Skóra dziecka jest wyjątkowo delikatna (aż dwa razy cieńsza niż u dorosłego człowieka!) i bardzo wrażliwa. Łatwo pojawiają się na niej wypryski, zaczerwienienia i podrażnienia.
Szczególnie narażone na urazy są wszelkie fałdki skóry tworzące się w zgięciach pod pachami, w pachwinach, na szyi oraz na pupie niemowlęcia. Pieluszkowe zapalenie skóry, zwane powszechnie odparzeniem, to jedna z najczęściej występujących dolegliwości skórnych u niemowląt. Szacuje się, że dotyka ono od 7 do 35% niemowląt poniżej 2. roku życia. Najczęściej występuje pomiędzy 9. a 12. miesiącem. Zdarza się, że niektóre dzieci są szczególnie podatne na tę dolegliwość w pewnych okresach, np. podczas ząbkowania, po zmianie sposobu karmienia (po odstawieniu od piersi i podaniu butelki), podczas leczenia antybiotykami, czy też w trakcie wprowadzania do diety dziecka pokarmów stałych.
Skąd ten problem?
Pieluszkowe zapalenie skóry to stan zapalny charakteryzujący się przede wszystkim rumieniem, występujący na skórze w miejscach przykrytych pieluszką: na pośladkach, w okolicach odbytu, krocza, w pachwinach, na górnej części ud i dolnej części brzucha. Przyczyny występowania odparzeń u dzieci są złożone. Skóra niemowlęcia jest „w ciągłym rozwoju”, jej struktury ochronne, takie jak bariera kwasowa, osłaniające ją lipidy nie są jeszcze w pełni rozwinięte. Na delikatną skórę pośladków i okolic drażniąco działa kał, zwłaszcza u dzieci spożywających już pokarmy stałe, a także amoniak wytwarzany przez bakterie z mocznika obecnego w moczu. Pod pieluszką, z powodu słabego dostępu powietrza i dużej ilości wilgoci, może dochodzić do maceracji naskórka. Dodatkowo tarcie pieluszki często wywołuje uszkodzenia mechaniczne. Taka skóra jest jeszcze bardziej wrażliwa na podrażnienia wywołane przedłużonym kontaktem z kałem i moczem. Co prawda producenci pieluch prześcigają się w rozwiązaniach, które pozwalają chłonąć i zatrzymywać wilgoć z dala od naskórka, jednak czasem wystarczy jedna dłuższa przerwa w przewijaniu albo inne czynniki i zaczerwienienie na pupie gotowe. Dlatego należy przyglądać się wszelkim zmianom na skórze dziecka, ponieważ nawet lekki rumień czy zaczerwienienie może przerodzić się w poważny problem – odparzenie skóry. Im szybciej zaczniemy działać, tym lepiej.
Kolejnym czynnikiem, który niejednokrotnie przyczynia się do rozwoju choroby, może być środek piorący niedokładnie wypłukany z pieluszki lub np. niewłaściwe kosmetyki stosowane do mycia i pielęgnacji skóry dziecka.
Rodzaje odparzeń
Najczęstszą postacią pieluszkowego odparzenia jest otarciowe pieluszkowe zapalenie skóry, spowodowane podrażnieniem i przemoczeniem skóry przez mocz. Objawia się zaczerwienieniem wypukłych miejsc pośladków, ud i okolicy pasa. Skóra jest bolesna, pokryta plamkami, swędzi, jest w dotyku gorąca. Zmiany mogą również być umiejscowione w okolicy odbytu – często ma to miejsce po biegunce lub terapii antybiotykowej. Mówimy wtedy o krokowym pieluszkowym zapaleniu skóry. Jeżeli w przebiegu pieluszkowego odparzenia pojawiają się płytkie wrzody, mamy do czynienia z wrzodziejącym pieluszkowym zapaleniem skóry. Ta postać jest bardzo bolesna i dotkliwa dla dziecka. Często występuje również pieluszkowe zapalenie skóry z nadważeniem drożdżakowym. W tym przypadku w jelitach i okolicy gromadzi się drożdżak pleśniawkowy, który powoduje wystąpienie w okolicy odbytu zmian skórnych i zaczerwienienia. Zmiany występują też w innych partiach skóry: na udach i w dolnej części brzucha.
Higiena i pielęgnacja
Pieluszkowe zapalenie skóry jest schorzeniem, które leczy się stosunkowo łatwo, jednak najlepszym sposobem na utrzymanie zdrowej skóry dziecka jest profilaktyka – właściwa higiena, stosowanie odpowiednich środków pielęgnacyjnych, częste „wietrzenie” pośladków. Trzeba regularnie przewijać dziecko i zmieniać pieluszkę, gdy tylko zostanie zabrudzona. Przy każdej zmianie pieluszki należy natychmiast umyć pupę niemowlęcia ciepłą wodą z mydłem przeznaczonym dla niemowląt (samo wytarcie wilgotną chusteczką nie wystarcza). Następnie bardzo dokładnie osuszyć skórę dziecka miękkim ręcznikiem. Nie trzyj ręcznikiem skóry, tylko przykładaj go do niej i delikatnie oklepuj. Ważne jest, aby starannie osuszyć wszystkie zagłębienia i fałdki, ponieważ jeśli będą wilgotne, właśnie tam powstaną odparzenia. Gdy skóra będzie osuszona, należy posmarować ją odpowiednim preparatem pielęgnacyjnym. Do dyspozycji mamy kremy i maści na odparzenia u dzieci, preparaty do leczenia i pielęgnacji skóry, kremy antyseptyczne i hipoalergiczne na pieluszkowe zapalenie skóry. Łagodne balsamy, mleczka, emulsje lub oliwki. Maści z łagodzącym podrażnienia cynkiem lub D-pantenolem. Cynk powoduje wysuszenie skóry w miejscu zapalenia, dzięki czemu przyspiesza gojenie. Natomiast D-pantenol nie tylko chroni skórę przed nadmiernym działaniem wilgoci, ale również łagodzi stan zapalny oraz nawilża skórę. Do odpowiedniej pielęgnacji przydatne są też preparaty z witaminą F. Podziałają one przeciwzapalnie, łagodząco i zapobiegną dalszym podrażnieniom. Na rynku są dostępne maści i kremy skuteczne i bezpieczne już od pierwszego dnia życia dziecka. Używane codziennie zapobiegają powstawaniu pieluszkowego zapalenia skóry. Jeżeli skóra naszej pociechy jest podrażniona, sucha lub zaczerwieniona, wówczas tego typu środki, stosowane na zmienioną chorobowo skórę, redukują świąd, zaczerwienienie i łuszczenie się skóry przynosząc ukojenie i ulgę. Swoją skuteczność zawdzięczają właściwościom substancji czynnych: alantoinie (działanie przeciwzapalne, przyspieszające gojenie) i D-pantenolu (głęboko nawilżające).
Należy tylko pamiętać, aby warstwa jakiegokolwiek użytego preparatu była naprawdę minimalna. Zbyt duża ilość kosmetyku może być przyczyną zaczopowania porów skórnych lub jej podrażnienia.