Ospa wietrzna należy do najczęstszych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Wywołuje ją wirus ospy i półpaśca, który atakuje także nieodporne dorosłe osoby.
Ospa wietrzna jest chorobą wysoce zakaźną, wywoływaną przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (ang. Varicella Zoster Virus, VZV). Jest chorobą wieku dziecięcego, przenoszoną drogą kropelkową. Na ogół dzieci ospę wietrzną przechodzą dość łagodnie. U dorosłych przebieg choroby może być dużo poważniejszy. Zachorowanie na ospę w dzieciństwie powoduje trwałe nabycie odporności na wirusa. Pozostaje on jednak w organizmie w formie utajonej i może, w późniejszym wieku, wywołać półpasiec – ale w określonych okolicznościach, gdy nasza odporność jest osłabiona.
Wirusem ospy wietrznej zarażamy się od osoby chorej, będącej źródłem zakażenia już na 1–2 dni przed pojawieniem się wysypki. Choroba objawia po około dwóch tygodniach od zarażenia. Zaraźliwy jest także płyn, znajdujący się w pęcherzykach (wysypka). Wirusa roznosi ponadto osoba chora na półpaśca.
Objawy ospy wietrznej
- gorączka,
- ból głowy,
- złe samopoczucie,
- swędząca wysypka na całym ciele.
Wysypka przybiera postać najpierw plamek, które przechodzą w grudki, a potem w pęcherzyki wypełnione płynem. Po mniej więcej tygodniu pęcherzyki zamieniają się w krosty, które po wyschnięciu odpadają od skóry. Swędząca wysypka prowokuje do drapania, co może stać się źródłem zakażenia bakteryjnego i pozostawić trwałe blizny na skórze dziecka. Do poważnych powikłań ospy wietrznej należą także: zapalenie płuc, ucha środkowego, opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie mózgu i móżdżku. Bardzo niebezpieczna dla noworodka jest choroba matki, ponieważ wirus może spowodować u dziecka wielonarządowe zakażenie organizmu.
Półpasiec
Półpasiec, czyli ponowny atak wirusa ospy wietrznej atakuje przede wszystkim dorosłych. Choroba miewa ciężki przebieg, niejednokrotnie powodując dolegliwości bólowe utrzymujące się przez wiele miesięcy. Szybki kontakt z lekarzem daje spore szanse na znaczne złagodzenie objawów.
Jak go rozpoznać?
Dopóki na skórze nie pojawią się charakterystyczne wykwity, trudno się domyślić, że to właśnie półpasiec przypuścił atak. Początkowo bowiem choroba objawia się ogólnie złym samopoczuciem, rozdrażnieniem, nadmierną potliwością, bólem głowy i gorączką, czasem bólem gardła. Można więc uznać, że to zwykłe przeziębienie. Wirus jednak namnaża się dość szybko, wywołując specyficzne „przeczulenie skóry”, czasem mrowienie w miejscu, w którym z czasem pojawiają się płaskie, czerwone plamy. Szybko zmieniają się w pęcherzyki wypełnione przezroczystym płynem surowiczym. Kiedy pękają, w ich miejscu powstają strupki. Zmiany typowe dla półpaśca nieco przypominają krostki powstające podczas ospy wietrznej. Zasadnicza różnica polega jednak na tym, że wypryski pojawiają się blisko siebie, tworząc „rozlane” plamy. Zazwyczaj obejmują twarz, szyję, czasem klatkę piersiową. Charakterystyczne jest ich położenie po jednej stronie ciała (stąd nazwa choroby).
Wysypce towarzyszy zazwyczaj nie tylko typowe swędzenie czy pieczenie, ale i regularny, dokuczliwy ból. Najczęściej utrzymuje się tak długo, jak skórne wykwity, czyli do 3 tygodni. Czasem powikłaniem półpaśca jest neuralgia (nerwoból), utrzymująca się przez wiele miesięcy. Trudno z nią wygrać. Nawet zalecane leczenie pod nadzorem neurologa nie musi być skuteczne.
Groźne rodzaje półpaśca
- półpasiec krwotoczny – przebieg ciężki, z wylewami skórnymi,
- półpasiec oczny – zmiany pojawiają się w okolicy oczu, wirus atakuje nerw trójdzielny,
- półpasiec uszny (zespół Ramsaya Hunta) – rzadka, wyjątkowo bolesna postać półpaśca: istnieje ryzyko powikłań neurologicznych i pogorszenia słuchu (czasem trwale),
- półpasiec rozsiany – liczne zmiany skórne wskazują na podłoże nowotworowe lub metaboliczne (np. cukrzyca) problemu,
- półpasiec zgorzelinowy – pojawiają się charakterystyczne owrzodzenia.
Leczenie
O sposobach leczenia ospy i półpaśca decyduje lekarz, do którego należy się udać zaraz po zauważeniu pierwszych objawów choroby. Najczęściej stosuje się leki antywirusowe, leki na obniżenie gorączki oraz preparaty o działaniu miejscowo znieczulającym, ściągającym i wysuszającym.
Leki zawierające benzokainę, tlenek cynku i mentol są bardzo skuteczne. Benzokaina i mentol zapewnia długotrwałe działanie kojące i uśmierzające świąd, łagodzą stany zapalne, obrzęki i odczyny alergiczne. Efekt osłaniający oraz ściągający wywołany jest obecnością w preparacie tlenku cynku. Preparaty stosowane są w stanach wysiękowych i zapalnych skóry przebiegających z bolesnymi i swędzącymi wykwitami, jako środek pomocniczy w leczeniu i łagodzeniu objawów towarzyszących m.in. wypryskom, wysypce pęcherzykowej w ospie wietrznej, półpaścowi, świerzbiączce, potówkom, pokrzywkom, trądzikowi młodzieńczemu. Ponadto chory powinien pozostać w łóżku i unikać kontaktu z osobami zdrowymi. Także osoby, mające kontakt z chorymi, nie powinny wychodzić z domu, ponieważ w ten sposób roznoszą wirusa.
Szczepienia
Najlepszą metodą zapobiegania ospie wietrznej są szczepienia. Najlepiej szczepić się jeszcze w dzieciństwie. Jeśli jednak nie przechodziło się wtedy choroby pomocna w zapobieganiu zachorowaniom na ospę lub półpasiec jest szczepionka przyjęta także w dorosłym wieku. Nawet zaszczepienie się po kilku dniach od kontaktu z chorą osobą pomaga w uniknięciu zachorowania lub w łagodniejszym przebiegu choroby.
