Odpowiednia profilaktyka zakażeń górnych dróg oddechowych jest ważna w sezonie infekcyjnym szczególnie u dzieci. Istotą jest właściwa higiena, polegająca na oczyszczaniu nosa i zatok przynosowych izo- i hipertonicznymi roztworami soli morskiej.
Układ oddechowy składa się z dróg oddechowych górnych (jamy nosowej i gardła) oraz dolnych (krtani, tchawicy, dwóch dużych oskrzeli oraz wewnątrzpłucnego drzewa oskrzelowego). Bardzo ważnym czynnikiem zapewniającym prawidłowe działanie układu oddechowego jest jego higiena.
Błona śluzowa nosa obfituje w niewielkie naczynia krwionośne, które rozszerzając się i kurcząc ogrzewają wdychane powietrze. Kluczowym elementem błony są rzęski; poruszają się one w sposób zsynchronizowany w kierunku gardła. Na warstwie zolu znajduje się gęstszy żel, który zatrzymuje większość cząstek stałych – kurzu, alergenów, a także patogenów, które z wdychanym powietrzem próbują dostać się do dróg oddechowych. Dzięki ruchom rzęsek wydzielina stale przesuwana jest w kierunku gardła. Właśnie ten naturalny mechanizm powinniśmy wspomóc. Świetnie nadają się do tego roztwory wody morskiej, które nawilżają błonę śluzową i wspierają transport śluzowo-rzęskowy.
Czynniki ryzyka
Wdychane powietrze zanieczyszczone cząstkami pyłu, kurzu, gazami i mikroorganizmami podrażnia nabłonek dróg oddechowych, często powodując reakcje uczuleniowe. Może być również przyczyną wielu poważnych schorzeń układu oddechowego. Kolejnym czynnikiem ryzyka jest niska temperatura, która ochładza i wysusza drogi oddechowe, czyniąc je podatnymi na infekcje wirusowe, bakteryjne oraz grzybicze.
W sezonie grzewczym jesteśmy narażeni w sposób szczególny na zanieczyszczenie powietrza. Wszechobecne pyły zawieszone wychwytywane przez błonę śluzową zagęszczają śluz, a także upośledzają ruch rzęsek, przesuwających zalegającą wydzielinę do górnych dróg oddechowych w celu jej usunięcia. W takich przypadkach jej właściwe funkcjonowanie jest w stanie przywrócić regularne stosowanie wody morskiej. Hipertoniczne roztwory wody morskiej mają zdolność upłynniania wydzieliny i ułatwiania jej ewakuacji z oskrzeli.
Techniki inhalacyjne
Stosowanie leków w postaci wziewnej w leczeniu chorób układu oddechowego ma przewagę nad podawaniem doustnym lub pozajelitowym. Pozwala na osiągnięcie dużego stężenia leku w drogach oddechowych oraz ograniczenie ogólnoustrojowych działań niepożądanych dzięki minimalnemu stężeniu leku we krwi, a także na szybsze osiągnięcie działania terapeutycznego. Inhalacja substancji leczniczych umożliwia również zredukowanie dawek leków oraz pozwala na bezbolesne, nieinwazyjne i wygodne podawanie.
Nebulizacja jest techniką inhalacyjną, stosowaną w terapii chorób układu oddechowego u dzieci, we wszystkich przedziałach wiekowych, ale również u osób starszych oraz niewspółpracujących. Polega na podawaniu płynnych roztworów leczniczych w postaci rozpylonej mgiełki z drobnymi cząsteczkami leku bezpośrednio do określonych miejsc układu oddechowego za pomocą specjalnego urządzenia – nebulizatora. To łatwy do wykonywania w warunkach domowych sposób inhalacji.
W zależności od celu terapeutycznego (uwolnienie zalęgającej wydzieliny np. w przeziębieniach, rozkurcz oskrzeli np. w alergii czy likwidacja odczynów zapalnych np. w astmie) mamy do dyspozycji szeroki asortyment inhalatorów o różnych właściwościach i parametrach technicznych. Do zalet nowoczesnych inhalatorów do nebulizacji dzieci należą:
- małe rozmiary (dodatkowo transport ułatwiają specjalne torby przenośne),
- prostota i funkcjonalność użytkowania (np. alternatywne źródła zasilania w tym baterie lub akumulatorki),
- mniejsze straty leku.
Do wykonania zabiegu nebulizacji niezbędny jest kompresor (sprężarka tzw. inhalator) oraz nebulizator, czyli pojemniczek, w którym następuje rozbicie płynnego leku w łatwo przyswajalny aerozol. Na polskim rynku medycznym dostępne są specjalne nebulizatory, stosowane wyłącznie do inhalacji górnych partii układu oddechowego, potocznie nazywa się je oczyszczaczami zatok (wytwarzają aerozol po podłączeniu do kompresora inhalatora). Dodatkowo zaopatrzone mogą być w: specjalny przycisk umożliwiający regulację intensywności inhalacji oraz np. w kilka końcówek nosowych o różnych rozmiarach (stosowanych w zależności od wieku pacjenta). Niezwykle ważny jest preparat (roztwór) do stosowania inhalacji z nebulizatora.
Roztwory – morska mgiełka
Substancja lecznicza podawana w nebulizacji jest najczęściej rozpuszczona w roztworze chlorku sodu. Roztwory do nebulizacji zazwyczaj zawierają dodatek substancji pomocniczych, tj. substancji doprowadzających do izotonii, regulujących pH, środków konserwujących, stabilizatorów czy surfaktantów. Na każdym etapie infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych pożądane jest właściwe nawilżanie błony śluzowej Specjaliści zwracają uwagę na dobroczynne działanie inhalacji z wykorzystaniem sterylnego, hipertonicznego (2,2%) roztworu wody morskiej, który w przypadku małych dzieci jest bezpieczny i nie stwarza ryzyka skurczu oskrzeli. W inhalacji wykorzystuje się roztwory hipertoniczne NaCl – w zapaleniu oskrzelików o stężeniu 3–5%, a mukowiscydozie nawet 7%. Naturalne składniki pochodzenia morskiego sprawiają, że tego typu wyrób medyczny jest zalecany dla niemowląt, dzieci i dorosłych w celu nawilżenia i odblokowania dróg oddechowych w przypadku zatkania, utrudnionego oddychania, świszczącego oddechu lub przewlekłego kaszlu. Osmotyczne działanie produktu pomaga rozrzedzić i usunąć nadmiar wydzieliny śluzowej poprzez pobudzenie wydzielania w drogach oddechowych. Oczyszcza śluzówkę, zmniejsza obrzęk błon śluzowych, ułatwia udrożnienie dróg oddechowych oraz swobodne oddychanie.
Aerozole lecznicze charakteryzują się wąskim rozkładem wielkości cząstek. W zależności od rozmiarów wdychane cząstki docierają do rożnych obszarów dróg oddechowych. Cząstki o rozmiarach w zakresie 20–100 μm osadzają się w nosie, jamie ustnej i gardle, cząstki o rozmiarach 6–12 μm zatrzymują się w tchawicy i oskrzelach, a cząstki o rozmiarach 1–5 μm docierają do pęcherzyków płucnych. W doborze konkretnego preparatu warto sięgać po naturalne sole morskie, które w przeciwieństwie do tradycyjnych roztworów chlorku sodu wzbogacone są o naturalnie występujące w nich minerały, np. przeciwalergiczny mangan czy przeciwbakteryjna miedź.
