Ból ucha jest najczęściej wynikiem infekcji ucha zewnętrznego lub środkowego. Należy do wyjątkowo przykrych dolegliwości…
Zaczyna się od nieprzyjemnego bólu, promieniującego do głowy. Często towarzyszy mu wrażenie zatkania ucha, niekiedy też uczucie tętnienia i kłucia. Pojawiają się szumy w uszach, a nawet niedosłyszenie. Ulgę przyniosą środki przeciwbólowe oraz kropelki do uszu.
Ucho to mały, lecz skomplikowany instrument. Zbudowany jest z trzech części: ucha zewnętrznego (małżowina uszna i przewód słuchowy zewnętrzny), ucha środkowego (trąbka słuchowa oraz jama bębenkowa z kosteczkami: młoteczkiem, kowadełkiem i strzemiączkiem) oraz ucha wewnętrznego, w którym podstawowym elementem jest błędnik, składający się ze ślimaka, trzech kanałów półkolistych oraz przewodu słuchowego wewnętrznego. Tam znajdują się receptory zmysłu równowagi i słuchu – narząd Cortiego. Ucho środkowe i wewnętrzne to bardzo delikatne organy podatne na uszkodzenia. Przed niekorzystnymi czynnikami (kurz, pył, spaliny, bakterie, grzyby) chroni je ucho zewnętrzne. Pełni ono nie tylko funkcje ochronne, ale także wzmacnia dobiegające nas dźwięki.
Przyczyny
Przyczyną bólu ucha zewnętrznego może być zakażenie lub stan zapalny, albo uwięźnięcie ciała obcego w zewnętrznym przewodzie słuchowym. Najczęściej zdarza się to małym dzieciom, które wkładają sobie do uszu drobne przedmioty. Jeśli nastąpi zakażenie bakteryjne lub grzybicze, może pojawić się ropny wyciek.
Najbardziej bolesnym schorzeniem jest zapalenie ucha środkowego. W większości przypadków jest konsekwencją infekcji bakteryjnej: kataru, zapalenia gardła i migdałków, rzadziej spotyka się jego wirusową wersję. Kiedy wydzielina z gardła i nosa przedostanie się przez trąbkę słuchową, zwaną też trąbką Eustachiusza do przewodów usznych, w sprzyjających okolicznościach bakterie chętnie i szybko je skolonizują. Wnikając w nabłonek powodują jego stan zapalny i wywołują obrzęk błony bębenkowej oddzielającej ucho środkowe od wewnętrznego, a przez to dotkliwy ból. Ponadto zbierający się przy trąbce słuchowej surowiczo-ropny płyn powoduje zaburzenia słuchu oraz nieprzyjemne uczucie zatkania. Zdarza się, że zbyt duża ilość wysięku doprowadza do przerwania błony bębenkowej, tzw. perforacji – wtedy z ucha zaczyna sączyć się wydzielina, ale dolegliwości bólowe ustępują. Choroba ucha środkowego może być też skutkiem zapalenia zewnętrznego ucha lub zaczopowania kanału słuchowego woskowiną. Maluchy chorują najczęściej a to ze względu na specyficzną budowę znajdującej się w uchu trąbki słuchowej – jest mniejsza i krótsza, niż u dorosłych, co umożliwia większy kontakt ucha z zakażoną wydzieliną nosowo-gardłową. U dzieci przestrzeń łącząca ucho z nosem i gardłem jest szeroka, bardzo krótka i położona poziomo, co sprzyja rozszerzaniu się infekcji, nawet „zwykłego” kataru.
Podczas alergicznego nieżytu nosa także może wystąpić ból ucha i upośledzenie słuchu. Inne przyczyny bólu ucha to: promieniujący ból od zęba oraz zmiany ciśnienia podczas nurkowania i podróży samolotem.
Złagodzić cierpienia
W leczeniu bólu ucha oprócz ewentualnej antybiotykoterapii można zastosować krople do uszu o łagodzącym, przeciwzapalnym i przeciwbólowym działaniu. Pomocne jest też miejscowe stosowanie naturalnych olejków, a zwłaszcza olejku z dziurawca, nagietka, kiełków pszenicy i czosnku. Olejek z dziurawca działa przeciwzapalnie, antyseptycznie i gojąco, nagietek ma silne właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze, radzi sobie także z paciorkowcami i gronkowcami. Olejek z kiełków pszenicy poprawia krążenie, powodując zwiększoną cyrkulacją krwi i lepsze oczyszczanie miejsca aplikacji. Poza tym działa regenerująco na śluzówkę. Olejek czosnkowy wykazuje aktywność przeciwdrobnoustrojową, m.in. hamuje wzrost niektórych bakterii, np. Bacillis subtilis i Mycobacterium avium oraz pałeczek, np. Klebsiella pneumoniae. Wykazano również aktywność olejku czosnkowego wobec bakterii beztlenowych i niektórych grzybów.
Złagodzimy ból i rozgrzejemy ucho, smarując małżowinę, okolice szczęki i szyi olejkiem lub maścią z dodatkiem kamfory, z wyciągiem eukaliptusa lub lawendy. Przeciwbólowo podziałają także ciepłe okłady. Możesz sięgnąć też po przeciwzapalne i przeciwbólowe środki, np. z ibuprofenem. Jeśli po kilku dniach ból nie ustępuje, a wręcz przeciwnie nasila się, a z ucha sączy się ropna lub wodnista wydzielina, trzeba jak najszybciej odwiedzić lekarza. Nie ryzykujmy i nie próbujmy kurować się na własną rękę: niewyleczona czy niedoleczona infekcja bakteryjna może skończyć się groźnymi powikłaniami.
Jeśli zachoruje ucho maluszka, musimy skonsultować się z pediatrą. Sami możemy jedynie podać dziecku leki obniżające gorączkę i uśmierzające ból, np. z paracetamolem. Nie wolno ucha niczym zasłaniać, nagrzewać czy wkładać do niego waty!
Ważnym problemem w leczeniu bólu ucha jest miejscowa aplikacja preparatów. U dorosłych i dzieci powyżej 3. roku życia krople do uszu powinno się aplikować w pozycji siedzącej z głową przechyloną na bok, odciągając małżowinę uszną do tyłu i lekko do góry. Dzieciom do 3. roku życia natomiast lepiej aplikować krople do uszu w pozycji leżącej. Małżowinę uszną pociąga się do tyłu i do dołu.
Prawidłowa higiena uszu
Odpowiednia higiena uszu polega na ich regularnym i umiejętnym oczyszczaniu z zalegającej woskowiny przy pomocy ciepłej wody i łagodnego środka myjącego o naturalnym pH 5,5. Czyścić można tylko małżowinę uszną i okolicę ujścia przewodu słuchowego zewnętrznego. Najlepiej robić to palcami. Patyczkami można czyścić jedynie zakamarki małżowiny i ujście przewodu słuchowego. Niedopuszczalne jest wkładanie patyczka głębiej. Kiedy podczas kąpieli do ucha dostanie się woda, nie należy usuwać jej ręcznikiem ani patyczkiem, tylko poczekać aż sama wypłynie. Do usuwania nadmiaru woskowiny – zwłaszcza jeśli ma się skłonność do powstawania korka woskowinowego – zalecane są specjalne preparaty dostępne w aptekach. Stosuje się je raz lub dwa razy w tygodniu, zgodnie z zaleceniami umieszczonymi w ulotce. W przypadku podejrzenia zatkania przewodu słuchowego przez korek woskowinowy, należy jak najszybciej zgłosić się do laryngologa.
