Ta kojarząca się z bolesnymi i piekącymi bąblami na skórze roślina znana jest w medycynie naturalnej i ziołolecznictwie od dawna. Ceni się ją także jako skuteczną pomoc w pielęgnowaniu urody. Ale nie tylko…
Pokrzywa jest wykorzystywana przy leczeniu wielu schorzeń, wykazuje m.in. właściwości dobroczynne dla układu moczowego. Szczególnie dobrze wpływa na włosy i skórę głowy. Pokrzywa zwyczajna rosnąca w żyznych lasach, na polanach, pastwiskach czy w zaroślach to najbardziej znana bylina. Nie odznacza się dekoracyjnym wyglądem, a dodatkowo sok z jej gruczołków powoduje na skórze człowieka bolesną, swędzącą i mocno piekącą wysypkę –objawy te pojawiają się w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z parzącymi włoskami pokrywającymi roślinę. We włoskach tych występuje substancja kwaśna zawierająca kwasy organiczne – mrówkowy i octowy, jak również histaminę i acetylocholinę. Dzięki niej pokrzywa chroni się przed potencjalnymi wrogami, którzy chcieliby naruszyć jej „nietykalność”. Chociaż pokrzywa wywołuje niemiłe skojarzenia, to jednak jest cennym surowcem zielarskim, posiadającym doskonałe właściwości zdrowotne, użytkowe oraz kosmetyczne.
Pokrzywa jest rośliną nitrofilną, to znaczy preferującą gleby bogate w azot i dlatego, jako tak zwana roślina ruderalna, występuje często w pobliżu siedzib ludzkich. Jej obecność wskazuje, że podłoże na którym rośnie jest bogate w składniki odżywcze. Surowcem zielarskim są liście pokrzywy, które zawierają m.in. kwasy organiczne, witaminy (C, K, B2), garbniki, chlorofil, aminy (np. histaminę, acetylocholinę, serotoninę), białka i niewielką ilość olejku eterycznego. Również w korzeniach znajdują się kwasy organiczne, śluzy, woski i sole mineralne (w tym rozpuszczalna krzemionka). Dzięki zawartości tych substancji pokrzywa jest wykorzystywana przy leczeniu wielu schorzeń. Wyciąg z jej liści działa moczopędnie i oczyszcza organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii. Ponadto zapobiega drobnym krwawieniom przewodu pokarmowego i korzystnie wpływa na zwiększenie poziomu hemoglobiny w osoczu, jest pomocny w problemach gastrycznych i obniża poziom cukru we krwi. W lecznictwie ludowym pokrzywa bywa także zalecana jako środek przydatny w zwalczaniu zapalenia stawów, reumatyzmu, anemii, chorób wątroby, owrzodzeń żołądka, podagry, epilepsji, chorób dróg oddechowych, a nawet… histerii.
Chlorofil uzyskiwany z liści pokrzywy jest stosowany jako barwnik w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym. Młode rośliny wykorzystuje się jako składnik sałatek i zup. Pokrzywa może być również dodatkiem wzbogacającym pasze dla zwierząt hodowlanych. Nie wszyscy zapewne wiedzą o tym, że jest to również rośliną włóknodajną. Z otrzymanej z łodyg przędzy wytwarzano sieci, powrozy, liny i grube tkaniny. Wyciągi z pokrzywy stosowane są również zewnętrznie. W medycynie ludowej, dla wzmocnienia i regeneracji włosów, zalecano ich mycie właśnie naparami z pokrzywy. Ekstraktem z korzeni pielęgnuje się skórę głowy, gdy włosy nadmiernie wypadają. Pokrzywa od dawna jest bowiem znana jako środek na wzmocnienie mieszków włosowych – ekstrakt z ziela pokrzywy wpływa na poprawę ukrwienia skóry głowy i wzmacnia cebulki włosów. Pokrzywa reguluje również pracę gruczołów łojowych skóry głowy przy nadmiernym przetłuszczaniu. Ekstrakt z pokrzywy zmniejsza też tworzenie się łupieżu, działa ściągająco, tonizująco, wzmacniająco i przeciwzapalnie. Roślina ta ma też bezpośredni wpływ na kondycję włosów: sprawia, że stają się mocniejsze, bardziej sprężyste, mniej się przetłuszczają oraz utrzymują świeżość i puszystość przez cały dzień. Roślina ta wzmacnia i pogłębia nieco kolor ciemnych pasm, dodając im blasku.
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) jest przedstawicielem rodzaju Urtica. Poza nią spotykamy w Polsce niepochodzące z naszej rodzimej flory, jednoroczną i jednopienną pokrzywę żegawkę (Urtica urens) oraz uprawianą kiedyś na włókno, a obecnie zdziczałą, pokrzywę konopiolistną (Urtica cannabina). Pokrzywa bywa mylona z jasnotą białą (Lamium album), należącą do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), która jest rośliną o podobnych liściach, lecz nie posiadającą włosków parzących, a za to odznaczającą się białymi kwiatami ustawionymi na kilku poziomach wokół kwadratowej łodygi.
