Gojnik (łac. Sideritis), zwany inaczej szałwią libańską, herbatą górską lub herbatą pasterzy, zawiera wiele dobroczynnych składników. Od wielu lat jest wykorzystywany, m.in. w problemach gastrycznych lub przy przeziębieniu.
Istnieje wiele różnych odmian gojnika, jednak zdecydowanie najpopularniejsza to Sideritis scardica – endemiczna roślina strefy górskiej Półwyspu Bałkańskiego. Szałwia libańska jest znana i od dawna wykorzystywana w takich krajach, jak Grecja, Bułgaria, Albania czy Macedonia. Obecnie, za sprawą prowadzonych nad nią badań, stała się popularna także w Polsce.
Ziele gojnika, a więc jego liście, kwiaty i łodygi, stosowane są tradycyjnie w formie naparów w leczeniu różnych dolegliwości: stanów zapalnych, zaburzeń żołądkowo- jelitowych czy przeziębienia. W medycynie ludowej wykorzystywany jest do wspomagania leczenia zapalenia oskrzeli, astmy, zgagi oraz łagodzenia stanów napięcia nerwowego. Uznaje się, że działa także wzmacniająco i dodaje energii, choć nie zawiera kofeiny. Smak tej herbaty opisywany jest jako delikatny, ziołowo-orzeźwiający. Posiada równie przyjemny aromat. Dobroczynnie działające składniki gojnika to:
- polifenole,
- terpeny,
- flawonoidy glikozydowe,
- garbniki,
- proteiny,
- pierwiastki, takie jak potas, fosfor, magnez, żelazo, cynk i miedź.
Z gojnika pozyskuje się również olejek eteryczny używany m.in. w kosmetykach przeciwstarzeniowych.
Właściwości gojnika
Są bardzo szerokie. Roślina obfituje w związki polifenolowe o działaniu antyoksydacyjnym oraz przeciwzapalnym.
Gojnik został ujęty w monografii Europejskiej Agencji ds. Leków (EMA), która zaleca stosowanie herbat lub naparów z gojnika w celu leczenia kaszlu oraz, w formie doustnej, w łagodzeniu lekkiego dyskomfortu w żołądku i jelitach. Ze względu na działanie przeciwzapalne gojnik dodawany jest do receptur naturalnych maści redukujących dolegliwości stawowe.
Badania in vitro wskazały na przeciwdrobnoustrojowe działanie ekstraktów gojnika wobec wielu szczepów bakteryjnych, w tym gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) oraz pałeczki okrężnicy (Eschericha coli). Poza tym właściwości greckiej herbaty górskiej pozwalają na wykorzystywanie jej jako środka o działaniu relaksującym oraz uspokajającym. Działanie to jest najprawdopodobniej efektem obecności w gojniku olejku eterycznego, w skład którego wchodzą takie związki, jak pinen i werbenol. Substancje te mogą wiązać się z receptorami GABA w mózgu, co z kolei uzasadniałoby tradycyjne zastosowanie gojnika w łagodzeniu bezsenności oraz stanów napięcia nerwowego. Zawarte w ekstraktach z szałwii libańskiej flawonoidy mogą oddziaływać na wybrane enzymy biorące udział w rozkładzie neuroprzekaźników i tym samym wykazywać działanie przeciwdepresyjne oraz przeciwlękowe.
Ze względu na wysoką zawartość związków o działaniu antyoksydacyjnym, gojnik stanowi także potencjalnie skuteczny, naturalny środek profilaktyczny w przypadku takich chorób, jak np. miażdżyca.
Główne właściwości gojnika to:
- właściwości przewidrobnoustrojowe – przeciwgrzybiczne i przeciwbakteryjne);
- właściwości antyoksydacyjne (przeciwutleniające,
- przeciwzapalne;
- przeciwdziałające powstawaniu zmarszczek mimicznych;
- właściwości przyspieszające gojenie się ran;
- właściwości pobudzające apetyt.
Warto zastosować napary z gojnika podczas lekkiego przeziębienia jako naturalny sposób leczenia dolegliwości ze strony górnych dróg oddechowych. Do przygotowanego naparu można dodać miód, cytrynę lub kawałek imbiru.
Gojnik dostępny jest w sklepach zielarskich głównie w formie ususzonego ziela. To bez wątpienia także jedno z ziół na wzmocnienie organizmu, które może przydać się w okresie rekonwalescencji lub jako naturalne wsparcie dla układu odpornościowego.
Jak parzyć gojnik?
Przyrządzanie herbaty górskiej nie jest skomplikowane. Wystarczy zalać 1 łyżeczkę suszonego surowca szklanką wrzątku i odstawić na 5–10 min do naciągnięcia, najlepiej pod przykryciem. Tak przyrządzony napar można pić nawet 2–3 razy dziennie.
Źródło: www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC627/