Niedociśnienie (hipotonia, podciśnienie) jest to stan stale obniżonego ciśnienia skurczowego (nie przekraczającego wartości ok. 90-100-110 mm Hg) i ciśnienia rozkurczowego poniżej 60 mm Hg.
Problem hipotonii dotyczy zaledwie 1-2% dorosłego społeczeństwa, więc nie pisze się o nim w podręcznikach medycznych. Rozróżnia się niedociśnienie tętnicze samoistne (pierwotne), ortostatyczne i wtórne.
O samoistnym, czyli pierwotnym niedociśnieniu mówimy wówczas, gdy przewlekle utrzymują się niskie wartości ciśnienia tętniczego krwi, których przyczyny nie udaje się ustalić. Jest to najczęstsza postać niedociśnienia. Dotyczy zwykle osób w okresie dojrzewania i w wieku średnim oraz młodych kobiet (szczupłe, wysokie). Często występuje rodzinnie, a czynnikami sprzyjającymi jest mała aktywność ruchowa i stres.
Hipotonia ortostatyczna to nagły spadek ciśnienia u osób z prawidłowym ciśnieniem lub nawet nadciśnieniem tętniczym, występujący wskutek szybkiego przejścia z pozycji leżącej do stojącej lub przy dłuższym staniu. U tych pacjentów dochodzi do zaburzeń regulacji krążenia przy zmianie pozycji ciała. Krew gromadzi się w kończynach dolnych i obszarze trzewnym, co prowadzi do zmniejszonego jej odpływu w kierunku serca, zmniejszenia objętości krwi tłoczonej przez mięsień serca w ciągu minuty i w konsekwencji do nagłego spadku ciśnienia.
Natomiast niedociśnienie wtórne jest objawem innej, często przewlekłej choroby. Istnieje bowiem wiele schorzeń, które mogą się objawiać hipotonią. Wśród najczęstszych należy wymienić:
- niewydolność krążenia,
- zaburzenie rytmu serca,
- zwężenie aorty,
- zmniejszenie objętości krwi krążącej, np. w odwodnieniu,
- przyjmowanie leków działających hipotensyjnie,
- zaburzenia hormonalne,
- choroby infekcyjne,
- immobilizacja (unieruchomienie w łóżku) przy długotrwałej obłożnej chorobie.
Aby zdiagnozować niedociśnienie, powinno się dokonywać regularnych pomiarów ciśnienia tętniczego krwi oraz skorzystać z całodobowego monitorowania tzw. Holterem. Metoda ta pozwala precyzyjnie określić wartości ciśnienia tętniczego krwi nie tylko w ciągu dnia, ale także w nocy. Na podstawie tego badania można wykluczyć niedociśnienie ortostatyczne i rozpoznać hipotonię samoistną.
Objawy niedociśnienia
Niskim wartościom ciśnienia tętniczego towarzyszą z reguły objawy, które zmuszają do wizyty u lekarza. Są to najczęściej:
- zwiększona senność,
- osłabienie,
- zmniejszona wydolność fizyczna,
- szybka męczliwość,
- zaburzenia koncentracji,
- bóle głowy,
- szum w uszach,
- zawroty głowy i mroczki przed oczami,
- nastroje depresyjne,
- wewnętrzny niepokój,
- ziębnięcie rąk i stóp.
Leczenie
Niskie ciśnienie nie jest samo w sobie wskazaniem do leczenia, lecz dolegliwości z nim związane i pogorszenie jakości życia kwalifikują do terapii. Główny nacisk w łagodzeniu niedociśnienia tętniczego samoistnego kładzie się na postępowanie niefarmakologiczne:
- zapewnienie odpowiedniej podaży płynów w ciągu doby (ok. 2-2,5 litra na dobę),
- zwiększone spożycie soli w diecie,
- unikanie obfitych posiłków,
- zwiększenie aktywności fizycznej – wskazane uprawianie czynnego sportu, np. pływania, dużo ruchu na świeżym powietrzu,
- spanie z górną połową ciała uniesioną o ok. 20º, co powoduje zmniejszenie diurezy nocnej (ilości moczu oddawanego w nocy) i zapobiega hipotonii w godzinach porannych,
- masaże i hydroterapia.
W terapii niedociśnienia, zwłaszcza u osób z obrzękami podudzi, można stosować pończochy lub skarpety uciskowe, które poprawiają krążenie żylne. Spożywanie kawy może dać efekt korzystny (byle nie w nadmiarze – organizm przyzwyczaja się do kofeiny i działa ona mniej pobudzająco), ale picie alkoholu jest w tych przypadkach przeciwwskazane.
Leczenie farmakologiczne (na receptę) rozpoczyna się dopiero wówczas, gdy zawiodą metody niefarmakologiczne.
Zapaść naczyniowa
Odrębnym problemem terapeutycznym jest zapaść naczyniowa, tj. ostre podciśnienie tętnicze. Może ono mieć bardzo różne przyczyny. Przy nagłych omdleniach, które mogą często pojawiać się u osób z hipotonią, należy ułożyć chorego płasko i unieść jego kończyny dolne do góry, co zwiększa napływ krwi do serca i podnosi ciśnienie.
Utrzymujące się stale niskie wartości ciśnienia tętniczego nie zagrażają życiu, chociaż mogą dawać pogorszenie jego jakości. Trzeba tu stwierdzić, że średnia długość życia osoby z hipotonią jest większa, niż u chorego z nadciśnieniem, a dolegliwości, które towarzyszą niedociśnieniu, zmniejszają się wraz z wiekiem.
Podsumowując, niedociśnienie można rozpatrywać zarówno w kategorii choroby jak i dyskomfortu, wszystko zależy od przyczyn i możliwości samodzielnego poradzenia sobie z objawami zbyt niskiego ciśnienia.
dr n. med. Sylwia Krzemińska