Odpowiednio skomponowana dieta to kluczowy element zapobiegania dokuczliwym objawom towarzyszącym hemoroidom.
Niezdrowa dieta, obfitująca w produkty przetworzone, cukier, fast-foody oraz tłuszcze nasycone, prowadzi do zaparć, a to właśnie one są najczęstszą przyczyną występowania hemoroidów. Warto też zwrócić uwagę na fakt, że niewłaściwe nawyki żywieniowe prowadzą do otyłości, a ta również sprzyja rozwojowi żylaków odbytu.
Hemoroidy
Hemoroidy to objęte stanem chorobowym guzki krwawnicze, które posiada każdy zdrowy człowiek. Szacuje się, że problem ten dotyczy około połowy Polaków. Przekrwione guzki w odbycie pojawiają się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, niezależnie od wieku.
Guzki krwawnicze to struktury naczyniowe złożone z połączeń tętniczo-żylnych i tkanki łącznej, położone w końcowym odcinku kanału odbytu. Pełnią niezwykle ważną funkcję – są odpowiedzialne za uszczelnienie odbytu, a co za tym idzie wspierają (wspólnie z mięśniami zwieracza) funkcję panowania nad oddawaniem stolca czy gazów.
W zdrowej postaci wyglądają jak wypełnione krwią poduszeczki. W momencie parcia, guzki opróżniają się z krwi i umożliwiają wypróżnianie. Problem pojawia się w chwili, gdy guzki krwawnicze nie opróżniają się z krwi całkowicie. Zalegająca w nich krew wywołuje stany zapalne i stałe obrzmienie. Wówczas zaczyna się problem – rozwija się choroba hemoroidalna. Rozróżniamy hemoroidy wewnętrzne i zewnętrzne. W przypadku tych pierwszych, występują w postaci mniej bolesnej i objawiają się głównie krwawieniem, a ból pojawia się przy wypróżnianiu. W przypadku hemoroidów zewnętrznych, nabrzmiałe chorobowo guzki krwawnicze wypadają poza odbyt, a w stanie zaawansowanym chorobowo nie ma możliwości przywrócenia ich na swoje miejsce. Wówczas występuje silny ból i obrzęk, któremu często towarzyszy krwawienie.
Jak to się zaczyna?
Pierwszymi sygnałami, że guzki krwawnicze przestają działać prawidłowo jest świąd w okolicach odbytu, bezbolesne krwawienia oraz uczucie niecałkowitego wypróżnienia, powodowane przez przekrwione, powiększone guzki krwawnicze. Później może pojawić się obrzęk, pieczenia i wreszcie ból w okolicy odbytu. Dodatkowo skóra wokół ujścia odbytu jest bardzo wrażliwa, łatwo dochodzi tam do podrażnień, skaleczeń, np. podczas zabiegów higienicznych czy wypróżniania. Groźnym stanem jest wypadanie hemoroidów. Po wypróżnieniu stają się one wyczuwalne. Początkowo wracają samoistnie na swoje miejsce. Wraz z rozwojem choroby sytuacja ta ulega zdecydowanemu pogorszeniu. Zignorowane i niepoddane leczeniu hemoroidy mogą powodować głębokie pęknięcia lub owrzodzenie śluzówki odbytnicy, w której w miarę upływu czasu może dojść do zapalenia. Dolegliwościom sprzyjają zwłaszcza zaparcia, dlatego dieta przy hemoroidach powinna ograniczać ryzyko ich wystąpienia. W zależności od zaawansowania wyróżnia się IV stadia choroby:
- I stadium – pojawia się swędzenie okolicy odbytu; małe hemoroidy tylko sporadycznie wystają spod śluzówki, przy czym bywają bezobjawowe lub czasem krwawią;
- II stadium – podczas wypróżniania hemoroidy występują z odbytu, jednak samoistnie wracają z powrotem; pojawia się ból i nasilone krwawienie;
- III stadium – guzki nie cofają się samoistnie, krwawienie i ból narasta wraz z postępującym uczuciem swędzenia i pieczenia;
- IV stadium – hemoroidy osiągają znaczne rozmiary i stale wystają, bez możliwości powrotu na swoje miejsce; często wystaje również część śluzówki, przez co okolica odbytu staje się wrażliwa. Powstaje zapalenie, któremu towarzyszy uciążliwy ból oraz krwawienie.
Przyczyny
Główne przyczyny powstawania hemoroidów to przede wszystkim:
- siedzący tryb życia i bardzo ograniczona aktywność fizyczna;
- praca wymagająca długotrwałego pozostawania bez ruchu w pozycji stojącej, siedzącej, lub związana z dużym wysiłkiem fizycznym;
- dziedziczna słabość naczyń żylnych;
- złe nawyki żywieniowe – dieta uboga w błonnik, pozbawiona warzyw i owoców, pełna produktów wysokoprzetworzonych, a także spożywanie zbyt małej ilości wody;
- długotrwałe i częste zaparcia;
- ciąża i poród – ucisk płodu na układ żylny, a także silne parcie podczas porodu sprzyja powstawaniu żylaków odbytu;
- podeszły wiek (zanikają wówczas elementy elastyczne tkanki łącznej w warstwie podśluzowej odbytnicy);
- niedostateczna higiena okolicy odbytu.
Co jeść przy hemoroidach?
Odpowiednia dieta przy hemoroidach powinna zapewnić prawidłową konsystencję stolca, dzięki czemu nie będą pojawiać się problemy z wypróżnieniem. Duża ilość płynów również pozwoli utrzymać odpowiednią spoistość kału. Z kolei posiłki w rozsądnej ilości – najlepiej często i w mniejszych porcjach – zapewnią regularny, codzienny rytm wypróżnień. Kluczowym składnikiem diety zapobiegającej hemoroidom jest błonnik. Nadaje on stolcowi odpowiednio miękką konsystencję, wchłania i zatrzymuje wodę, dzięki czemu problemy z zaparciami mogą odejść w zapomnienie. Pozwala zachować uczucie sytości na dłużej, a dodatkowo zmniejsza wchłanianie cholesterolu oraz trójglicerydów.
Błonnik znajduje się wyłącznie w produktach pochodzenia roślinnego. Głównymi źródłami błonnika są niskoprzetworzone produkty zbożowe, m.in. otręby, pełnoziarniste pieczywo (żytnie, graham, orkiszowe), grube kasze (np. kasza gryczana, kasza pęczak), brązowy lub dziki ryż oraz warzywa i owoce.
Spośród warzyw największą zawartością błonnika odznaczają się warzywa kapustne, jak brukselka czy kapusta włoska oraz nasiona roślin strączkowych – fasola, groch, soja, ciecierzyca. Bogatym źródłem błonnika są także suszone owoce (np. rodzynki, suszone śliwki, morele, figi), a także owoce drobnopoestkowe, jak kiwi, maliny, porzeczki i truskawki. W diecie powinny się znaleźć pełnoziarniste produkty zbożowe: pieczywo, makarony, płatki zbożowe oraz surowe warzywa: szpinak, marchew, brokuły, rzodkiewka, pomidory.
Należy jednak pamiętać, aby produkty zawierające duże ilości błonnika wprowadzać do diety stopniowo. W przeciwnym razie mogą powodować skutki uboczne, takie jak wzdęcia, biegunki czy ból brzucha.
Korzystne jest także wzbogacenie diety w fermentowane produkty mleczne (poprawiają perystaltykę jelit), takie jak jogurty naturalne, maślanki, zsiadłe mleko czy kefiry. Nie tylko zapewniają one dobrą konsystencję stolca i zawierają minerały, ale także kultury bakteryjne, wpływające pozytywnie na florę jelitową.
Czego unikać? Przede wszystkim produktów zapierających, w tym ryżu białego, bananów, czekolady, kakao, roślin strączkowych, orzechów, białego pieczywa. Należy ograniczyć spożywanie tłuszczów zwierzęcych. Z menu trzeba wykluczyć również ostre przyprawy, które działają drażniąco na przewód pokarmowy i mogą nasilać objawy towarzyszące hemoroidom.
Co pić przy hemoroidach?
Podczas stosowania diety bogatej w błonnik należy zwiększyć ilość spożywanych napojów. Odpowiednie nawodnienie ogranicza również ryzyko zaparć. Zaleca się spożywanie przynajmniej 1,5–2 litrów płynów dziennie. Szczególnie wskazana jest woda mineralna, słaba herbata, herbata ziołowa poprawiająca procesy trawienia, ale nie o właściwościach przeczyszczających.
Czego unikać? Mocnej herbaty, napojów gazowanych, kawy, alkoholi (w tym czerwonego wina), słodzonych napojów gazowanych oraz tzw. napojów energetyzujących.
Przyprawy i zioła
Ważne jest, aby w trakcie zmagania się z problemem hemoroidów wyłączyć z jadłospisu ostre pokarmy. Pikantne przyprawy mogą podrażniać przewód pokarmowy, w tym jego końcowy odcinek dotknięty chorobą. Stosowanie przypraw na bazie ostrej papryki, pieprzu może nasilać uczucie swędzenia i pieczenia w okolicach odbytu.
Niektóre zioła, przydatne przy dolegliwościach ze strony hemoroidów, można wykorzystać do naparów lub jako dodatki do herbaty. Pozytywne działanie wykazują: skrzyp, podbiał, pokrzywa, czarny bez czy babka lancetowa. Pomocny okazać się może kasztanowiec lub ruszczyk kolczasty. Wykazują one działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, delikatne przeciwbólowe, usprawniające krążenie krwi w naczyniach.
Prawidłowa dieta, połączona z aktywnością fizyczną, pozwoli nie tylko pozbyć się hemoroidów, ale także cieszyć się dobrym zdrowiem na długie lata. Warto w nie zainwestować.
