Krew płynąca w tętnicach i żyłach jest źródłem sił życiowych u każdego człowieka już od momentu poczęcia. Jest żywą tkanką złożoną z komórek – krwinek czerwonych, białych i płytkowych, które zawieszone są w części płynnej krwi zwanej osoczem.
Składniki krwi tworzą system odpornościowy i transportowy, od którego istnienia zależy życie i zdrowie. Krew spełnia w organizmie różnorodne i ważne zadania. Jest transporterem wielu związków, m.in. tlenu i dwutlenku węgla, biorących udział w wymianie gazowej w procesie oddychania. Dostarcza do narządów, tkanek i komórek składniki odżywcze i usuwa niepotrzebne bądź szkodliwe produkty uboczne przemiany materii. Jest nośnikiem hormonów, chemicznych substancji przekaźnikowych, i w ten sposób współdziała w przekazywaniu informacji w organizmie. Bierze udział w regulacji temperatury ciała. Pełni funkcje obronne, chroniąc organizm przed czynnikami chorobotwórczymi, i naprawcze w ustroju. Dzięki właściwości krwi, jaką jest krzepliwość, w przypadku pęknięcia (zranienia) ściany naczynia krwionośnego możliwe jest jej uszczelnienie i zahamowanie krwawienia.
Krwinki czerwone – erytrocyty. To najliczniejsze składniki krwi. Stanowią ok. 40% objętości całej krwi. Ich głównym elementem jest hemoglobina, nadająca erytrocytom czerwone zabarwienie. Do prawidłowej produkcji krwinek czerwonych niezbędne są, oprócz odpowiednich składników budulcowych, hormony, witaminy, enzymy i żelazo. Wśród tych czynników szczególną rolę odgrywa witamina B12. Erytrocyty transportują tlen z płuc do komórek i dwutlenek węgla, pochodzący z metabolizmu komórek, w odwrotnym kierunku. Krwinki czerwone człowieka nie dzielą się, nie mogą pełnić normalnych funkcji komórkowych, nie mają też mechanizmu, który mógłby naprawiać powstające w nich z czasem uszkodzenia i po kilku miesiącach użytecznego życia (ok. 120 dni) ulegają zniszczeniu (głównie w śledzionie, rzadziej w wątrobie). Organizm musi zatem nieustannie produkować nowe erytrocyty, stopniowo zastępujące te, które uległy rozpadowi. Osobami najbardziej potrzebującymi krwinek czerwonych są chorzy, którzy utracili swoją własną krew w wyniku wypadku albo zabiegu operacyjnego.
Krwinki białe – leukocyty. Są niemal bezbarwne i mniej liczne od erytrocytów. Żyją nawet do 20 lat. Stanowią jeden z elementów systemu obronnego, skierowanego przeciwko wirusom i bakteriom. Chronią organizm przed infekcjami. Leukocyty dzielą się na granulocyty, monocyty i limfocyty. Każde z nich spełniają własne funkcje i zadania.
Płytki krwi – trombocyty. Zbudowane są z lipidów i białek, poruszają się biernie wraz z krążącą krwią. Płytki krwi odgrywają istotną rolę w procesie krzepnięcia krwi, ponieważ mają zdolności adhezji – czyli przylegania do ścian uszkodzonego naczynia krwionośnego i agregacji – czyli wzajemnego przywierania do siebie i tworzenia większych skupisk. Zlepione płytki krwi wydzielają wiele związków chemicznych o różnym sposobie działania, m.in. czynniki uczestniczące w procesie krzepnięcia krwi.
Osocze – surowica krwi. Osocze krwi jest płynem składającym się przede wszystkim z wody, transportującym cząsteczki niezbędne komórkom (elektrolity, białka, składniki odżywcze), ale również produkty ich przemiany materii. Z powodu zdolności krzepnięcia osocze odgrywa podstawową rolę w hemostazie – swobodnym przepływie krwi w naczyniach krwionośnych. Ma na ogół zabarwienie słomkowe, ale może przybierać także inne barwy, w zależności od stanu fizjologicznego organizmu i spożytych pokarmów. Stanowi ok. 55% objętości krwi.
Grupy krwi
Grupa krwi to zestaw antygenów występujących na powierzchni krwinek czerwonych. Jest ich dużo, przez co istnieje wiele układów grup krwi – u człowieka dotychczas opisano 32 takie układy. Największe znaczenie w praktyce medycznej ma układ grup głównych (A, B, 0) i układ Rh. Obecność antygenu A lub B decyduje o przynależności do jednej z 4 podstawowych grup (A, B, AB i 0) – co dla człowieka jest cechą stałą i niezmienną przez całe życie. Zmiana grupy krwi może nastąpić, ale nie musi, po przeszczepieniu szpiku kostnego (od rodzeństwa lub dawcy niespokrewnionego), ponieważ nowy szpik wytwarza krwinki czerwone z antygenami dawcy. Podstawowe grupy krwi to: grupa O, A, B i grupa AB.
Krew może charakteryzować się różnymi grupami opisującymi zawarte w niej antygeny podstawowe, a także może kwalifikować się do grup RhD+ lub RhD–. Co to właściwie oznacza?
Dodatkowy podział grup krwi – Rh
Ludzkie grupy krwi, prócz zakwalifikowania do jednej z grup głównych A, B, AB oraz 0, dzielą się jeszcze ze względu na drugi czynnik – Rh. Układ Rh stanowi najbardziej złożony układ grupowy u człowieka. Czynnik Rh jest to substancja, która występuje w ścianie krwinek czerwonych u 85% ludzi. Odkryto ją w 1939 r., prowadząc badania na małpach z gatunku Macacus rhesus (stąd pierwsze litery Rh od słowa rhesus). Odkrywcami tej substancji byli dwaj naukowcy – Philip Levine i R. E. Stetson. Czynnik Rh jest określany w dwóch wartościach – dodatniej i ujemnej. Wartość dodatnia (Rh+) oznacza, że w krwi danej osoby występuje czynnik Rh, natomiast wartość ujemna (Rh–) oznacza, że brak jest tego czynnika. Czynnik Rh jest wraz z grupami krwi A, B, AB, 0 elementem, który pomaga określić zgodność krwi w procesie jej przetaczania. Jeśli osobie, która ma Rh– przetoczy się Rh+, może dojść do niedokrwistości lub hemolizy, która powoduje zniszczenie erytrocytów i przechodzenie hemoglobiny do osocza krwi. Znajomość czynnika Rh jest także pomocna w diagnozowaniu niektórych chorób dziecka, jeśli zajdzie konflikt krwi w ciąży, czyli konflikt serologiczny.
Konflikt serologiczny
Pojawia się, gdy dochodzi do niezgodności czynnika Rh między matką a dzieckiem. Konflikt serologiczny w ciąży pojawia się, gdy matka ma Rh ujemne, a ojciec Rh dodatnie i przekaże je swojemu dziecku. Wtedy organizm przyszłej mamy postrzega jej własne dziecko jako coś obcego i atakuje je przeciwciałami. W takiej sytuacji w trakcie porodu może dojść do przedostania się krwi dziecka do krwioobiegu matki, który zacznie wytwarzać przeciwciała atakujące płód. Konflikt serologiczny w pierwszej ciąży jest zazwyczaj niegroźny, a dziecko rodzi się zdrowe, chyba że wcześniej miały miejsce, np. powikłania po zabiegach wewnątrzmacicznych. Problem zaczyna się pojawiać przy drugiej i następnych ciążach. Jeśli zatem kobieta i mężczyzna mają odmienne czynniki Rh i planują dziecko, powinni być szczególnie ostrożni. Ciąża zagrożona konfliktem serologicznym powinna przebiegać pod pilną obserwacją ginekologa. W celach profilaktycznych kobiecie podaje się gammaglobulinę anty-Rh. Jej działanie polega na blokowaniu reakcji immunologicznych, które mogą wystąpić na skutek konfliktu serologicznego.
Ciekawostki dotyczące grup krwi
W Japonii panuje ogólne przekonanie, że grupa krwi kształtuje naszą osobowość. Idea ta zrodziła się w 1920 r. i mimo braku wyraźnych dowodów naukowych cieszy się coraz większą popularnością.
Ludzie posiadający grupę krwi A stanowią ok. 30,5% populacji. Są sumienni i obowiązkowi, znani z przywiązania do domu i przedmiotów. To także urodzeni perfekcjoniści. Często otwarcie wypowiadają swoje zdanie i nie wstydzą się tego. Gdy dadzą słowo, można na nich polegać. Silnie odczuwają więź społeczną. Są opanowani i mają wysoko rozwiniętą samokontrolę. Zawody dające im satysfakcję to najlepiej zawody wolne, takie jak artystyczne, literackie, rzemieślnicze, muzyczne.
Osoby z grupą krwi B charakteryzuje kreatywność, elastyczność i optymizm. Wszystko, co robią, wykonują z dużą pasją. Z drugiej strony są to osoby zapominalskie i czasem nieodpowiedzialne. „Typ B” to osoby empatyczne, cechuje je duże zrozumienie dla innych, z łatwością nawiązują kontakty. Ludzie posiadający tę grupę krwi stanowią ok. 18,3% populacji światowej. Dobrze się czują jako handlowcy, bankowcy, ale i inne zawody nie są im obce. Są raczej pragmatykami, tzn. oceniają wszystko na podstawie dowodów. Nad bezczynnością przeważa u nich potrzeba działania.
Osoby mające grupę krwi AB to racjonaliści, niezdecydowani, pamiętliwi i nieco zdystansowani. Mają niezwykły urok osobisty, przez co cieszą się dużą popularnością wśród innych. W ich podejściu do życia górę nad emocjami i uczuciami bierze rozsądek. Grupa krwi AB jest najmłodszą z istniejących grup, pojawiła się na skutek wymieszania się ludności z grupą krwi A i B. Ludzie z grupą krwi AB są dobrymi organizatorami. Jednak owładnięci uczuciami mają bardzo duże trudności z podejmowaniem decyzji. Są zagadkowi, posiadają charyzmę, a jednocześnie charakteryzuje ich powierzchowność. W przyjaźni, miłości, małżeństwie są bezinteresowni i prawie idealni: szczęśliwi i zadowoleni tylko wtedy, gdy ich partner też dobrze się czuje. Bardzo ważne jest to czym się zajmują w życiu, charakter pracy ma bowiem ogromny wpływ na wzmocnienie lub osłabienie ich organizmu. Osoba z grupą AB jest ceniona w takich zwodach jak inżynier chemik lub elektryk. Pociąga ją też handel i reklama.
Zerówka to grupa, którą posiada ok. 43,3% populacji światowej. Osoby z grupą „0” są od urodzenia silne, pewne siebie, pełne optymizmu. To właśnie wiara we własne siły pozwoliła im przetrwać. Ludzie z grupą krwi 0 posiadają silną wolę i dużo energii. Nawiązywanie kontaktów nie sprawia im żadnych problemów. Posiadają wręcz nieprawdopodobną siłę przebicia. Mają zatem wszelkie predyspozycje do osiągnięcia sukcesu zawodowego. Ludzie ci są zdrowi zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym. Są długowieczni, pomimo życia w ciągłym stresie i zagrażającym im z tego powodu wrzodów żołądka i jelit. Uchodzą za wysportowanych, konsekwentnie dążących do celu, odważnych, ale także autorytatywnych, pewnych siebie, czasem wręcz bezwzględnych i przyzwyczajonych do podejmowania nagłych decyzji. Wiele osób mających grupę krwi 0 to chodzące komputery – potrafią przewidywać przyszłość z dostatecznie dużym wyprzedzeniem, co umożliwia im podejmowanie właściwych decyzji w sprawach finansowych. Ponieważ cechują się dużą zręcznością i umiejętnościami, spotykani są również wśród agentów handlowych, w hotelarstwie, restauratorstwie, reklamie i turystyce. Wrodzone też dążenie do konfrontacji pozwala im odnaleźć swoje miejsce wśród adwokatów, polityków, doradców i dyplomatów.