Nawilżanie i złuszczanie

Idealna skóra to skóra „normalna”, czyli napięta, jędrna, elastyczna, gładka, jednolita i pozbawiona przebarwień. Niestety, pomijając pewne dermatozy, skórę normalną mają wyłącznie małe dzieci, a u osób dorosłych – nie występuje.

 

Skóra jest największym narządem powłoki wspólnej kręgowców – ma powierzchnię 1,5–2 m², a grubość od 1,5 do 5 mm i waży ok. 2 kg. Ma bardzo złożoną budowę i pełni szereg funkcji, zarówno biernych – ochrona przed czynnikami zewnętrznymi, jak i czynnych – odbieranie bodźców, rozpoznawanie alergenów, produkcja witaminy D i wiele innych. Dbanie o stan skóry jest więc ważnym problemem, o którym wielu przypomina sobie dopiero, gdy pojawiają się konkretne zmiany dermatologiczne.

 

Skóra sucha i odwodniona

Skóra sucha należy do bardziej problematycznych typów pod względem pielęgnacji. Nawet jeśli nie towarzyszą jej zmiany chorobowe wymaga nawilżania i natłuszczania. Skórę suchą definiują przede wszystkim cechy subiektywne – przejściowy dyskomfort, zbytnie napięcie, ewentualnie szorstkość. W przypadku skóry określanej jako „bardzo sucha” odczucia są bardziej intensywne i często towarzyszy im pieczenie i łuszczenie się. Oba typy skóry są podatne na stany zapalne i pojawianie się zmian określanych jako egzematyczne. Skórę suchą należy odróżnić od skóry odwodnionej. Skóra sucha oznacza typ skóry – jest to stan stały powodowany anomalią bariery skórnej. Brakuje jej lipidów i wody. Zjawisko skóry odwodnionej może dotyczyć wszystkich typów skóry (suchej, bardzo suchej, tłustej) w każdym momencie życia, i być stanem odwracalnym i przejściowym. Charakteryzuje się ściągnięciem miejscowym i punktowym, spowodowanym nieprawidłowym zatrzymaniem i utratą wody. Efekt odczuwalny jest podobny – dyskomfort, szorstkość, czasami łuszczenie się. Niektóre osoby rodzą się ze skórą suchą, co jest spowodowane uwarunkowaniami genetycznymi. U wszystkich z biegiem lat skóra się zmienia: jest bardziej sucha u dzieci (poza noworodkami), staje się bardziej tłusta u nastolatków i bardziej sucha w wieku dojrzałym, kiedy to gruczoły łojowe i potowe stają się mniej funkcjonalne. Starzenie się skóry powoduje kurczenie się naskórka przez ograniczanie odnawiania się jego komórek, a warstwa rogowa pogrubia się. Stan skóry zależy także od okolicy ciała – najcieńsza jest na powiekach, a najgrubsza na stopach.

 

Nadmierne rogowacenie

Zrogowacenia są zjawiskiem całkowicie normalnym i zlokalizowane są głównie na rękach i stopach, chroniąc je przed uciskiem i otarciami. Czasami zrogowacenia tworzą się na łokciach i kolanach. Jednak zgrubiałe zrogowacenia mogą powodować ból i są uznawane za nieestetyczne. Powstają m.in. w wyniku długotrwałego ucisku na jedno określone miejsce, albo w wyniku zmian chorobowych wywołanych nadmiernym odkładaniem się naskórka. Skóra produkuje wówczas zwiększoną ilość nowych komórek, prowadząc do powstania warstwy obumarłych starych komórek. Nadmierne, patologiczne rogowacenie skóry stanowi też symptom chorób takich jak atopia, łuszczyca, czy rybia łuska.

 

Rola mocznika w problemach skórnych

Mocznik (INCI Urea) jest substancją występującą naturalnie w organizmie jako końcowy produkt rozpadu białek w tzw. cyklu mocznikowym, który ma miejsce głównie w wątrobie. Został odkryty w XVIII wieku, a od lat 70. ubiegłego stulecia święci triumfy jako jeden z najważniejszych składników preparatów dermatologicznych i kosmetycznych. Organizm ludzki produkuje dziennie do 30 g mocznika, który jest obecny we wszystkich narządach oraz płynach ustrojowych. Jego zawartość w NMF (Natural Moisturizing Factor), który odpowiada za nawodnienie warstwy rogowej naskórka wynosi około 7%. W przypadku suchej skóry zawartość mocznika spada o 50%, a w atopowym zapaleniu skóry oraz wyprysku atopowym stwierdza się spadek stężenia mocznika odpowiednio o 70% oraz 80%. Mocznik ma zdolność wnikania do wierzchnich warstw naskórka, jest promotorem transportu przeznaskórkowego. Wnikając do warstwy rogowej dąży do przestrzeni międzykomórkowych oraz wnętrza komórek w hydrofilowej części warstwy. Nie jest higroskopijny, ale naprawia naturalne zdolności wiązania wody. Stosowany w kosmetyce i dermatologii działa nawilżająco, przeciwświądowo, przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, reguluje proces rogowacenia. Działa keratoplastycznie czyli zmiękcza i uplastycznia warstwę rogową i keratolitycznie czyli złuszczająco, gdy jest użyty w wyższych stężeniach – powoduje rozerwanie wiązań wodorowych keratyny, co prowadzi do jej denaturacji.

 

Kierunek działania mocznika jest uzależnione od stężenia w preparacie:

• w stężeniu 2–5% ma działanie gojące i przyspiesza ziarninowanie ran,
• w stężeniach 5–10% nawilża zatrzymując wodę w górnych warstwach skóry i stabilizuje stan nawilżenia, a intensyfikację tego działania można uzyskać poprzez połączenie z kwasem hialuronowym, gliceryną czy niacynamidem,
• 10% stężenie mocznika ma działanie przeciwbakteryjne i zmiękczające, co wykorzystywane jest w terapii przeciwtrądzikowej; jednocześnie mocznik o takim stężeniu przyspiesza podział komórek,
• w stężeniach 15% do 50 % ma działanie keratolityczne – rozluźnia połączenie keratynowe w skórze na tyle mocno, że warstwa naskórka zaczyna się złuszczać. Połączenie z kwasem salicylowym, glikolowym, mlekowym wzmacniają działania keratolityczne.

 

Kosmetyki o wysokim stężeniu mocznika sprawdzają się w leczeniu zmian atopowych, łuszczycy, rybiej łuski oraz w kuracji przesuszonej skóry łokci i kolan, stóp i pękających pięt. Efekt działania to miękka, delikatna, lepiej nawilżona skóra, posiadająca lepszy mechanizm rogowacenia, a więc mniejszą szorstkość.

 

Podsumowanie

Preparaty z mocznikiem pomagają rozwiązywać różnorodne problemy dermatologiczne i kosmetologiczne związane z zaburzeniami nawilżenia, rogowacenia i łuszczenia się skóry. Doskonale sprawdzają się także w problemie wrastających włosów po depilacji. Pod wpływem mocznika skóra zostaje zmiękczona i odrastające włosy bez kłopotu przebijają się przez nią nie wywołując stanów zapalnych. Dodatkowo mocznik ma zdolność wpływania na zwiększenie rozpuszczalności w wodzie różnych substancji aktywnych. Ma to szczególne znaczenie w przypadku solubilizacji leków i pozwala na obniżenie ich dawki. Roztwory mocznika mają pH obojętne, ale nie są stabilne i ulegają alkalizacji do pH >8, co w konsekwencji oznacza konieczność stosowania w praktyce aptecznej dodatków stabilizujących. Mocznik można stosować już od wieku dziecięcego. Jest nietoksyczny i dobrze tolerowany nawet przez osoby skłonne do alergii i podrażnień.

 

dr n. farm. Barbara Figura