Wstajesz z bólem głowy, masz problemy z koncentracją, luki w pamięci, ciągle myślisz o drzemce? Możesz cierpieć na obturacyjny bezdech senny zagrażający zdrowiu.
Podczas snu każdy człowiek traci świadomie kontrolę nad swoimi mięśniami. Pojawia się fizjologiczny spadek napięcia mięśni. U osób zdrowych powoduje to jedynie niewielkie, niemające znaczenia osłabienie oddychania. U chorych na obturacyjny bezdech senny (OBS) dochodzi do zapadania się języka i gardła. Przepływ powietrza przez drogi oddechowe ustaje zupełnie lub jest zbyt mały. Pojawiają się bezdechy…
Obturacyjny bezdech senny to najczęstsze zaburzenie oddychania występujące podczas snu. Bezdech nie zawsze musi niepokoić. Może bowiem występować także u zdrowych osób. Jeżeli wielokrotnie w czasie snu powtarzają się epizody zatrzymania oddychania (bezdechy) lub jego znaczne spłycenie, należy udać się do lekarza – pulmonologa. Rozpoznanie i ocena ciężkości schorzenia wymaga określenia liczby bezdechów i epizodów spłyceń oddychania na godzinę snu wg wskaźnika bezdech/spłycenie oddechu (AHI, ang. Apnea Hypopnea Index). Bezdech rozpoznaje się, gdy AHI ≥ 5 i występują objawy choroby (np. senność dzienna) lub AHI ≥ 15 u osób bez objawów.
Czynniki ryzyka
Choroba dotyka głównie osoby dorosłe (sporadycznie występuje u dzieci, u których wiąże się zwykle z nieprawidłowościami, takimi jak przerost migdałków, szczególnie migdałka III). Występowaniu OBS sprzyja otyłość, a zwłaszcza duży obwód szyi. Tkanka tłuszczowa odkładająca się na szyi uciska gardło i zmniejsza jego światło, sprzyjając występowaniu bezdechów. Ryzyko zwiększają również: skrzywienie przegrody nosa i choroby upośledzające drożność nosa, przerost migdałków podniebiennych oraz nieprawidłowości anatomiczne w budowie twarzoczaszki (np. cofnięta żuchwa). Bardzo szkodliwe jest spożywanie alkoholu, zwłaszcza w godzinach wieczornych. Alkohol zmniejsza napięcie mięśni budujących ściany gardła, co sprzyja chrapaniu i występowaniu bezdechów. OBS wiąże się m.in. z wysokim ciśnieniem tętniczym, zaburzeniami rytmu serca, udarami mózgu, zastoinową niewydolnością serca, insulinoopornością oraz nietolerancją glukozy.
Objawy
Najczęstsze objawy OBS można podzielić na występujące w dzień i w nocy.
Objawy nocne:
- chrapanie, często głośne i z przerwami,
- obserwowane przez partnerkę/partnera chorego przerwy w oddychaniu w czasie snu trwające ponad 10 sekund,
- nagłe wybudzenia ze snu połączone często z uczuciem braku powietrza, przyspieszonym oddechem czy tętnem,
- nadmierna potliwość w nocy,
- nasilona potrzeba oddawania moczu w nocy,
- niespokojny, przerywany sen,
- czasem problemy z zaśnięciem po przebudzeniach z powodu lęku.
Objawy dzienne:
- poranne bóle głowy,
- stałe uczucie zmęczenia i niewyspania,
- nadmierna suchość w ustach po przebudzeniu,
- nasilona senność dzienna, zasypianie w ciągu dnia – często bardzo utrudniająca normalne funkcjonowanie,
- nadmierna drażliwość,
- problemy z koncentracją i pamięcią,
- zaburzenia potencji u mężczyzn,
- zwiększone ryzyko wypadków komunikacyjnych (chorzy z rozpoznanym i nieleczonym bezdechem nie mogą prowadzić samochodów ani obsługiwać maszyn!).
Rozpoznanie
Diagnoza wymaga przeprowadzenia badania snu, objawy są bowiem nieswoiste i lekarz nie może na ich podstawie rozpoznać choroby. Najdokładniejszym badaniem snu jest polisomnografia (rejestrowanie i badanie czynności organizmu w czasie snu). Badanie trwa całą noc, w trakcie której stan pacjenta jest monitorowany przez zestaw czujników, oceniających:
- zawartość tlenu we krwi (klips zakładany zwykle na palec),
- tętno (EKG),
- przepływ powietrza przez nos i usta (czujniki wykrywają zmiany temperatury lub ciśnienia wywołane przez wydychane powietrze),
- chrapanie (mikrofon),
- elektroencefalogram (EEG) i elektrookulogram (EOG) – pozwala to na sprawdzenie, czy badany śpi i w jakiej fazie snu się znajduje,
- ruchy kończyn.
Badanie pozwala na pewne rozpoznanie choroby, określenie stopnia jej zaawansowania oraz różnicowanie z innymi chorobami, które mogą dawać podobne objawy.
Metody leczenia
Sposób leczenia zależy od stopnia zaawansowania schorzenia. Pacjenci z OBS otrzymują zalecenia:
- redukcji masy ciała, w przypadku nadmiernej otyłości – operacja bariatryczna,
- aktywny tryb życia, regularny wysiłek fizyczny,
- regularny rytm snu i czuwania – kładzenie się do łóżka i wstawanie o stałej porze,
- unikania przyjmowania środków nasennych i spożywania alkoholu przed snem,
- rzucenia palenia,
- wymuszania pozycji bocznej w przypadku bezdechów występujących tylko w pozycji na wznak.
Jeżeli przyczyną OBS jest alergia lub niedrożność górnych dróg oddechowych – leczenie tych chorób. Najprostszą i najskuteczniejszą metodą leczenia jest wspomaganie oddychania stałym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych. Polega ona na codziennym zakładaniu na czas snu specjalnej maski (aparat CPAP), szczelnie przylegającej do twarzy, zakrywającej jednocześnie nos i usta lub tylko nos, podłączonej do jednostki centralnej z pompą powietrzną, filtrami i elektronicznym układem sterującym. Uruchomiona pompa wytwarza stałe dodatnie ciśnienie działające jak wspornik, utrzymujące stały dopływ powietrza do płuc. Zabezpiecza to drożność dróg oddechowych w czasie snu i likwiduje bezdech, a przez to korzystnie wpływa na szkodliwe następstwa choroby.