Wzrastająca liczba przypadków grzybic sprawia, że zakażenia te stają się poważnym problemem epidemiologicznym i społecznym.
Terminem „grzybica stóp” określa się zakażenie skóry wywołane przez grzyby chorobotwórcze dotyczące podeszwowej powierzchni stóp, palców i fałdów międzypalcowych. W znacznej większości przypadków wywoływana jest przez dermatofity, z których najczęstszym patogenem jest Trichophyton rubrum (izolowany w ponad 50% przypadków, powoduje głównie przewlekłe, suche i złuszczające zmiany), a za nim Trichophyton mentagrophytes (33%, najczęściej zmiany skórne o wyraźnie zapalnym charakterze). Infekcję wywołują także grzyby drożdżopodobne z rodzaju Candida – zmiany często pojawiają się w fałdach skórnych lub na błonie śluzowej. W zależności od miejsca występowania identyfikuje się kilka typów grzybic: grzybica skóry gładkiej, pachwin, dłoni, stóp, paznokci oraz owłosionej skóry głowy.
Przyczyny
Najważniejszymi czynnikami, które wpływają na zwiększoną zapadalność na grzybicę są warunki otoczenia (ciepło, duża wilgotność), typ obuwia (buty wykonane z materiałów syntetycznych i nieprzewiewnych) oraz długotrwałe obciążenie kończyn dolnych w wyniku wykonywania prac na stojąco. Na infekcje narażone są więc osoby, które przebywają w ciepłych, wilgotnych i ciemnych pomieszczeniach, korzystają z publicznych saun, ogólnodostępnych natrysków, basenów i ośrodków sportowych. Osoby, które w czasie pracy lub uprawiania wybranej dyscypliny sportowej silnie się pocą, a także ci, którzy chodzą boso po dywanach i wykładzinach hotelowych. Czynniki predysponujące do rozwoju i wzrostu infekcji grzybiczych to m.in.:
- zaburzenie układu odpornościowego i układu krążenia (zimne stopy),
- nadmierna potliwość,
- zaburzenia hormonalne – cukrzyca,
- otyłość,
- kuracje antybiotykami lub sterydami,
- chemioterapia,
- urazy i otarcia naskórka,
- uszkodzenie wałów paznokciowych,
- obgryzanie paznokci.
Rodzaje grzybicy stóp
Wyróżnia się trzy główne odmiany grzybicy stóp:
Grzybica międzypalcowa jest najczęstszą postacią choroby. Zmiany lokalizują się w przestrzeniach międzypalcowych stóp (najczęściej III i IV przestrzeń), gdzie grzyby znajdują znakomite warunki bytowania, w związku z dużą wilgotnością oraz podwyższoną temperaturą. Klinicznie dominuje złuszczanie, maceracja naskórka i pęknięcia. Skóra między palcami stóp staje się biało-szarawa, maceracja naskórka powoduje zmianę jego konsystencji na bardziej miękką. Pod zmacerowanym naskórkiem widoczne są ogniska rumieniowe. Powierzchnia zmian jest często wilgotna i sącząca. Rumieniowo-złuszczające wykwity mogą rozprzestrzenić się na boczną część stopy i powierzchnię grzbietową palców. Często grzybica stóp międzypalcowa jest źródłem zakażenia płytek paznokciowych stóp. Zmianom skórnym towarzyszy świąd. Przebieg jest przewlekły, czasem wieloletni, połączony z okresowymi nawrotami silnych zmian, zwłaszcza w porze letniej.
Grzybica potnicowa zwana również odmianą dyshydrotyczną. W obrazie klinicznym dominują ogniska zgrupowanych pęcherzyków z treścią surowiczą, na podłożu rumieniowym, umiejscowione najczęściej na podeszwach stóp. Ewolucja zmian polega na zlewaniu się pęcherzyków i ich pękaniu, z następowym pojawieniem się złuszczania, któremu towarzyszy świąd. Następnie naskórek wysycha. W miejscu wystąpienia zmian pozostają ślady w postaci poszarpanych obrzeży.
Grzybica złuszczająca jest to odmiana o wybitnie przewlekłym przebiegu. Charakteryzuje się rumieniowymi zmianami z nadmiernym rogowaceniem, o suchej, jakby przysypanej mąką powierzchni (drobnopłatowe złuszczanie). Zmiany te obejmują nierzadko całe podeszwy stóp i mogą przechodzić na powierzchnie boczne, a czasami nawet na ich grzbiety. Ze względu na to, że przypominają kształtem mokasyny, ten rodzaj grzybicy stóp zwany jest również grzybicą mokasynową. Tylko w części przypadków opisanym zmianom skórnym towarzyszy świąd.
Grzybica paznokci
To zmiana chorobowa płytki paznokcia, którą wywołują głównie dermatofity. Choroba może zaatakować jedną płytkę paznokcia lub przenieść się na pozostałe – zajmuje najczęściej pierwszy oraz piąty palec u stopy. Grzybicę bardzo często powoduje nieleczona, lub źle leczona, grzybica stóp. Płytka paznokciowa zajęta przez grzybicę traci przezroczystość, staje się matowa, nadmiernie zrogowaciała, ulega pobruzdowaniu i łatwo się kruszy. Na zainfekowanym paznokciu pojawiają się plamki, zmienia się jego zabarwienie; jest najpierw biały, następnie żółty, aż dochodzi do zmiany barwy na brązowy. Może się rozwarstwiać, staje się na tyle gruby, że trudno go przyciąć. Często infekcji towarzyszy nieprzyjemny zapach stóp, który jest wynikiem grzybiczych złogów gromadzących się pod paznokciem. Zmiany grzybicze mogą się utrzymywać długo i stanowią utrudnienie w codziennym życiu pacjenta, a dla jego otoczenia źródło zakażenia pośredniego lub bezpośredniego.
Jak leczyć grzybicę?
Leczenie grzybicy stóp i paznokci jest długotrwałe i zależy od stanu immunologicznego zakażonej osoby. Od chorego wymaga dużej dyscypliny i cierpliwości. Obecnie dostępne są wysoce skuteczne leki do stosowania miejscowego i ogólnego (doustne) – grzybica stała się chorobą w pełni uleczalną. Walkę z nią najlepiej zacząć od razu, jak tylko zauważymy niepokojące objawy. Szybko zaatakowana równie szybko ustąpi. W przypadku zdiagnozowania grzybiczego zakażenia skóry lekarze zwykle w pierwszej kolejności zapisują preparaty do stosowania zewnętrznego. Występują one pod wieloma postaciami, m.in. maści, kremy, płyny, żele, zawiesiny i aerozole – niezwykle wygodne w aplikacji. Nowoczesne preparaty bardzo skutecznie walczą z grzybicą, likwidują objawy choroby i zapobiegają nawrotom. Te, które w swoim składzie zawierają terbinafinę (działa grzybobójczo na dermatofity, pleśnie oraz niektóre grzyby dimorficzne) skracają kuracje do 7 dni. Preparaty przeciwgrzybicze nakładamy na dokładnie umytą i starannie osuszoną stopę, zwracając baczną uwagę na przestrzenie międzypalcowe. Przez cały czas kuracji grzybicy należy chodzić w skarpetkach, by nie rozsiewać „grzybów” po domu i nie narażać domowników na kontakt z nimi. Skarpetki muszą być bawełniane, umożliwiające dostęp powietrza do skóry!
Leczenie grzybicy paznokci często trwa kilka, a nawet kilkanaście miesięcy (w zależności od stopnia zaawansowania choroby). Często musi minąć cały okres pełnego wzrostu zdrowej płytki paznokciowej. Jeżeli na palcu wyrośnie zupełnie nowy zdrowy paznokieć, leczenie uznaje się za zakończone sukcesem. Wysoce skuteczną formą leku do stosowania w terapii grzybicy paznokci jest leczniczy lakier do paznokci. Precyzyjnie dociera do źródła infekcji i jednocześnie wspiera regenerację paznokcia. Lek zawiera amorolfinę, substancję czynną, która wykazuje działanie grzybobójcze i grzybostatyczne. Działa na grzyby z różnych rodzajów: drożdżaki, dermatofity, pleśnie i inne grzyby chorobotwórcze. Działanie amorolfiny prowadzi do zahamowania syntezy ergosterolu, niezbędnego składnika błony komórkowej grzybów. Błona komórkowa ulega uszkodzeniu, czego konsekwencją jest śmierć komórek grzyba. Po podaniu miejscowym na płytkę paznokciową amorolfina niszczy grzyby znajdujące się w łożysku paznokcia. Wchłanianie substancji czynnej do krwi jest znikome. Nawet długotrwałe stosowanie preparatu w postaci lakieru do paznokci nie prowadzi do kumulowania się leku w organizmie. Producenci lakierów leczniczych załączają specjalne pilniki jednorazowego użytku, szpatułki, waciki w celu przygotowania płytki paznokcia do zastosowania leku. Przed pierwszym nałożeniem leku, zakażony paznokieć należy dokładnie opiłować za pomocą pilniczka do paznokci. Powierzchnię paznokcia oczyścić i odtłuścić wacikiem nasączonym alkoholem. Lakier nanieść szpatułką na całą powierzchnię paznokcia lub paznokci. Następnie pozostawić go do wyschnięcia na 3 do 5 minut. Szpatułkę po użyciu należy wyczyścić używając tego samego wacika, którym wcześniej czyszczona była płytka paznokcia. Ważnym aspektem terapii jest również dbałość o higienę skóry oraz dezynfekcja obuwia, tak aby choroba nie powróciła krótko po jej zwalczeniu. Codzienna pielęgnacja stóp jest konieczna, jeśli chcemy cieszyć się pięknymi i zdrowymi stopami.
W jaki sposób zapobiegać grzybicy stóp
- myj codziennie stopy i pamiętaj, by je dokładnie wysuszyć – także pomiędzy palcami,
- zakładaj przewiewne skarpetki wykonane z naturalnych materiałów,
- stosuj antyperspirant, jeśli masz wilgotne stopy,
- wybieraj obuwie wykonane ze skóry, zamszu i płótna zamiast z materiałów syntetycznych,
- unikaj ciasnego obuwia; noś buty, które zapewniają stopom odpowiednią cyrkulację powietrza,
- zmieniaj obuwie, żeby nie nosić codziennie tego samego, dezynfekuj je,
- posypuj stopy talkiem, szczególnie tym przeznaczonym do profilaktyki przeciwgrzybiczej stóp – zawierającym undecylenian cynku, a także inne składniki pielęgnujące stopy,
- regularnie wymieniaj ręczniki i pierz je w wysokich temperaturach,
- nie używaj ręczników ani butów wspólnie z innymi osobami,
- noś klapki kąpielowe we wspólnych łaźniach i przebieralniach, np. w centrach treningowych i na basenach lub w halach sportowych,
- wypierz domowe dywany i dywaniki.
