Społeczeństwo nasze niewątpliwie starzeje się i choć jest to proces fizjologiczny i dotyczy każdego z nas, to sprzyja on powstawaniu m.in. chorób neurodegeneracyjnych, które związane są z postępującymi uszkodzeniami komórek nerwowych w mózgu.
Co to jest neurodegeneracja i czym się objawia?
Neurodegeneracja mózgu jest procesem nieodwracalnym i postępującym, ponieważ komórki nerwowe, które uległy uszkodzeniu nie mają zdolności do regeneracji i w efekcie obumierają. Choroby neurodegeneracyjne są dość zróżnicowaną pod względem biologicznym i klinicznym grupą chorób, do których możemy zaliczyć między innymi:
- chorobę Alzheimera,
- chorobę Parkinsona,
- zespół Downa (trisomia 21. chromosomu),
- rdzeniowy zanik mięśni,
- stwardnienie rozsiane,
- stwardnienie zanikowe boczne,
- mgła covidowa,
- krwotoczny udar mózgu („wylew”),
- niedokrwienny udar.
Do najważniejszych czynników, które mają wpływ na powstawanie wyżej wymienionych zaburzeń należą:
- czynniki wrodzone (genetyczne) – związane z mutacjami w poszczególnych genach (stosunkowo rzadko występujące),
- czynniki nabyte:
– wypadki – urazy głowy o różnym podłożu,
– czynniki spowodowane nieprawidłowym stylem życia – nieodpowiednia dieta, brak aktywności fizycznej itp., co w konsekwencji może prowadzić do cukrzycy, nadwagi i otyłości oraz chorób układu krążenia,
– toksyczne składniki z diety lub ze środowiska (m.in. alkohol, narkotyki, środki odurzające, mykotoksyny).
Powszechny jest pogląd, że np. choroba Alzheimera dotyczy głównie osób starszych. Wynika to z faktu, że objawy choroby w dużym nasileniu, u większości osób, widoczne są w wieku 60 lat i więcej. Zwyrodnieniowa choroba mózgu (choroba Alzheimera) może rozpoczynać się nawet kilkadziesiąt lat wcześniej, a objawy występują etapowo. W przebiegu klinicznym najczęściej wyróżnia się 3 stadia w zależności od czasu trwania objawów i stopnia zaawansowania choroby. Złożona i wieloczynnikowa etiologia chorób neurodegeneracyjnych uniemożliwia znalezienie skutecznego sposobu czy środka zapobiegającego rozwojowi, czy ułatwiającego leczenie tych chorób. Niezliczone ośrodki i zespoły naukowe na całym świecie pracują nad przełomem w efektywnym leczeniu lub zapobieganiu występowania chorób neurodegradacyjnych. Zanim on nastąpi, można łagodzić objawy stosując preparaty stworzone z myślą o kompleksowym wsparciu sprawności intelektualnej oraz usprawnieniu pracy mózgu. Chory z rozwiniętą już chorobą nie zostanie wyleczony i nie można cofnąć powstałych zmian, ale można chorobę spowolnić i załagodzić jej dolegliwości. W związku z tym ważna jest profilaktyka, która pomoże przeciwdziałać powstaniu choroby i jej rozwinięciu odpowiednio wcześniej.
Analizując czynniki mające wpływ na powstawanie chorób neurodegeneracyjnych można stwierdzić, że styl życia, jaki prowadzimy, ma duże znaczenie. Nadwaga i otyłość, spowodowana niewłaściwą dietą, cukrzyca i choroby układu krążenia, to przyczyny chorób objęte tzw. zespołem metabolicznym. Badania jednoznacznie pokazują, że w krajach wysoko rozwiniętych, gdzie jest nadmierne spożycie produktów z dużą ilością tłuszczów trans, wpływa znacząco na zaniki pamięci u osób poniżej 45. roku życia. Zatem, odpowiednio stosowana dieta może przyczynić się do polepszenia funkcjonowania mózgu i w rezultacie do zapobiegania neurodegeneracji.
Co jeść, a jakich produktów unikać?
Stwierdzone jest, że u podłoża chorób neurodegeneracyjnych leży chroniczny stan zapalny, podwyższony poziom acetylocholinoesterazy i działanie wolnych rodników. Idealnym rozwiązaniem jest dieta przeciwdziałająca tym czynnikom, dieta bogata między innymi w antyoksydanty, polifenole, nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy i minerały. Żywienie osób chorych powinno być zgodne z zasadami racjonalnego odżywiania i dostarczać odpowiednią ilość energii potrzebnej i niezbędnej do utrzymania właściwej masy ciała i dobrego stanu zdrowia.
Plan żywieniowy powinien obejmować 5 mniejszych posiłków w ciągu dnia. Należy stosować odtłuszczone produkty mleczne, chude mięso, drób i ryby. Do przygotowania potraw najlepiej używać olejów roślinnych (np. rzepakowego, oliwa). Zdecydowanie należy unikać tłuszczów pochodzenia zwierzęcego (np. masło, smalec), które odpowiedzialne są za proces miażdżycowy, powodujący w dłuższej perspektywie niedotlenienie mózgu.
Ważnym elementem w codziennych posiłkach powinny być owoce (tj. maliny, jagody, borówki, truskawki, żurawina itp.) i warzywa (np. szpinak, jarmuż, brokuły), które są cennym źródłem przeciwutleniaczy, związków fenolowych, witamin i naturalnego błonnika. Warto zwrócić uwagę, aby chory spożywał odpowiednią ilość płynów, najlepiej wody w ilości 6–8 szklanek dziennie, ale wskazana jest również zielona herbata i czerwone wino. Warto zrezygnować też z przetworzonej żywności, słodyczy, fast foodów i napojów gazowanych. Dodatkowo, oprócz zbilansowanej diety, należy wprowadzić również umiarkowaną, ale regularną aktywność fizyczną, która będzie dostosowana do sprawności chorego.
