Stres i związane z nim napięcie nerwowe jest obecnie nieodłącznym atrybutem życia każdego z nas, a pojęcie „stres” na stałe zagościło już w języku potocznym.
Stres definiuje się jako zachwianie równowagi między zasobami lub możliwościami jednostki a wymaganiami otoczenia. Efekt działania stresora na jednostkę będzie w dużej mierze zależał od podjęcia przez nią aktywności ukierunkowanej na odzyskanie stanu równowagi, czyli określone sposoby radzenia sobie w sytuacjach trudnych.
Blisko 60% populacji osób dorosłych doświadcza na co dzień skutków stresu. Coraz częściej dotyczy to także młodego pokolenia. Żyjemy w świecie, gdzie stres jest integralną częścią naszego codziennego życia zawodowego i prywatnego. Krótkotrwały stres może być czynnikiem mobilizującym do działania i dodającym sił, natomiast przewlekły może być mocno destrukcyjny dla organizmu.
Stres groźny dla zdrowia
Najgroźniejszy jest stres ukryty, długotrwały. Niestety, gdy człowiek długo przebywa w sytuacji stresowej i nie widzi z niej wyjścia, jego organizm zaczyna odmawiać posłuszeństwa. Najpierw zawodzi psychika. Pojawia się tzw. huśtawka nastrojów – od rozdrażnienia, irytacji do apatii. Towarzyszą im lęki, kłopoty ze snem, bezsenność, problemy z koncentracją. Szwankuje również ciało. Zaburzeniu ulega praca układów krążenia i trawiennego, spada odporność, pojawiają się kłopoty seksualne. W silnych stanach nerwicowych zakłóceniu ulega praca serca, wzrasta ciśnienia tętnicze krwi i poziom cholesterolu całkowitego. To sprzyja rozwojowi miażdżycy, a także zwiększa ryzyko powstania choroby wieńcowej, zawału serca czy udaru mózgu. Układ trawienny początkowo reaguje niestrawnością, ale z czasem może rozwinąć się choroba wrzodowa. Osoby, które żyją w ciągłym stresie skarżą się na bóle i zawroty głowy, dyskomfort w podbrzuszu. Pod wpływem stresu zahamowana zostaje aktywność limfocytów T, odpowiedzialnych za komórkową odpowiedź odpornościową, dlatego bardziej jesteśmy podatni na wszelkie infekcje.
Dodatkowy problem stwarza interpretacja fizjologicznych objawów stresu. Gdy serce zaczyna szybciej bić a ręce drżą, niejednokrotnie budzi to lęk i przekonanie o braku możliwości poradzenia sobie z problemem.
Najważniejsze reakcje fizjologiczne następujące po stresowej sytuacji:
- przyspieszone tętno,
- zwiększone ciśnienie krwi,
- zwiększone napięcie mięśniowe (m.in. często dotkliwie odczuwany skurcz żołądka, napięty kark, nogi jak z waty lub drżenie rąk),
- zwiększona potliwość,
- suchość w ustach,
- zwiększone natlenienie krwi,
- zawroty głowy,
- obniżona wrażliwość na ból i inne bodźce zmysłowe z wyjątkiem tych, które oceniamy jako szczególnie ważne dla naszej sytuacji,
- wzrost poziomu cukru we krwi.
Niezwykle istotnym elementem tej reakcji są również zmiany hormonalne – przede wszystkim gwałtowny wzrost wydzielania adrenaliny.
Jak się bronić przed stresem?
Na stres reagujemy różnie. Powodem jest to, że inaczej odbieramy sygnały i bodźce z naszego otoczenia. O tym, czy coś będzie dla nas stresujące decyduje sposób w jaki oceniamy i rozumiemy określoną sytuację. Stres bowiem nie zależy, w wielu przypadkach, od faktu, ale od jego interpretacji. Czyli powstaje w głowie. Odczuwanie stresu zależy głównie od charakteru i wychowania. Ludzie przesadnie ambitni, rywalizujący ostro z innymi, chcący dominować, żyjący w stałym pośpiechu, poddający się szalonej presji czasu, dwukrotnie częściej niż osoby spokojne, mające dystans do siebie i świata, są pacjentami poradni psychoterapeutycznych czy oddziałów kardiologicznych. Trzeba więc nauczyć się rozładowywać, dezaktywować stres. Metod jest mnóstwo. Jedną z nich jest ruch, ćwiczenia. Badania dowiodły, że aktywność fizyczna przyspiesza wydzielanie w organizmie endorfin, hormonów szczęścia, i podnosi ich poziom. Wielu osobom pomaga relaksacja, innym zajęcia prowadzone przez trenerów rozwoju osobistego, którzy uczą różnych sposobów osiągania spokoju. Wreszcie – gdy sami nie możemy już poradzić sobie ze stresem – można poprosić o pomoc lekarza lub farmaceutę.
Wysiłek fizyczny, relaksacja, zdrowy sen, odpowiednie żywienie, eliminacja źródeł stresu – to najskuteczniejsze metody. Dodatkowo można wspomóc organizm stosując leki uspokajające i zmniejszające napięcie nerwowe – zawsze pod nadzorem lekarza. Generalnie zalecane są:
- regularna aktywność fizyczna; odpowiedni do możliwości organizmu wysiłek pobudza wyrzut endorfin, wpływa korzystnie na pracę układów sercowego, oddechowego, nerwowego, mięśniowo-szkieletowego; pozwala zapomnieć, oderwać się od stresu i natłoku myśli;
- wypoczynek, ćwiczenia relaksacyjne, medytacja, wyciszenie, zwłaszcza w godzinach wieczornych – wszystko to powinno pomóc efektywnie zredukować uczucie napięcia;
- właściwa ilość snu – należy dbać o to, by sen trwał około 8 godzin;
- odpowiednia dieta obniżająca ciśnienie krwi, poprawiająca gospodarkę hormonalną (m.in. obniżająca stężenie kortyzolu), wpierająca odporność. W diecie antystresowej duże znaczenie mają m.in. produkty będące źródłem wartościowych węglowodanów złożonych, witamin z grupy B, witaminy C i E, cynku, magnezu, kwasów omega-3 i omega-6.
Dostępne są też preparaty zmniejszające napięcie nerwowe, zarówno w tabletkach, jak też w syropach. Zawierają substancje naturalne, ziołowe, między innymi:
- kozłek lekarski (waleriana) – hamuje działanie ośrodkowego układu nerwowego, redukując napięcie emocjonalne. Tłumi agresję, działa przeciwlękowo, ułatwia zasypianie;
- melisa – obniża napięcie nerwowe, redukuje uczucie niepokoju oraz tonuje problemy związane z bezsennością;
- kwas izowalerianowy – hamuje czynność kory mózgowej, w związku z czym wywołuje działanie uspokajające oraz nasenne. Leki zawierające kwas izowalerianowy polecane są w nerwicach czynnościowych, szczególnie układu krążenia, zaburzeniach neurowegetatywnych, migrenie, stanach skurczowych układu pokarmowego.
Dodatkowo w składzie preparatów znoszących napięcie nerwowe można znaleźć także witaminy i minerały niezbędne dla prawidłowej pracy układu nerwowego, takie jak witamina B6 oraz magnez.
