Czym jest miażdżyca?

Miażdżyca to podstępna choroba. Zwykle zaczyna się niewinnie: szybciej się męczymy, często bolą nas nogi, mamy kłopoty z koncentracją i zapamiętywaniem. Ale nieleczona może się skończyć zawałem serca, udarem mózgu, amputacją nogi…

 

Miażdżyca nie boli. Nawet zaawansowana. Czujemy dopiero jej powikłania. Miażdżyca jest chorobą przewlekłą, która rozwija się przez długie lata bez wykazywania jakichkolwiek objawów.

Miażdżyca to proces „zarastania” tętnic, który prowadzi do ich niedrożności. To nic innego jak choroba zwyrodnieniowa naczyń krwionośnych. Polega na odkładaniu się złogów lipidowych (złogi tłuszczowe) w tętnicach, które w tym miejscu zwężają się. W miejscach zmian miażdżycowych, zwanych blaszkami (zbudowanych z cholesterolu i odkładającego się wapnia) tworzą się, w razie ich pęknięcia, skrzepy. Mogą one doprowadzić do zamknięcia światła tętnicy i zablokowania przepływu krwi. To najczęstsza, bezpośrednia przyczyna zawałów serca i udarów mózgu.

 

Przyczyny

Główną przyczyną miażdżycy, poza nadciśnieniem tętniczym, jest zbyt wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów w krwi, a więc – tłusta dieta. Wielu badaczy tematu twierdzi także, że przyczyną miażdżycy są zaburzenia gospodarki węglowodanowej, które polegają na zbyt wysokim poziomie insuliny w organizmie. Rozwój miażdżycy może przyspieszyć też inny czynnik – np. niedoczynność tarczycy albo leki, powszechnie stosowane w terapii innych chorób. Lekarze trudzą się nad jednoznacznym ustaleniem przyczyn zmian miażdżycowych i ich związkiem z cholesterolem, insuliną, homocysteiną. Jednak dla nas, zagrożonych chorobami serca i krążenia pacjentów, ważne jest jedno – trzeba działać, by się obronić! Zrobić odpowiednie badania, zmienić dietę i tryb życia.

 

Objawy miażdżycy

Sama miażdżyca nie daje wyraźnych objawów klinicznych, poza nieprawidłowościami w wynikach badań laboratoryjnych. Ujawniają się dopiero powikłania spowodowane narastającymi zmianami miażdżycowymi w ścianach naczyniach tętniczych. W wyniku tego zjawiska następuje ograniczona podaż tlenu do narządów, za których ukrwienie odpowiedzialne są dotknięte zmianami miażdżycowymi tętnice. Dokładne objawy chorobowe zależne są od lokalizacji zmian miażdżycowych oraz jednostek chorobowych, które rozwijają się w konsekwencji tych zmian. Niektórymi z tych chorób mogą być:

• choroba niedokrwienna serca, która może prowadzić do wystąpienia zawału mięśnia sercowego. Objawami jej są: szybsze męczenie się, duszność nawet po niewielkim wysiłku, ból w klatce piersiowej, zawroty głowy;
• w przypadku zmniejszenia światła tętnic szyjnych, doprowadzających krew do mózgu, możliwe jest wystąpienie objawów neurologicznych wynikających z niedostatecznego utlenowania tego narządu, takich jak dezorientacja, zaburzenia świadomości, zaburzenia czucia, obniżenie koordynacji ruchowej, ból głowy, a także udar niedokrwienny mózgu;
• w przypadku kończyn – zaburzenia czucia, drętwienia, mrowienie, ból.

Najgroźniejszym i najczęstszym powikłaniem nieleczonej miażdżycy jest zawał serca, w wyniku którego dochodzi do obumarcia komórek mięśnia sercowego. W zależności od tego, jak bardzo rozległy jest obszar dotknięty przez martwicę może dojść do nagłego zatrzymania krążenia, które bardzo często kończy się zgonem.

Kolejną chorobą, której ryzyko wystąpienia znacznie wzrasta w przypadku jednoczesnego występowania miażdżycy, jest udar mózgu, gdzie narządem którego dotyka niedokrwienie jest ośrodkowy układ nerwowy. Neurony są szczególnie wrażliwe na brak tlenu, a ich uszkodzenie może skutkować trwałymi i nieodwracalnymi zmianami w mózgu pacjenta, które mogą prowadzić do zgonu lub trwającej całe życie niepełnosprawności.

 

Zły i dobry cholesterol

To jeden z głównych wrogów układu krążenia, jeśli występuje w nadmiarze. To związek tłuszczowy, który powstaje w wątrobie (cholesterol ustrojowy). Jest również dostarczany „z zewnątrz” razem z pożywieniem (cholesterol pokarmowy). Z wątroby przedostaje się do krwi. Jest istotnym składnikiem błon komórkowych; bierze udział w tworzeniu hormonów sterydowych, kwasów żółciowych i witaminy D. Produkcja cholesterolu ustrojowego jest uzależniona od ilości przyjmowanego cholesterolu pokarmowego oraz wydatkowanej przez nas energii (praca, wysiłek fizyczny, aktywność sportowa). Cholesterol jest substancją niezbędną do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Występuje w dwóch postaciach:

• LDL – „zły” cholesterol. O negatywnym wpływie cholesterolu na nasze zdrowie decyduje sposób jego magazynowania i przenoszenia w organizmie przez białka. Te, które transportują cholesterol z wątroby do krwi nazywają się LDL. Ich zwiększony poziom ma „zły” wpływ na nasze zdrowie, ponieważ cholesterol w krwi odkłada się, tworząc złogi. Prawidłowe stężenie LDL w krwi nie powinno przekraczać 130 mg/dl.
• HDL – „dobry” cholesterol. To białka transportujące cholesterol w odwrotnym kierunku – wraz z krwią ze ścian tętnic do wątroby, gdzie ulega dalszym przemianom. Ich wpływ na nasze zdrowie jest zdecydowanie pozytywny. Cholesterol „przyniesiony” przez cząsteczki HDL („dobry”) do wątroby jest tam jak najbardziej pożądany! Prawidłowe stężenie HDL w krwi: w przypadku mężczyzn – powyżej 40 mg/dl; u kobiet – powyżej 50 mg/dl.

Ryzyko miażdżycy zależy od wzajemnych proporcji cholesterolu LDL i HDL. Dla osób dorosłych poziom cholesterolu całkowitego w krwi nie powinien przekraczać 190 mg/dl. Wzrost poziomu cholesterolu całkowitego zwiększa ryzyko powstania miażdżycy, co może doprowadzić do ryzyka wystąpienia choroby serca czy zawału. Sytuację może złagodzić wysoki poziom tzw. „dobrego” cholesterolu HDL.

 

Jak uniknąć chorób miażdżycowych?

• Ogranicz spożycie tłuszczów i produktów pochodzenia zwierzęcego. Mięso czerwone, wędliny, drób, tłuste mleko, masło i sery zawierają nasycone kwasy tłuszczowe, które w znacznym stopniu podwyższają poziom cholesterolu i trójglicerydów w krwi. Zastąp je olejami roślinnymi.
• Zmniejsz jedzenie cukrów i soli, jedz więcej świeżych owoców, warzyw, roślin strączkowych oraz produktów pełnoziarnistych. Są sycące, zawierają dużo cennego błonnika i chronią przed nadwagą.
• Sporządzaj posiłki na parze, gotuj i duś bez dodatku tłuszczu. Smażenie i pieczenie z dużą ilością tłuszczu niekorzystnie wpływa na pracę serca i sprzyja rozwojowi miażdżycy naczyń krwionośnych.
• Rzuć palenie. Nikotyna znacznie obniża poziom „dobrego” cholesterolu i zwiększa stężenie trój glicerydów.
• Nie pij alkoholu.
• Zażywaj ruchu, uprawiaj jakikolwiek sport rekreacyjny, rób wszystko, by wydatkować energię, przyjętą z pokarmem do przetworzenia. Ruch obniża ciśnienie oraz zbyt wyskoki poziom cholesterolu w krwi. Oprócz tego pomaga zwalczyć stres.
• Wykonuj regularnie kontrolne badania EKG, poziomu cholesterolu, cukru i homocysteiny.

Z miażdżycą można aktywnie żyć i pracować, o ile stosuje się leczenie zalecane przez lekarza i przestrzega się zasad zdrowego stylu życia. Przyjmowanie leków obniżających poziom cholesterolu i wprowadzenie diety zmniejszającej stężenie cholesterolu w krwi może spowodować cofnięcie zmian miażdżycowych, a przynajmniej powstrzymać ich narastanie. Konieczna jest też redukcja podwyższonego ciśnienia tętniczego. Osoby z miażdżycą powinny stosować ścisłą, uzgodnioną z lekarzem, niskocholesterolową dietę oraz zlikwidować nadwagę.