AZS, czyli atopowe zapalenie skóry, to choroba, która w dzisiejszych czasach dotyczy coraz większej liczby osób. Życie z nią jest dość uciążliwe, ponieważ wymaga wielu wyrzeczeń.
Atopowe zapalenie skóry to jedna z najczęściej występujących alergicznych chorób skóry; przewlekła i nawrotowa choroba zapalna, która rozpoczyna się zwykle już we wczesnym dzieciństwie (85% przypadków pojawia się u dzieci przed ukończeniem 5. roku życia). Cechą charakterystyczną AZS jest nadmierna reakcja na pojawienie się alergenów. Dodatkowo, u osób cierpiących na to schorzenie, zaburzona jest naturalna bariera lipidowa skóry, co ułatwia penetrowanie alergenów i pojawienie się odczynu zapalnego. Naskórek chorych cechuje się mniejszą zawartością lipidów, podwyższonym pH, a także zmniejszoną zdolnością wiązania wody. W wyniku tych zmian maleje elastyczność naskórka i jest on narażony na mikrourazy oraz pękanie. Osoby z atopią mogą reagować na kontakt z pospolitymi substancjami, które są nieszkodliwe dla osoby zdrowej.
Najczęstszymi alergenami w AZS są roztocza kurzu domowego, brzoza, trawy, sierść zwierząt czy alergeny pokarmowe, takie jak mleko krowie i jego przetwory, jaja kurze, orzechy, czekolada, cytrusy i ryby. Czynników drażniących, wywołujących lub uaktywniających chorobę może być jednak znacznie więcej.
Zwykle objawy pojawiają się już w okresie niemowlęcym, jednak dzięki odpowiedniej pielęgnacji mogą ulec wyciszeniu. Za przyczynę rozwoju choroby obarcza się geny. Ryzyko jej pojawienia się u dziecka, jeśli jedno z rodziców cierpi na AZS, wynosi 30%. Jeśli choroba występuje u obojga rodziców, ryzyko wzrasta do 70%. Badania wskazują również, że choroba częściej dotyczy kobiet. Istnieje także teoria środowiskowa rozwoju AZS, wg której zbyt higieniczny tryb życia prowadzi do wyeliminowania ochronnej warstwy znajdującej się na naskórku i tym samym większej podatności na rozwój alergii w wyniku kontaktu z różnymi czynnikami zewnętrznymi.
Objawy AZS
Na początku zmiany skórne zwykle obejmują policzki i skórę głowy owłosionej. Przybierają one postać rumienia, grudek, pęcherzyków, strupków i sączących się nadżerek. Czasem objawy swoim wyglądem mogą przypominać liszaj. Skóra grubieje, staje się szorstka i szarobrunatna. Jest nadmiernie przesuszona, pergaminowa, może łuszczyć się płatami. Objawy zwykle są zróżnicowane ze względu na wiek. Wspólną cechą jest silny świąd w miejscu reakcji alergicznej. Choroba nie oszczędza też okolic oczu – na powiekach pojawiają się cienie, często dochodzi do zapalenia spojówek . W kolejnych etapach zmiany uwidaczniają się na karku, szyi, grzbietowej powierzchni rąk i w zgięciach stawów. Charakterystyczne są też zmiany na skórze ust, która łuszczy się, pęka, czasem pokrywa strupkami. „Chora skóra” w wyniku ciągłego drapania może ulec nadkażeniu bakteryjnemu, czasem mogą tworzyć się trudno gojące się rany, nadżerki, przeczosy, krwiste strupy oraz nacieki zapalne. Dodatkowo u chorych na atopowe zapalenie skóry obserwuje się swoiste zmiany na paznokciach (wyglądają jak polakierowane). W wieku dojrzałym włosy na głowie ulegają przerzedzeniu, podobnie jak boczne części brwi. Chorobie mogą towarzyszyć również inne objawy alergiczne, m.in. katar sienny, astma oskrzelowa, alergiczne zapalenie spojówek.
Leczenie
Podstawowym postępowaniem jest profilaktyka, polegająca na unikaniu kontaktu z alergenami. Drugim ważnym elementem gwarantującym poprawę stanu skóry jest stosowanie odpowiednich kosmetyków, do których należą emolienty odbudowujące barierę naskórkową, preparaty silnie nawilżające (humektanty) oraz łagodzące. W przypadku mocno nasilonych zmian lekarz dermatolog może włączyć również leczenie farmakologiczne. Najczęściej stosuje się miejscowo maści sterydowe, ewentualnie leki przeciwhistaminowe oraz fototerapię. Zaleca się też immunoterapię alergenową. Doustne leki przeciwhistaminowe, oprócz hamowania reakcji alergicznej, dodatkowo wykazują działanie uspokajające, co ma spore znaczenie przy minimalizowaniu odczucia świądu. W razie nadkażeń stosuje się antybiotyki, leki przeciwwirusowe lub przeciwgrzybicze. Co prawda sterydy i leki przeciwhistaminowe łagodzą stany zapalne, z reguły jednak przynoszą krótkotrwałe efekty i jak każde silne leki mogą wywoływać skutki uboczne. Warto więc skupić się na leczeniu przyczyn – dbać o prawidłową pielęgnację skóry oraz stosować dietę pozbawioną produktów wywołujących reakcje alergiczne i bogatą w cenne kwasy tłuszczowe.
Naturalne sposoby – orientalne oleje
Jedną z przyczyn AZS jest nieprawidłowa proporcja nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 do kwasów omega-6 w organizmie. Niedobór kwasu linolowego (omega-6) przyczynia się do powstawania przewlekłych stanów zapalnych. Dlatego „zdrowe tłuszcze” zawierające ten kwas są tak istotne w diecie chorego, a natłuszczenie stanowi najważniejszą metodę pielęgnacji zmienionej chorobowo skóry. Spośród wielu produktów posiadających dobre tłuszcze najcenniejsze w leczeniu AZS są cenione w świecie arabskim oleje. Olej arganowy w 80% składa się z nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym w 35% właśnie z kwasu linolowego. Olej z czarnuszki ma go jeszcze więcej, bo aż 58 %.Oba oleje posiadają wiele dobroczynnych właściwości i mogą być przeznaczone do użytku wewnętrznego – jako suplementy diety oraz zewnętrznego – jako samodzielne kosmetyki lub składniki kremów i balsamów. Olej z czarnuszki jest prawdziwym panaceum i posiada wyjątkowe właściwości. Zaledwie jeden jego gram pokrywa całodzienne zapotrzebowanie organizmu na wielonasycone kwasy tłuszczowe. Stosowany w pielęgnacji zmiękcza skórę i zmniejsza zaczerwienienia. Powoduje regenerację bariery ochronnej skóry i tworzy naturalną ochronę przed podrażnieniem.
Pielęgnacja
Należy unikać mydeł, szczególnie tych o zasadowym pH, kąpiele powinny być raczej chłodne, a do wody powinno się dodawać emolienty – substancje zmiękczające skórę, wygładzające jej powierzchnię. Emolienty natłuszczają, łagodzą swędzenie, stan zapalny, uzupełniają niedobory ceramidów i wpływają na regenerację płaszcza hydrolipidowego. Najlepiej używać emolientów na bazie naturalnych składników, ponieważ syntetyczne mogą dodatkowo podrażniać. Drugi rodzaj kosmetyków dla osób z AZS to humektanty. Wiążą one wodę i nawilżają. Wyróżniamy humektanty hydrofilne, które rozpuszczają się w wodzie i przyciągają wodę (mocznik, gliceryna, glikol propylenowy, kwas glikolowy, mlekowy, sorbitol), a także humektanty hydrofobowe, tworzące barierę nieprzepuszczalną dla wody (euceryna, wazelina, ceramidy, sterole, woski, oleje). Należy wybierać jedynie kosmetyki przeznaczone dla alergików, bez konserwantów i substancji zapachowych. Skóra powinna być nawilżana po kąpieli, jeszcze zanim całkowicie wyschnie. Natłuszczanie przy pomocy emolientów trzeba stosować dość często, wg niektórych specjalistów nawet co godzinę. Do profilaktyki AZS należy również unikanie owoców cytrusowych, pomidorów, kontaktu z dymem papierosowym, ze zwierzętami futerkowymi, kotami oraz psami. Należy żyć w czystym, sterylnym środowisku, tak aby zminimalizować kontakt z roztoczami. Powinno się również ograniczyć stresy życiowe.