Grypa to jedna z najczęstszych wirusowych chorób zakaźnych – ostra i wyjątkowo zaraźliwa. Szczyt zachorowań to okres od grudnia do marca. Co zrobić, żeby nie zachorować?
Istnieją trzy typy wirusa grypy. Najbardziej złośliwy jest wirus typu A, który wywołuje infekcje zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. To on jest odpowiedzialny za pandemie, coroczne epidemie i czasami powoduje powikłania prowadzące do śmierci. Wirus typu B to zarazek typowo ludzki, atakuje co 2-4 lata. Typ C jest najbardziej łagodny. W sezonie, w którym dominują wirusy typu A/H3N2, wiele osób wymaga hospitalizacji, najwięcej też umiera z powodu powikłań.
Jak można się zakazić grypą?
Najczęściej – wdychając kropelki zakaźnej wydzieliny z dróg oddechowych chorego (dzieje się tak, gdy przebywamy w bliskiej odległości od osoby chorej – twarzą w twarz i do 1,5 m podczas kichania, kaszlu lub wydmuchiwania nosa), przez bezpośredni kontakt z osobą chorą lub skażonymi przez nią przedmiotami. Osoba chora na grypę może zakażać innych od chwili wystąpienia objawów do 48–72 godz. po ustąpieniu gorączki (temp. ciała powyżej 37,8°C) i objawów ze strony dróg oddechowych.
Typowe objawy grypy
Nagle pojawiają się: gorączka, dreszcze, ból stawów i/lub mięśni, ból głowy, uczucie rozbicia i osłabienia, złe samopoczucie; dodatkowo także ból gardła, katar (zwykle o niedużym nasileniu) i suchy kaszel. Powyższym objawom mogą czasem towarzyszyć nudności i/lub wymioty, biegunka, ból brzucha. Gorączka (zwłaszcza u małych dzieci) może być bardzo wysoka. Choroba zwykle ustępuje po 5–7 dniach, ale kaszel i złe samopoczucie mogą się utrzymywać dłużej niż dwa tygodnie. Jak długo trwa choroba? U dorosłych objawy zazwyczaj utrzymują się 5 dni, u dzieci 7 dni.
Jak się ochronić?
Najskuteczniejszą metodą są szczepienia ochronne. Chronią nie tylko osoby zaszczepione, ale także innych w ich otoczeniu – ograniczają szerzenie się wirusa. Szczepić się powinniśmy każdego roku między końcem sierpnia a początkiem listopada. Dzięki szczepieniom osób starszych można zmniejszyć ryzyko przyjęcia do szpitala z powodu grypy o 25–39 proc., a śmiertelność o 39–75 proc.!
Inną profilaktyką jest mycie rąk wodą z mydłem lub dezynfekowanie środkiem na bazie alkoholu po każdym skorzystaniu z toalety, przed jedzeniem lub dotykaniem ust i nosa, po powrocie do domu. Ręce należy myć przez minimum 20 sekund, a środek na bazie alkoholu wcierać w dłonie, aż wyschnie. Zaleca się też noszenie przez chorego (szczególnie jeśli w domu są dzieci i osoby starsze) maseczki. Przestrzeganie przez wszystkich w domu tych zaleceń może zmniejszyć ryzyko zakażenia innych współmieszkańców o ponad 50 proc.
Grypa jest groźna
Grypa może prowadzić do niebezpiecznych dla zdrowia i życia powikłań. Najczęściej są to zapalenie płuc i zapalenie oskrzeli. Obie te choroby często wymagają hospitalizacji, szczególnie jeśli wirusem zakaziła się osoba przewlekle chora lub dziecko. Mogą także wystąpić drgawki, zapalenie ucha środkowego, zapalenie mięśni, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia oraz powikłania neurologiczne. Wirus jest szczególnie groźny dla pacjentów cierpiących na choroby naczyniowo-sercowe. Dowiedziono, że u osób po przebytej infekcji ryzyko wystąpienia ponownego zawału serca rośnie dwu-, trzykrotnie. Grypa zaostrza także objawy przewlekłych chorób układu oddechowego, jak astma czy POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc).
Jak się leczyć?
U większości chorych na grypę wystarcza leczenie jej objawów: odpoczynek w łóżku, dużo snu, spożywanie dużej ilości płynów, przyjmowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych. Istnieją też leki przeciwwirusowe, które podaje się w cięższych przypadkach i w razie wystąpienia powikłań. Trzeba je jednak podać na początku choroby, ponieważ później są mało skuteczne. Jeśli jednak przebieg choroby jest ciężki, np. wirusowe zapalenie płuc, to nawet jego późne podanie ma sens. U osób z grup ryzyka ciężkiego przebiegu choroby (kobiety ciężarne, dzieci do ukończenia 1. roku życia, dzieci i dorośli przewlekle chorzy lub bardzo otyli) – leki takie podaje się niezwłocznie po zachorowaniu na grypę bez względu na nasilenie objawów.
Szczepmy się!
Szczepienia ochronne są jednym z największych osiągnięć nowoczesnej medycyny i zdrowia publicznego. Dzięki opracowaniu bardzo skutecznych szczepionek i efektywnych programów szczepień udało się uodpornić istotny odsetek populacji, co z kolei pozwoliło zapobiec wielu zgonom z powodu chorób, którym można zapobiegać.
Szczepienia przeciw grypie zalicza się do tzw. szczepionek inaktywowanych, czyli takich, które zawierają w sobie fragment lub całego „zabitego” wirusa. Skład szczepionek zmienia się każdego roku i jest uzależniony od sezonu grypowego. Wirus grypy zawarty w szczepionce jest niezdolny do wywołania choroby. Jego zadaniem jest bowiem pobudzenie układu odpornościowego, który po kontakcie z podaną szczepionką wytwarza przeciwciała. Sprawia to, że nasz organizm jest przygotowany do walki z „intruzem”, jeżeli dojdzie do konfrontacji z prawdziwym wirusem. Szybka reakcja układu immunologicznego jest wówczas kluczowa w zatrzymaniu choroby i ochronie przed groźnymi powikłaniami.
Chociaż szczepienie nie oznacza stuprocentowej ochrony, w przypadku pojawienia się choroby u osób zaszczepionych przebiega ona zdecydowanie łagodniej, minimalizując jednocześnie możliwość wystąpienia powikłań. Skuteczność szczepionek wynosi 70–90 proc. w przypadku dorosłych, zdrowych ludzi. U dzieci i osób starszych preparat chroni około 60 proc. zaszczepionych. Wynika to z tego, że dzieci mają jeszcze słabo wykształcony układ odpornościowy, a u osób starszych nie działa on już tak sprawnie jak dawniej.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby szczepieniom przeciw grypie zostały poddane wszystkie osoby po ukończeniu 6. miesiąca życia. Wytyczne dotyczą zwłaszcza osób, które znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania i wystąpienia powikłań pogrypowych – m.in. osoby starsze, kobiety ciężarne, palacze, pacjenci zmagający się z problemami kardiologicznymi, chorobami układu oddechowego, cukrzycą czy otyłością oraz osoby wykazujące obniżony poziom naturalnej odporności organizmu, a także personel medyczny.
Czy na grypę mogą się szczepić kobiety w ciąży? Tak, z wyjątkiem pierwszego trymestru. Dzięki takiemu szczepieniu chronione są także dzieci do około 6. miesiąca życia.
Czy dwu-, trzyletnie dzieci powinno się szczepić? Tak. Ponad połowę wszystkich chorych na grypę stanowią dzieci poniżej 14. roku życia. Dzieci, a szczególnie maluchy do 2. roku życia, należą do grupy osób najbardziej narażonych na poważne skutki grypy. One częściej niż dorośli wysoko gorączkują, częściej zdarzają się u nich powikłania. Wynika to m.in. z tego, że nie mają jeszcze w pełni rozwiniętego układu odpornościowego. Dodatkowym problemem jest kwestia rozpoznawania grypy u dzieci: u dziecka (zwłaszcza poniżej 2. roku życia) bardzo trudno ocenić jedynie na podstawie objawów, że ma ono grypę, a nie np. wirusowe zapalenie oskrzeli. Jedną z różnic między grypą u dorosłych i u dzieci jest to, że blisko połowa przypadków grypy u maluchów dotyczy kłopotów z przewodem pokarmowym, a nie układem oddechowym. Zakażenie tym wirusem jest jedną z najczęstszych przyczyn chorób wymagających leczenia dzieci w szpitalu.
Czy wystarczy jedna dawka preparatu? Małe dzieci zazwyczaj muszą przyjąć dwa zastrzyki (ich układ odpornościowy dłużej uczy się rozpoznawać wirusa). Dzieci powyżej 9. roku życia i dorośli idą tylko na jedno szczepienie.
Zalecana częstotliwość przyjmowania szczepionek jest uzależniona od zdolności poszczególnych szczepów wirusów do mutowania, a przez to do zmienności. Przykładem na to jest szczepienie przeciw żółtaczce, które może skutecznie chronić nas przed zachorowaniem nawet przez całe życie. Wirus powodujący tę chorobę nie ulega bowiem niemal żadnym mutacjom, dlatego szczepionka działa tak długo. Na drugim biegunie należy natomiast wymienić szczepienie przeciw grypie. Wirus grypowy wykazuje szczególne zdolności do przeobrażania się w nowe szczepy, które są już odporne na aplikowane wcześniej szczepienia. Dlatego właśnie ważność szczepionki wynosi rok, a WHO zaleca, abyśmy szczepili się szczepionką przeciwgrypową co roku.
Jakie są przeciwwskazania do szczepień? Poza medycznymi wskazaniami istnieją również przeciwwskazania do poddania się szczepieniu przeciw grypie. Jest ich niewiele. W zdecydowanej większości przypadków nie są to czynniki bezwzględnie wykluczające, a jedynie odraczające szczepienie. Najczęściej do przeciwwskazań należą: ostra infekcja z gorączką, alergia na białko jaja kurzego i/lub antybiotyki aminoglikozydowe używane podczas produkcji szczepionki, a także bardzo rzadka choroba – zespół Guillaina-Barrégo.
Kiedy zyskujemy odporność i na jak długo? Ochronę przed infekcją uzyskujemy w ciągu dwóch, trzech tygodni i trwa ona zwykle sześć do dwunastu miesięcy.
Źródło: PoradnikZdrowieGazeta