Krew płynąca w tętnicach i żyłach jest źródłem sił życiowych u każdego człowieka już od momentu poczęcia. Jest żywą tkanką złożoną z komórek – krwinek czerwonych, białych i płytkowych, które zawieszone są w części płynnej krwi zwanej osoczem.
Składniki krwi tworzą system odpornościowy i transportowy, od którego istnienia zależy życie i zdrowie. Krew spełnia w organizmie różnorodne i ważne zadania. Jest transporterem wielu związków, m.in. tlenu i dwutlenku węgla, biorących udział w wymianie gazowej w procesie oddychania. Dostarcza do narządów, tkanek i komórek składniki odżywcze i usuwa niepotrzebne bądź szkodliwe produkty uboczne przemiany materii. Jest nośnikiem hormonów, chemicznych substancji przekaźnikowych, i w ten sposób współdziała w przekazywaniu informacji w organizmie. Bierze udział w regulacji temperatury ciała. Pełni funkcje obronne, chroniąc organizm przed czynnikami chorobotwórczymi, i naprawcze w ustroju. Dzięki właściwości krwi, jaką jest krzepliwość, w przypadku pęknięcia (zranienia) ściany naczynia krwionośnego możliwe jest jej uszczelnienie i zahamowanie krwawienia.
Krwinki czerwone – erytrocyty. To najliczniejsze składniki krwi. Stanowią ok. 40% objętości całej krwi. Ich głównym elementem jest hemoglobina, nadająca erytrocytom czerwone zabarwienie. Do prawidłowej produkcji krwinek czerwonych niezbędne są, oprócz odpowiednich składników budulcowych, hormony, witaminy, enzymy i żelazo. Wśród tych czynników szczególną rolę odgrywa witamina B12. Erytrocyty transportują tlen z płuc do komórek i dwutlenek węgla, pochodzący z metabolizmu komórek, w odwrotnym kierunku. Krwinki czerwone człowieka nie dzielą się, nie mogą pełnić normalnych funkcji komórkowych, nie mają też mechanizmu, który mógłby naprawiać powstające w nich z czasem uszkodzenia i po kilku miesiącach użytecznego życia (ok. 120 dni) ulegają zniszczeniu (głównie w śledzionie, rzadziej w wątrobie). Organizm musi zatem nieustannie produkować nowe erytrocyty, stopniowo zastępujące te, które uległy rozpadowi. Osobami najbardziej potrzebującymi krwinek czerwonych są chorzy, którzy utracili swoją własną krew w wyniku wypadku albo zabiegu operacyjnego.
Krwinki białe – leukocyty. Są niemal bezbarwne i mniej liczne od erytrocytów. Żyją nawet do 20 lat. Stanowią jeden z elementów systemu obronnego, skierowanego przeciwko chorobotwórczym patogenom. Chronią organizm przed infekcjami. Leukocyty dzielą się na granulocyty, monocyty i limfocyty. Każde z nich spełniają własne funkcje i zadania.
Płytki krwi – trombocyty. Zbudowane są z lipidów i białek, poruszają się biernie wraz z krążącą krwią. Odgrywają istotną rolę w procesie krzepnięcia krwi, ponieważ mają zdolności adhezji – czyli przylegania do ścian uszkodzonego naczynia krwionośnego i agregacji – czyli wzajemnego przywierania do siebie i tworzenia większych skupisk. Zlepione płytki krwi wydzielają wiele związków chemicznych o różnym sposobie działania, m.in. czynniki uczestniczące w procesie krzepnięcia krwi. Płytki krwi powstają w szpiku kostnym.
Osocze – surowica krwi. Osocze krwi jest płynem składającym się przede wszystkim z wody, transportującym cząsteczki niezbędne komórkom (elektrolity, białka, składniki odżywcze), ale również produkty ich przemiany materii. Z powodu zdolności krzepnięcia osocze odgrywa podstawową rolę w hemostazie – swobodnym przepływie krwi w naczyniach krwionośnych. Ma na ogół zabarwienie słomkowe, ale może przybierać także inne barwy, w zależności od stanu fizjologicznego organizmu i spożytych pokarmów. Stanowi ok. 55% objętości krwi.
Grupy krwi
Grupa krwi to zestaw antygenów (specyficznych białek) występujących na powierzchni krwinek czerwonych. Jest ich dużo, przez co istnieje wiele układów grup krwi – u człowieka dotychczas opisano 32 takie układy.
Grupa krwi stabilizuje się około 2. roku życia i już nie zmienia, jest stałą cechą. To, jaką ma się grupę krwi, jest szczególnie ważne przy transfuzji (przetaczaniu) krwi, przeszczepianiu narządów oraz ciąży – trzeba sprawdzić, czy nie będzie konfliktu serologicznego.
Największe znaczenie w praktyce medycznej ma układ grup głównych (A, B, 0) i układ Rh. Obecność antygenu A lub B decyduje o przynależności do jednej z 4 podstawowych grup (A, B, AB i 0) – co dla człowieka jest cechą stałą i niezmienną przez całe życie. Podstawowe grupy krwi to: grupa O, A, B i grupa AB.
Krew może charakteryzować się różnymi grupami opisującymi zawarte w niej antygeny podstawowe, a także może kwalifikować się do grup RhD+ lub RhD–. Co to właściwie oznacza?
Dodatkowy podział grup krwi – Rh
Ludzkie grupy krwi, prócz zakwalifikowania do jednej z grup głównych A, B, AB oraz 0, dzielą się jeszcze ze względu na drugi czynnik – Rh. Układ Rh stanowi najbardziej złożony układ grupowy u człowieka. Czynnik Rh jest to substancja, która występuje w ścianie krwinek czerwonych u 85% ludzi. Odkryto ją w 1939 r., prowadząc badania na małpach z gatunku Macacus rhesus (stąd pierwsze litery Rh od słowa rhesus). Odkrywcami tej substancji byli dwaj naukowcy – Philip Levine i R. E. Stetson.
Czynnik Rh jest określany w dwóch wartościach – dodatniej i ujemnej. Wartość dodatnia (Rh+) oznacza, że w krwi danej osoby występuje czynnik Rh, wartość ujemna (Rh–) oznacza, że brak jest tego czynnika. Czynnik Rh jest wraz z grupami krwi A, B, AB, 0 elementem, który pomaga określić zgodność krwi w procesie jej przetaczania. Jeśli osobie, która ma Rh– przetoczy się Rh+, może dojść do niedokrwistości lub hemolizy, która powoduje zniszczenie erytrocytów i przechodzenie hemoglobiny do osocza krwi. Znajomość czynnika Rh jest także pomocna w diagnozowaniu niektórych chorób dziecka, jeśli zajdzie konflikt krwi w ciąży, czyli konflikt serologiczny.
Konflikt serologiczny
Inne nazwy konfliktu serologicznego to konflikt matczyno-płodowy lub choroba hemolityczna noworodka. Dochodzi do niego, gdy matka ma Rh ujemne, a ojciec Rh dodatnie i przekaże je swojemu dziecku. W takiej sytuacji organizm matki może rozpoznać antygeny płodu jako „obce” i produkować przeciwko nim przeciwciała.
Do zagrożenia dochodzi, gdy krew matki miesza się z krwią dziecka – najczęściej zdarza się to dopiero przy porodzie. Choroba hemolityczna najczęściej pojawia się przy drugiej ciąży i kolejnych ciążach (a także poronieniach lub zabiegach, przy których może nastąpić zmieszanie krwi matki i dziecka). Aby jej zapobiec, matce zaraz po porodzie podaje się immunoglobulinę anty-D, która niweluje krwinki Rh+, zanim jej układ odpornościowy zdąży się zorientować, że coś jest nie tak i produkować szkodliwe dla dziecka przeciwciała. Na szczęście większość ciąż z konfliktem serologicznym kończy się dobrze.
Jeśli jednak konfliktowi serologicznemu się nie zapobiegnie, choroba hemolityczna będzie powodować rozwijającą się niedokrwistość. Jeśli do przemieszania krwi płodu i matki dojdzie jeszcze podczas ciąży, istnieje ryzyko poronienia lub zgonu dziecka tuż po porodzie.
Jeśli zatem kobieta i mężczyzna mają odmienne czynniki Rh i planują dziecko, powinni być szczególnie ostrożni. Ciąża zagrożona konfliktem serologicznym powinna przebiegać pod pilną obserwacją ginekologa.
Ciekawostki dotyczące grup krwi
Idea, że grupa krwi kształtuje naszą osobowość zrodziła się w 1920 r. w Japonii. Mimo braku wyraźnych dowodów naukowych cieszy się dużą popularnością.
Osoby z grupą krwi A stanowią ok. 32% populacji. Są sumienni i obowiązkowi, znani z przywiązania do domu i przedmiotów. To także urodzeni perfekcjoniści. Często otwarcie wypowiadają swoje zdanie i nie wstydzą się tego. Gdy dadzą słowo, można na nich polegać. Silnie odczuwają więź społeczną. Są opanowani i mają wysoko rozwiniętą samokontrolę.
Osoby z grupą krwi B charakteryzuje kreatywność, elastyczność i optymizm. Wszystko, co robią, wykonują z dużą pasją. Z drugiej strony są to osoby zapominalskie i czasem nieodpowiedzialne. Cechuje je duże zrozumienie dla innych, z łatwością nawiązują kontakty. Są raczej pragmatykami, tzn. oceniają wszystko na podstawie dowodów. Nad bezczynnością przeważa u nich potrzeba działania. Typ „B” posiada ok. 18% populacji światowej.
Osoby mające grupę krwi AB to racjonaliści, niezdecydowani, pamiętliwi i nieco zdystansowani. Mają niezwykły urok osobisty, przez co cieszą się dużą popularnością wśród innych. W ich podejściu do życia górę nad emocjami i uczuciami bierze rozsądek. Grupa krwi AB jest najmłodszą z istniejących grup – pojawiła się wskutek wymieszania się ludności z grupą krwi A i B. Ludzie z grupą krwi AB są dobrymi organizatorami, mają jednak trudności z podejmowaniem decyzji. Są zagadkowi, posiadają charyzmę, a jednocześnie charakteryzuje ich powierzchowność. W przyjaźni, miłości, małżeństwie są bezinteresowni i prawie idealni: szczęśliwi i zadowoleni tylko wtedy, gdy ich partner też dobrze się czuje. Bardzo ważne jest to, czym się zajmują w życiu, charakter pracy ma bowiem ogromny wpływ na wzmocnienie lub osłabienie ich organizmu. AB to najrzadsza grupa krwi, występuje ona jedynie u 8% populacji.
Grupę krwi 0 posiada ok. 41% populacji światowej. Osoby z „zerówką” są od urodzenia silne, pewne siebie i pełne optymizmu. To właśnie wiara we własne siły pozwoliła im przetrwać. Posiadają silną wolę i dużo energii. Nawiązywanie kontaktów nie sprawia im żadnych problemów. Mają wręcz nieprawdopodobną siłę przebicia, tym samym wszelkie predyspozycje do osiągnięcia sukcesu zawodowego. Ludzie ci są zdrowi zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym. Są długowieczni, pomimo życia w ciągłym stresie i zagrażających im z tego powodu wrzodów żołądka i jelit. Uchodzą za wysportowanych, konsekwentnie dążących do celu, odważnych, ale także autorytatywnych, pewnych siebie, czasem wręcz bezwzględnych i przyzwyczajonych do podejmowania nagłych decyzji. Mają też wrodzone dążenie do konfrontacji.
