i zapewniają zdrowy stan skóry, włosów i paznokci. Poprzez zwiększanie wchłaniania wapnia oddziałują także na tkankę kostną. Przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Wpływają m.in. na regulację poziomu hormonów tkankowych (eikozanoidów: prostaglandyn, prostacyklin, tromboksanów, leukotrienów), wykazując właściwości przeciwzapalne i hamujące tworzenie się zakrzepów. Są również odpowiedzialne za prawidłową regulację poziomu lipidów – obniżają stężenie trójglicerydów we krwi na skutek hamowania ich biosyntezy w wątrobie. Podwyższają poziom frakcji HDL (tzw. „dobry cholesterol”), obniżając poziom frakcji LDL (tzw. „zły cholesterol”). Regulując poziom cholesterolu i trójglicerydów, hamują rozwój chorób układu krążenia i zapobiegają rozwojowi miażdżycy. Lipidy to nieodzowny element strukturalny błon biologicznych wszystkich komórek w organizmie. Są prekursorami hormonów kory nadnerczy i hormonów płciowych. Stanowią nośnik witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – A, D, E i K, które warunkują m.in. właściwy wzrost i rozwój. Tłuszcze pełnią dla witamin funkcję rozpuszczalnika i umożliwiają ich wchłanianie w przewodzie pokarmowym.
Tym niezwykłym substancjom przypisuje się również wpływ na układ immunologiczny. Podnoszą odporność organizmu, zapobiegając zakażeniom wirusowym i bakteryjnym i przyspieszają okres rekonwalescencji. Ponadto obniżają poziom glukozy we krwi, zapobiegając cukrzycy.
