Oba napoje są bardzo popularne, ale mają nieco odmienne właściwości. Czy są zdrowe? Jak wpływają na organizm i skórę człowieka?
Spotyka się dwa gatunki krzewów herbaty: herbata chińska (Camellia Sinensis) i herbata assamska (Camellia Assamica). Liście herbaty chińskiej są małe, krótkie, o wydłużonym kształcie. Herbata assamska charakteryzuje się mięsistymi liśćmi osiągającymi nawet 25 cm długości. Poza tym ma bardziej intensywny aromat i cierpki smak. Aż trudno uwierzyć, że wszystkie rodzaje herbaty pochodzą z jednaj rośliny – Camellia Sinensis, ale uprawiana jest w wielu krajach, o różnych uwarunkowaniach geograficznych i klimatycznych, na różnego rodzaju glebie. Wszystkie te naturalne czynniki mają wpływ na finalny smak herbaty. Rodzaje herbaty, choć popularnie określane kolorem, różnią się znacznie swoim składem, a co za tym idzie – właściwościami.
Herbata biała
Jest stosunkowo mniej znana w porównaniu do innych herbat. Dzieli się na herbaty pąkowe (wytwarzane tylko z nierozwiniętych pąków liściowych) oraz liściowe (wyrabiane z pędów o jednym pąku i kilku rozwiniętych liściach). Krzewy, z których ma powstać herbata są często osłaniane przed promieniami słońca, aby zapobiec produkcji chlorofilu. Proces obróbki polega na suszeniu i więdnięciu, przez co składniki naturalne herbaty zachowują swoje właściwości. Zebranego surowca nie poddaje się fermentacji lub fermentuje się tylko w niewielkim stopniu (10–15%). Napar z białej herbaty charakteryzuje się lekko słodkim smakiem i delikatnym aromatem. Białą herbatę parzy się około 10 min w temp. 70–90°C. Dzięki zawartości teiny (2–4%) ma właściwości pobudzające i odświeżające, katechin (10–18%) – ściągające, polifenoli (47%) – antyoksydacyjne. Biała herbata jest dobrem nie tylko dla smakoszy. Jej właściwości zostały wykorzystane również w kosmetyce, najczęściej w preparatach dla cery dojrzałej. Zapobiega powstawaniu zmarszczek, przywraca skórze blask, łagodzi podrażnienia i działa przeciwzapalnie. Dzięki dużej zawartości witamin odżywia skórę.
Herbata zielona
Ma znacznie delikatniejszy smak niż herbaty czarne. Powstaje poprzez zahamowanie procesu fermentacji, tj. zielone liście suszy się natychmiast po zerwaniu, traktując je gorącą parą wodną lub prażąc nad węglem drzewnym. Herbatę zieloną parzy się podobnie jak białą. Do ogrzanego czajniczka z herbatą wlewa się gorącą, ale nie wrzącą wodę (70–90°C). Najsmaczniejszy napój uzyskuje się zaraz po zaparzeniu, jeśli pozostaje nie dłużej niż 10 min w dzbanku. Zielona herbata jest najpopularniejszym kosmetycznym dodatkiem w porównaniu z innymi herbatami. To, co odróżnia ją od pozostałych herbat, to wysoka zawartość katechin – nawet do 35% suchej masy. Katechiny posiadają działanie antyoksydacyjne, dlatego chronią skórę przed niszczącym działaniem wolnych rodników. Kolejną istotną grupą składników herbaty są flawonoidy, m.in. kwercetyna, mirycetyna oraz kemferol. Działają antyoksydacyjnie, wzmacniają strukturę skóry poprzez korzystny wpływ na włókna tkanki łącznej. Flawonoidy wzmacniają ścianki naczyń krwionośnych, zmniejszają ich przepuszczalność i poprawiają mikrokrążenie skóry. Herbata charakteryzuje się dużym bogactwem witamin i związków mineralnych.
Herbata czerwona
Znana jest również pod nazwą pu-erh. Jest herbatą półfermentowaną, czyli poddawana jest lekkiej fermentacji, która zostaje przerwana w momencie, kiedy listki na końcach nabierają lekko czerwonego koloru. Cechuje ją bardzo intensywny korzenny smak, dlatego też uważana jest za jedną z najbardziej aromatycznych. Herbata czerwona charakteryzuje się najefektywniejszym działaniem wymiatającym wolne rodniki, a więc odpowiada za redukcję stresu oksydacyjnego. Wykazuje właściwości opóźniające starzenie, a także utrzymujące właściwą kondycję skóry. Jest świetnym środkiem do walki z otyłością i jednocześnie wspomagaczem utraty masy ciała. Obniża stężenie cholesterolu we krwi, a nawet poprawia pamięć i zdolności poznawcze oraz normalizuje ciśnienie krwi. Pełni ona także funkcję ochronną przed próchnicą i moczopędną. Dzięki zawartości kofeiny, wykazuje działanie pobudzające. Herbaty czarne i czerwone przygotowuje się podobnie. Ogrzany czajniczek z herbatą zalewa się wodą przegotowaną do tzw. momentu „białego wrzenia”, kiedy temperatura ma nieco poniżej 100°C. Parzy się przez 5–8 min i podaje jeszcze gorącą.
Herbata czarna
Najpopularniejsza z herbat, powstaje w procesie więdnięcia, fermentacji i suszenia. Stanowi około 78% światowej produkcji herbat. Trudno wyobrazić sobie bez niej codzienną dietę. W porównaniu z innymi herbatami, czarna ma znaczniej mniej katechin, ale więcej fenolokwasów. Stosunkowo mało ma również witamin, gdyż im dłuższy proces fermentacji tym jest ich mniej, z wyjątkiem witaminy PP, która zachowuje się odwrotnie. Tak więc najwięcej tej witaminy zawiera herbata czarna. Pomimo swej popularności, w kosmetyce wykorzystywana jest stosunkowo rzadko. Dzięki bogatemu składowi kosmetyki na bazie herbaty mają działanie ochronne, odżywcze, odświeżające i przeciwzapalne. Chętnie wykorzystywane są w preparatach i zabiegach kosmetycznych. W ośrodkach spa filiżanka herbaty stanowi element zabiegów odchudzających, antycellulitowych i odmładzających. Można się również spotkać z suplementami diety (głównie w formie kapsułek), które zawierają ekstrakty z herbat. Kuracje wspomagają odchudzanie i stanowią skoncentrowane źródło aktywnych składników herbaty.
Aromatyczna kawa
Ziarna kawy są niemal tak popularne, jak liście herbaty. Czarny napój ma jednak odmienny charakter z powodu odmiennych właściwości. Kawa za sprawą kofeiny kojarzy się głównie z orzeźwieniem i pobudzeniem. Kofeina jest alkaloidem purynowym pochodzenia roślinnego. Pobudza centralny układ nerwowy, poprawia pamięć i koncentrację. Ma również wpływ na układ krążenia: pobudza czynność serca, rozszerza naczynia, zmniejsza napięcie mięśni gładkich oraz działa moczopędnie. Przyspiesza przemianę materii i zwiększa zapotrzebowanie na tlen. Kawa jest również bardzo popularnym składnikiem kosmetyków ze względu na szereg korzystnych właściwości. Przede wszystkim wykorzystuje się jej właściwości wyszczuplające i antycellulitowe. Kofeina ma istotny wpływ na komórki tłuszczowe. Ma działanie lipolityczne, pobudza rozkład tłuszczów, przyspiesza metabolizm, a pobudzenie mikrokrążenia wspomaga usunięcie metabolitów. Kofeinę stosuje się nie tylko w postaci kremów i masek. Wykorzystywana jest również w zabiegu mezoterapii, gdzie substancję aktywną wprowadza się głębiej do skóry za pomocą mikroiniekcji. Dzięki głębszej penetracji substancje aktywne efektywniej usuwają złogi tłuszczowe, a efekt wyszczuplający osiąga się znacznie szybciej. Z innych zastosowań należy wymienić kremy pod oczy. Dzięki efektowi drenażu i ściągnięcia widocznie poprawia się wygląd skóry wokół oczu. Po wieczornym zastosowaniu kremu z kofeiną, rano obserwuje się znaczne zmniejszenie obrzęków pod oczami, a rysy twarzy stają się delikatniejsze.
„Tylko dawka czyni truciznę”
Z piciem kawy jednak uważać. Jeśli pijesz więcej niż pięć filiżanek espresso dziennie, ryzykujesz. Przedawkowanie prowadzi do pobudzenia organizmu oraz zaburzeń elektrolitowych. Niewydolność i zaburzenia pracy serca, wysokie ciśnienie krwi, nerwowość, bezsenność – to tylko niektóre z problemów. Kawa wypłukuje mikroelementy i witaminy z organizmu, a działanie moczopędne odwadnia organizm. Kawy nie należy jednak demonizować. Wręcz przeciwnie – napój ten, spożywany w umiarkowanych ilościach zmniejsza ryzyko nowotworu wątroby, trzustki, raka prostaty, czerniaka, miażdżycy czy zapalenia dróg żółciowych. Po raz kolejny sprawdza się więc powiedzenie słynnego Paracelsusa: „wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną, bo tylko dawka czyni truciznę”.