Nadciśnienie długo nie daje żadnych objawów. A jeśli już są, to mało charakterystyczne i łatwo je powiązać z innymi problemami ze zdrowiem. Niestety, wiele osób bagatelizuje nadciśnienie.
Ciśnienie tętnicze to nacisk, jaki krew wywiera na ściany tętnic, kiedy przez nie przepływa. Przy mierzeniu ciśnienia podaje się dwie wartości: ciśnienie tętnicze skurczowe (obecne po skurczu serca) i rozkurczowe (kiedy serce jest w rozkurczu). Krew pompowana przez serce płynie w układzie zamkniętym. To system mniejszych i większych „rurek” z unikalną mechaniką – krew musi płynąć pod odpowiednim ciśnieniem, żeby prawidłowo odżywiać każdy zakamarek naszego ciała, a potem zbierać z komórek niepotrzebne już metabolity.
Siła, która niszczy tętnice
Nasz organizm jest plastyczny i umie dostosować się do różnych sytuacji, ale jeśli ciśnienie płynącej krwi jest stale zbyt niskie lub zbyt wysokie, ma to swoje konsekwencje.
Ciśnienie ma ścisły związek z naczyniami krwionośnymi, dlatego ich stan jest tak ważny. Krew naciska na tętnice i jeśli są one odpowiednio elastyczne, w pewnym stopniu uginają się pod tym naporem. Kiedy są sztywne, ciśnienie znajdującej się w nich krwi rośnie. Naczynia z wiekiem tracą elastyczność. Stają się też coraz węższe z powodu odkładającej się w nich blaszki miażdżycowej. Przy wysokim ciśnieniu krwi rośnie ryzyko oderwania się blaszki, a w konsekwencji udaru czy zawału serca.
Grupy ryzyka
Uważa się, że nadciśnieniem szczególnie zagrożeni są starsi mężczyźni prowadzący tzw. kanapowy styl życia. Chorobie sprzyjają też bezdech senny, palenie papierosów, a także dieta z dużą ilością mięsa i soli oraz nadwaga. Jeśli nasze BMI przekracza 35, niemal na pewno mamy do czynienia z nadciśnieniem.
U kobiet do zwiększenia ciśnienia mogą się przyczynić stosowane przez wiele lat leki antykoncepcyjne, ale także nadużywane przez Polaków niesteroidowe leki przeciwzapalne. Ryzyko nadciśnienia tętniczego rośnie też z wiekiem i czynnikami genetycznymi. Szacuje się, że nadciśnienie ma 30 proc. dorosłych Polaków, a kolejne 30 proc. dorosłej populacji Polski ma ciśnienie „wysokie prawidłowe” (ciśnienie skurczowe o wartości od 130 do 139 mm Hg i/lub rozkurczowe od 85 do 89 mm Hg). Większość tych osób jest zagrożona rozwojem nadciśnienia tętniczego w przyszłości.
Nadciśnienie może się rozwijać w wyniku przewlekłej choroby nerek, tarczycy (niedoczynność i nadczynność), przytarczyc, zaburzeń w pracy przysadki mózgowej. Są też inne powody, np. zmiany hormonalne u kobiet spowodowane przebyciem menopauzy – odpowiadają za wzrost średnio o 5 mm Hg skurczowego ciśnienia krwi.
Niestety, dużym problemem jest to, że nadciśnienie długo nie daje żadnych objawów. A jeśli już są, to mało charakterystyczne i łatwo można je powiązać z innymi problemami ze zdrowiem. To m.in. ból głowy czy krwawienia z nosa.
Zauważ problem!
Nieleczone nadciśnienie sieje spustoszenie w organizmie. Największe niebezpieczeństwo to zawał i udar. Ale nadciśnienie prowadzi również do uszkodzenia naczyń tętniczych siatkówki w oku i pogorszenia się wzroku, uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych w kłębuszku nerkowym (co może prowadzić do niewydolności nerek), przerostu lewej komory serca (to ważny objaw świadczący o przeciążeniu serca z powodu nadciśnienia w obwodowych naczyniach tętniczych).
Nadciśnienie nawet trzykrotnie zwiększa ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca, ponieważ nasila miażdżycę tętnic wieńcowych. Jest też czynnikiem podnoszącym ryzyko wystąpienia tętniaka aorty. Są badania dowodzące, że nadciśnienie może także prowadzić do rozwoju chorób otępiennych.
Nadciśnienie u starszych
Około 80 proc. Polaków po 65. roku życia ma nadciśnienie tętnicze. Różni się ono od nadciśnienia u młodszych osób. U starszych ludzi częściej występuje izolowane nadciśnienie skurczowe – pacjent ma nieprawidłową pierwszą wartość ciśnienia, np. 160 mm Hg, podczas gdy ciśnienie rozkurczowe pozostaje w normie. Izolowane nadciśnienie skurczowe dotyka osoby starsze, ponieważ związane jest z naturalnym procesem starzenia się. Z wiekiem w naczyniach tętniczych, którymi płynie krew, dochodzi do zmian – to głównie sztywnienie ich ścian. Stają się one mniej elastyczne, narasta opór obwodowy i w związku z tym naczynia gorzej buforują nacisk krwi wyrzucanej z serca. Jeśli do naturalnego procesu starzenia się naczyń dołączy choroba miażdżycowa, to zwiększa się ryzyko rozwoju izolowanego nadciśnienia skurczowego.
Normy ciśnienia tętniczego
Ciśnienie poniżej 120 mm Hg (ciśnienie skurczowe) i poniżej 80 mm Hg (ciśnienie rozkurczowe) jest uznawane za optymalne.
| Kategoria | Ciśnienie tętnicze skurczowe (mm Hg) | Ciśnienie tętnicze rozkurczowe (mm Hg) |
| Niedociśnienie | poniżej 100 | poniżej 60 |
| Prawidłowe ciśnienie | 120–129 | 80–84 |
| Wysokie ciśnienie prawidłowe | 130–139 | 85–89 |
| Nadciśnienie I stopnia | 140–159 | 90–99 |
| Nadciśnienie II stopnia | 160–179 | 100–109 |
| Nadciśnienie III stopnia | powyżej lub równe 180 | powyżej lub równe 110 |
| Izolowane nadciśnienie skurczowe | powyżej lub równe 140 | powyżej 90 |