Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba skóry, szczególnie uciążliwa w dzieciństwie, ponieważ skóra dziecka jest bardziej wrażliwa, a zmiany skórne mogą znacząco wpływać na komfort życia malucha.
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest jedną z najczęstszych chorób skóry u dzieci. Objawy często pojawiają się już między 2. a 3. miesiącem. Jest to schorzenie przewlekłe i nawracające, przez to uciążliwe i wymagające szczególnego podejścia do pielęgnacji delikatnej skóry maluszka.
Przyczyny AZS u dzieci
Atopowe zapalenie skóry jest związane z wieloma czynnikami – genetycznymi, środowiskowymi oraz immunologicznymi. Jego dokładna przyczyna nie jest w pełni poznana. Czynniki genetyczne – ryzyko zachorowania znacznie rośnie, jeśli ktoś w rodzinie cierpi na AZS lub inną alergiczną przypadłość. Uwarunkowania genetyczne predysponują do nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego na alergeny i defektów w budowie bariery skórnej.
Czynniki środowiskowe – przede wszystkim alergeny (wziewne i pokarmowe), czynniki drażniące, np. wełna, ale także stres. Ponadto zmniejszona produkcja ceramidów i lipidów w skórze, czego efektem jest nadmierna suchość skóry i jej podatność na podrażnienia – nie jest ona należycie chroniona przed czynnikami drażniącymi. U większości chorych dzieci obserwuje się podwyższony poziom IgE.
Dokuczliwe objawy
Symptomy AZS mogą się różnić w zależności od wieku dziecka i nasilenia choroby. Głównym objawem jest sucha, szorstka, łuszcząca się, swędząca skóra. U niemowlęcia zwykle najpierw pojawia się rumień i wysypka na twarzy, zwłaszcza na policzkach. Następnie zmiany skórne występują w zgięciach łokci i kolan, wokół nadgarstków, na kciuku (podrażnionym przez częste ssanie). Łagodne zmiany mogą być tylko zaczerwienione, potem tworzą się pęcherzyki, które z czasem zaczynają się sączyć i zasychać w strupki. Zaczerwienione, łuszczące się owalne placki mogą występować też na plecach, rękach i nogach. Zmiany pojawiają się też za uszami i na małżowinach usznych oraz na skórze głowy. Typowym objawem jest intensywny, uporczywy świąd, który sprawia, że dziecko wciąż drapie chore miejsca. W efekcie często dochodzi do powstania ranek i nadkażeń bakteryjnych lub wirusowych. Z czasem skóra w miejscach zmienionych zapalnie może stawać się bardziej pogrubiona, co prowadzi do utraty jej elastyczności.
Leczenie atopowego zapalenia skóry
Terapia polega na łagodzeniu objawów i postępowaniu profilaktycznym ponieważ leczenie przyczynowe jest niemożliwe. Podstawowe znaczenie ma właściwa pielęgnacja skóry oraz leczenie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, łagodzenie i zapobieganie świądowi. Istotne jest także wyeliminowanie czynników drażniących, prowokujących powstanie atopii i nasilenie choroby. Miejscowe glikokortykosteroidy (mGKS) stanowią podstawę leczenia AZS od wielu lat. Ze względu na suchość skóry preferowane są miejscowe glikokortykosteroidy w postaci maści, z wyjątkiem zmian sączących. Niestety długotrwałe stosowanie mGKS wiąże się z częstymi objawami niepożądanymi.
W leczeniu AZS stosuje się także leki przeciwhistaminowe, aby zmniejszyć dokuczliwy świąd. Mogą to być preparaty krótko lub długo działające i uspokajające. Ich właściwy dobór często pozwala na ograniczenie stosowanych zewnętrznie preparatów steroidowych.
Profilaktyka
Chorą skórę należy nawilżać i natłuszczać. To podstawowa metoda zapobiegająca wystąpieniu stanu zapalnego lub ograniczająca jego nasilenie. Do pielęgnacji należy używać preparatów delikatnych, przeznaczonych specjalnie dla dzieci. Do mycia nie powinno się stosować tradycyjnego mydła, gdyż zmywa ono ze skóry naturalną warstwę ochronną. Lepsze będą tzw. emolienty – preparaty zapobiegające utracie wody i zmniejszające uczucie swędzenia. Występują one w różnej postaci – płynu do kąpieli, kostki myjącej, emulsji, żelu pod prysznic. Kąpiel nie może trwać zbyt długo, a woda musi być letnia, bowiem zbyt ciepła wysusza skórę. Po kąpieli należy pamiętać, aby skórę wycierać bardzo delikatnie, miękkim ręcznikiem, oklepując ją, a nie trąc. Bardzo ważne jest, by jak najszybciej, do 3 min po kąpieli, posmarować dziecko preparatem nawilżającym lub natłuszczającym, w przeciwnym razie dochodzi do wysuszenia skóry w wyniku odparowania wody z warstwy rogowej. Skóra dziecka z AZS najlepiej toleruje preparaty na bazie maści cholesterolowej lub lekobazy – naturalne podłoże do maści, którego głównymi składnikami są olej parafinowy i wazelina oraz specjalne emulgatory. Z tego względu jest doskonale tolerowana przez skórę atopową. Najbardziej wysuszone miejsca najlepiej smarować kilkakrotnie w ciągu dnia, można stosować także kompres na skórę posmarowany tłustą maścią.
Drogocenne oleje
Jedną z przyczyn AZS jest zaburzenie proporcji nienasyconych kwasów tłuszczowych w organizmie. Spośród wielu produktów posiadających dobre tłuszcze najcenniejsze w leczeniu AZS są oleje. Olej z czarnuszki jest bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania lipidowej warstwy ochronnej naskórka, wspomagając jej regenerację. Ze względu na bogaty skład zarówno oleju, jak i całych nasion, czarnuszka znalazła zastosowanie w wielu schorzeniach. Wysoką skuteczność w leczeniu AZS wykazują maści zawierające olej z czarnuszki i olej z awokado, alantoinę, d-pantenol, betainę oraz witaminę E. Olej z awokado często stosowany jest w pielęgnacji skóry atopowej. Nawilża, odżywia i chroni. Jest dobrze tolerowany przez skórę ze względu na zawartość kwasów tłuszczowych, które wykazują powinowactwo z sebum (naszą naturalną ochroną skóry). Alantoina działa wspomagająco na przebieg procesów regeneracji oraz pomaga usuwać martwe komórki naskórka. Wykazuje działanie synergistyczne z d-pantenolem, który doskonale nawilża i uelastycznia skórę. Betaina daje efekt wzmocnienia płaszcza hydrolipidowego skóry, zapobiegając utracie wody z naskórka. Dzięki temu zmniejsza wysuszenie i swędzenie. Witamina E pomaga w odbudowie i wzmocnieniu naturalnej bariery skóry, chroniąc ją przed działaniem szkodliwych czynników środowiska. Zawarty w maści tlenek cynku tworzy barierę ochronną na powierzchni skóry, która zabezpiecza ją przed negatywnym działaniem czynników drażniących.
Atopowe zapalenie skóry u dzieci to przewlekła choroba, która może być bardzo uciążliwa zarówno dla dziecka, jak i dla jego rodziny. Dzięki odpowiedniej diagnostyce i leczeniu, możliwe jest złagodzenie objawów i poprawa jakości życia dziecka. Kluczowa jest także odpowiednia pielęgnacja skóry oraz unikanie czynników wywołujących zaostrzenie choroby. Współpraca z dermatologiem, alergologiem i dietetykiem jest niezbędna w długoterminowym zarządzaniu atopowym zapaleniem skóry.
Izabela Kwiecińska
