Zespół stopy cukrzycowej stanowi późne powikłanie cukrzycy typu 1 i 2. To zmiany patologiczne dotyczące kończyny dolnej, a szczególnie stopy.
Stopa cukrzycowa to infekcja, owrzodzenie, albo zniszczenie tkanek głębokich (np. kości), które występuje na stopie u chorego na cukrzycę na podłożu neuropatii lub problemów z krążeniem obwodowym (miażdżycą tętnic kończyn dolnych). Czasami te powikłania występują łącznie. Przyczyną są uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych wywołane przez wysokie stężenie glukozy we krwi. Zmiany patologiczne obejmują następujące struktury:
- naczynia – zmiany o typie miażdżycowym i stwardnieniowym prowadzące do procesów niedokrwiennych stopy,
- nerwy – obecność neuropatii czuciowej (zaburzenia czucia bólu, dotyku, temperatury i wibracji), neuropatii ruchowej (zaniki mięśniowe, przykurcze), neuropatii autonomicznej (przetoki tętniczo-żylne),
- skórę – zaburzenia ciepłoty, sprężystości, zmiany troficzne, brak owłosienia, modzele, owrzodzenia,
- mięśnie – zaniki mięśniowe, przykurcze, brak równowagi między prostownikami a zginaczami, usztywnienie w stawach,
- kości – osteoporoza, osteoliza, martwica jałowa.
Zespół stopy cukrzycowej poprzedzony jest często neuropatią układu sercowo-naczyniowego i niewystarczającym metabolicznym wyrównaniem cukrzycy. Do innych czynników predysponujących należy czas trwania cukrzycy, zła higiena, źle dobrane obuwie, trudne warunki bytowe. Ryzyko zwiększają także zaburzenia lipidowe, palenie, współistnienie obrzęków kończyn dolnych.
Przyczyny
Przyczyny występowania objawów zespołu stopy cukrzycowej można podzielić na trzy grupy: niedokrwienie zależne od miażdżycy i mikroangiopatii, neuropatia stopy, zakażenia oraz czynnik mechaniczny (nacisk na stopę). Tym samym uszkodzenia stóp u chorych na cukrzycę określane są jako: zespół stopy cukrzycowej niedokrwiennej, neuropatycznej i mieszanej.
Brak regularnej kontroli poziomu cukru we krwi lub źle kontrolowane wartości narażają chorych na ryzyko infekcji. Niezauważone zadrapania lub otwarta rana, które nie są odpowiednio leczone, mogą szybko ulec zakażeniu. Po wystąpieniu infekcji rana staje się trudniejsza do wyleczenia. Zwykłe noszenie niedopasowanych butów może spowodować ucisk, który sprawi, że pojawią się odciski i zgrubienia skóry. W przypadku braku odpowiedniej terapii na skórze może powstać owrzodzenie – a to już krok do poważnych zmian. Nieleczone spowoduje zakażenie leżącej pod owrzodzeniem tkanki, sięgające niekiedy do kości. Jeśli tak się stanie, istnieje ryzyko wystąpienia poważnego zakażenia kości i czasem konieczna jest amputacja.
Pielęgnacja stopy cukrzycowej
Stopy są bardzo podatne na urazy, dlatego należy je codziennie sprawdzać pod kątem zagrożenia skaleczeniem lub rozwojem infekcji. Przeciwwskazane jest chodzenie boso, ponieważ stanowi to ryzyko urazu, zwłaszcza u chorych z zaburzeniami czucia. Nawet w przypadku braku ran lub dyskomfortu, istotna jest prawidłowa pielęgnacja stopy.
Dbaj o ich higienę – codziennie myj je w wodzie o temperaturze poniżej 37°C i dokładnie je osuszaj, szczególnie między palcami. Zmniejsza to ryzyko rozwoju infekcji i zwiększa prawdopodobieństwo szybkiego wykrycia zmian skórnych i wdrożenia skutecznego leczenia. Nie wolno zbyt długo moczyć stóp w wodzie. Może to spowodować zmacerowanie skóry i utratę jej właściwości ochronnych. Po umyciu i osuszeniu stóp ważne jest natłuszczenie skóry przy użyciu kremu lub maści witaminowej. O dobór odpowiedniego preparatu powinno się poprosić lekarza.
Paznokcie obcinaj na prosto, niezbyt krótko, aby zapobiec ich wrastaniu – najlepiej zaraz po umyciu stóp. Nie usuwaj samodzielnie zrogowaceń i modzeli. Po obcięciu użyj jednorazowego, papierowego pilnika do paznokci i tak opiłuj paznokcie, by były łagodnie zakończone.
Dobierz wygodne, dobre jakościowo obuwie, którego noszenie nie będzie powodowało otarć, pęcherzy czy modzeli. Unikaj noszenia obuwia bez skarpet, gdyż zwiększa to ryzyko powstawania podrażnień. Ważny jest też dobór skarpetek – najlepiej wybieraj te bezszwowe, wykonane z delikatnego, przewiewnego materiału. Skonsultuj się z podologiem lub fizjoterapeutą, którzy mają doświadczenie w dobieraniu wkładek do butów. Pomogą dobrać lub wyprofilować wkładki, które skorygują wady stopy i zabezpieczą je przed ewentualnymi urazami i odciskami.
Leczenie
Leczenie stopy cukrzycowej bazuje głównie na wyrównaniu gospodarki węglowodanowej. W zależności od zaawansowania choroby i wysokości poziomu glikemii stosuje się leczenie preparatami doustnymi lub wdraża się insulinoterapię.
W początkowym stadium schorzenia zwykle wystarcza odciążenie chorej stopy i odpowiednia jej pielęgnacja. W bardziej zaawansowanych stadiach stopy cukrzycowej kluczowe znaczenie ma stosowanie odpowiednich opatrunków i odciążenie chorej nogi. W tym celu stosuje się zaopatrzenie ortopedyczne, takie jak np. kule lub laski, a także specjalistyczne obuwie i wkładki do butów.
Nowoczesne opatrunki
Wysoką skuteczność wykazują opatrunki zawierające aktywne srebro Ag+, od dawna stosowane w medycynie jako naturalny sposób przyspieszający gojenie ran. Srebro do leczenia ran występuje w formach sulfadiazyny srebra lub srebra jonowego Ag+ i ma status leku lub wyrobu medycznego. Opatrunki ze srebrem (dostępne w aptece) zarejestrowane jako leki lub wyroby medyczne mają postać kremów i maści ze srebrem, sprayu z proszkiem zawierającym srebro w formach aktywnych jonów srebra, który natryskuje się na ranę lub tradycyjnych opatrunków. Uwolnione jony srebra w wilgotnym środowisku rany wykazują silne działanie bakteriobójcze, grzybobójcze, chroniąc ranę przed zakażeniem. Srebro jonowe wykazuje też silne działanie na wiele wirusów, które są niebezpieczne dla rany i naszego zdrowia. Krem ze srebrem jonowym jest szczególnie zalecany do leczenia oparzeń I i II stopnia u dzieci i dorosłych, do leczeniu ran ciętych lub ukąszeń. Spray ze srebrem jonowym jest przydatny w ranach trudno gojących się, z wysiękiem, takich jak owrzodzenia podudzi, odleżyny, stopa cukrzycowa. Srebro w połączeniu z kwasem hialuranowym zapewnia optymalne warunki do gojenia się trudnych ran, chroniąc ranę przed zakażeniem i zapewniając optymalne środowisko gojenia się rany.
