Jak powstają fotodermatozy?

Niewielka dawka promieniowania UV na ogół nie wywołuje niekorzystnych objawów u osób zdrowych, ale u osób wrażliwych może stać się przyczyną fotodermatoz, czyli zmian skórnych.

 

Terminem fotodermatoz określa się zmiany skórne wywołane działaniem promieni ultrafioletowych u osób z alergią na słońce lub z nadwrażliwością sprowokowaną jednym z licznych czynników uczulających, takich jak kosmetyki, leki czy niektóre produkty żywnościowe. Fotodermatozy mogą wystąpić u osób zdrowych, niezależnie od wieku, chociaż częściej dotyczy dzieci. W większości przypadków nasilenie zmian ustępuje z wiekiem, a w przypadku alergii na słońce sprowokowanej przyjmowaniem substancji fotouczulającej lub chorobami skóry – po odstawieniu preparatu uczulającego lub po wyleczeniu patologii podstawowej.

 

Rodzaje fotodermatoz

U osób z nadwrażliwością na światło słoneczne pod wpływem promieniowania UV może dochodzić do samoistnego wyrzutu histaminy z komórek tucznych. Daje to objawy w postaci rumienia na skórze, osutki świetlnej lub pokrzywki słonecznej. Dermatolodzy wyróżniają pięć rodzajów fotodermatoz uaktywniających się pod wpływem promieniowania świetlnego.

Są to:

  • fotodermatozy samoistne (idiopatyczne) – występującą najczęściej u dzieci, o przyczynach nie do końca poznanych;
  • egzogenne – wywoływane lekami oraz substancjami chemicznymi bądź barwnikami wykorzystywanymi do produkcji kosmetyków;
  • metaboliczne spowodowane zanurzeniami metabolicznymi i wahaniami biochemicznymi, mogą być skutkiem np. niedoboru witaminy B3 lub PP (pelagra) albo zaburzeniem działania enzymów (porfiria);
  • genetyczne – będąca najczęściej objawem innych chorób;
  • schorzenia mogące ulec zaostrzeniu pod wpływem promieni słonecznych.

 

W ramach fotodermatoz idiopatycznych wyróżnia się: wielopostaciowe osutki (wysypki) świetlne, pokrzywkę słoneczną oraz przewlekłe zmiany posłoneczne. Wielopostaciowe osutki świetlne występujące w postaci świerzbiączki letniej i opryszczki ospówkowatej – to najczęstsza grupa chorób diagnozowana zarówno u dzieci, jak i dorosłych, wywoływana głównie przez promieniowanie UVA, rzadziej UVB. Nasza skóra jest wprawdzie wyposażona w system obronny przed słońcem, ale z czasem zmniejsza się jej zdolność do samoobrony. Odporność skóry jest nam dana raz na całe życie, więc tym „zapasem” trzeba bardzo rozważnie „zarządzać”. Niestety, zmniejsza się ona wraz z wiekiem i ilością godzin spędzonych na słońcu. Zależy też od indywidualnych predyspozycji i fototypu skóry. Trzeba jednak pamiętać, że każda zaobserwowana reakcja na słońce (nawet „zwykłe” zaczerwienienie skóry) powinna być konsultowana z lekarzem!

 

Objawy

Objawy fotoalergii są mało charakterystyczne i często w pierwszej kolejności przed ostatecznym rozpoznaniem należy wykluczyć inne możliwe przyczyny odpowiedzialne za ich wystąpienie. Wśród objawów fotodermatoz wymieniamy:

  • pokrzywkę słoneczną (określana często jako wysypka od słońca),
  • osutkę świetlną,
  • rumień na skórze,
  • świąd skóry,
  • teleangiektazje,
  • przebarwienia skórne.

Zmiany skórne zwykle pojawiają się w miejscach narażonych na działanie promieni słonecznych. Najłatwiej je zauważyć na twarzy oraz przedramionach.

 

Czynniki ryzyka

Istnieje wiele substancji prowokujących powstawanie fotoalergii lub nasilających objawy rumienia i pokrzywki słonecznej. Ważną grupę stanowią leki, zwłaszcza te zażywane długotrwale. W okresie letnim, przy intensywnym narażeniu na działanie promieni słonecznych, należy mieć to na uwadze i zadbać o odpowiednią ochronę przeciwsłoneczną albo unikać korzystania z tych preparatów. Odczyny fotoalergiczne powstają pod wpływem substancji uczulającej i promieniowania UV. Wywołują zmiany chorobowe tylko u części osób, szczególnie wrażliwych. Po upływie 24–48 godzin od ekspozycji na promienie UV pojawiają się wykwity grudkowe (tzw. wyprysk kontaktowy) z towarzyszącym im świądem. Występują głównie na częściach odsłoniętych, ale również w miejscach odległych, nie poddanych działaniu światła. Również leki stosowane zewnętrznie mogą być fototoksyczne, a szczególnie kosmetyki (np. woda kolońska) zawierające psoraleny. Fotoalergie wywołują m.in.:

  • psoraleny (leki na łuszczycę i atopowe zapalenie skóry),
  • składniki filtrów słonecznych,
  • substancje zapachowe: piżmo, olejek bergamotowy,
  • kosmetyki z kwasami owocowymi (AHA),
  • sulfonamidy, które znajdują się w składzie niektórych leków moczopędnych, przeciwbólowych, przeciwzapalnych lub neuroleptycznych,
  • niektóre antybiotyki, zwłaszcza z grupy chinolonów i tetracyklin,
  • retinoidy (stosowane przewlekle w leczeniu trądziku),
  • beta-blokery (przede wszystkim propranolol) stosowane w leczeniu chorób układu krążenia,
  • leki przeciwcukrzycowe (z grupy pochodnych sulfonylomocznika),
  • hormonalna terapia zastępcza, stosowanie antykoncepcji,
  • lek depresyjny (zwłaszcza z dziurawcem, sam dziurawiec również),
  • preparaty ziołowe, np. z dziurawca.

Oczywiście fotodermatozy wywołane korzystaniem z powyższych leków nie występują u każdego, a jedynie u osób wrażliwych na uczulenia na słońce. Natomiast nasilenie już istniejących zmian skórnych obserwuje się w takich chorobach ogólnych lub ograniczonych do skóry, jak np. toczeń rumieniowy układowy, zapalenie skórno-mięśniowe czy porfiria.

 

Okropnie swędzi!

Najczęściej spotykaną dermatozą jest świerzbiączka i opryszczka letnia. Świerzbiączka letnia znana jest także pod nazwami atopowe zapalenie skóry i egzema. Bardzo często objawia się u małych dzieci, a potem towarzyszy chorym przez lata. Schorzenie ma charakter przewlekły i częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Świerzbiączka swoją nazwę zawdzięcza uporczywemu i silnemu świądowi skóry. Powoduje zaczerwienienie, rumień, pojawienie się grudek i pęcherzyków zlokalizowanych na ogół w okolicach odsłoniętych (dekolt, twarz, ramiona). Świerzbiączkę wywołują promienie UVA. Wykwity pojawiają się już na wiosnę, w ciągu kilku godzin po ekspozycji na słońce. W miarę jak w ciągu lata postępuje pigmentacja skóry, nasilenie choroby się zmniejsza. Jednak kontakt ze słońcem w następnym roku znów prowokuje pojawienie się identycznych zmian. Najlepszym sposobem pozbycia się świerzbiączki byłoby unikanie promieni słonecznych.

 

Opryszczki ospówkowate (letnie)

Występują rzadziej niż świerzbiączka letnia, ale również rozpoczynają się w dzieciństwie. Zmiany na skórze to: wykwity pęcherzykowe (często z infekcją, która znika, zostawiając małe blizny, podobne do ospy wietrznej). Niekiedy zmianom skórnym towarzyszą np. zapalenie spojówek oraz gorączka. W leczeniu stosuje się miejscowo środki chroniące przed promieniowaniem słonecznym o najwyższej barierze, doustnie podany beta-karoten lub leki antymalaryczne. Konieczne jest dokładne osłanianie skóry ubraniem!

 

Wargi w strupkach

Z innych fotodermatoz, które mogą być pamiątką po upalnym i słonecznym lecie należy wymienić zapalenie czerwieni wargowej (stan zapalny ust). Jest to objaw towarzyszący innym zmianom skórnym, rzadko występujący samodzielnie. Główną przyczyną zapalenia czerwieni wargowej są spierzchnięte usta. Popękane, suche usta narażone są na działanie bakterii, wirusów i grzybów, które odpowiadają za infekcję. Usta są spuchnięte i piekące, naskórek warg się łuszczy, a na ich powierzchni mogą pojawiać się strupy. Zmiany, co zadziwiające, najczęściej dotyczą tylko dolnej wargi. Stosuje się leczenie miejscowe: smarowanie warg pomadką z filtrem.

 

Pokrzywka świetlna

Jest rzadką odmianą pokrzywki, powstającą pod wpływem promieni słonecznych. To schorzenie skóry rozwija się głównie u osób starszych. Charakterystyczne jest pojawianie się bąbli pokrzywkowych w kilka minut po naświetlaniu; zmiany zajmują również skórę osłoniętą, utrzymują się kilka godzin. W leczeniu skuteczne są leki przeciwhistaminowe, ale w wysokich dawkach. Stosowana jest z powodzeniem metoda odczulania – przyzwyczajanie skóry do wzrastającej dawki UVA.

 

Jak leczyć uczulenie na słońce?

W przypadku wystąpienia alergii na słońce najważniejsza jest profilaktyka powstawania zmian. W miarę możliwości należy unikać narażenia na działanie promieniowania ultrafioletowego. Dodatkowo stosować filtry ochronne o odpowiednio wysokim faktorze przeciwsłonecznym.

Osoby z uczuleniem na słońce w wywiadzie powinny późną wiosną i wczesnym latem powoli i stopniowo przyzwyczajać skórę do ekspozycji na światło ultrafioletowe i opalanie. Jeśli jest to możliwe, należy unikać korzystania z preparatów fotouczulających w okresie letnim lub przed planowanym urlopem w krajach o wysokim nasłonecznieniu.

 

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *