Zaburzenia oddychania w czasie snu są chorobą coraz częściej spotykaną w praktyce klinicznej. W jej łagodniejszych stanach występuje chrapanie.
W bardziej zaawansowanych postaciach pojawia się obturacyjny bezdech senny (OBS), w przebiegu którego dochodzi do wielokrotnie powtarzających się bezdechów, spowodowanych okresowym blokowaniem drożności górnych dróg oddechowych.
Chrapanie i obturacyjny bezdech podczas snu dotyka głównie mężczyzn w średnim wieku z nadwagą i otyłością. Choć chrapać może każdy… Lekarze diagnozują ten problem również u wielu młodych kobiet, które mają np. obrzęk dróg oddechowych, związany z alergią. Równie często bezdechy pojawiają się u pań w okresie menopauzy. Bezdechowi sennemu zawsze towarzyszy chrapanie. Wprawdzie nie każdy chrapiący ma istotne zaburzenia oddychania podczas snu, ale każdy pacjent z OBS chrapie.
Chrapanie jest zjawiskiem akustycznym towarzyszącym wibracji tkanek miękkich gardła w strumieniu przepływającego powietrza oddechowego. Natężenie powstających w ten sposób dźwięków bywa uciążliwe dla otoczenia. Brak snu lub jego zła jakość mają swoje konsekwencje: to brak regeneracji organizmu i jego rozregulowanie, co może skutkować chorobami serca, układu pokarmowego, otyłością, cukrzycą czy zaburzeniami psychicznymi.
W przypadkach klasyfikowanych jako obturacyjny bezdech podczas snu, dodatkowo pojawiają się epizody całkowitej niedrożności dróg oddechowych, podczas których przepływ powietrza całkowicie ustaje. Chory na OBS miewa koszmarne sny, wielokrotnie budzi się w nocy, gwałtownie „łapiąc” powietrze. Nadmiernie się poci, czasami kilka razy w nocy musi oddawać mocz. Rano wstaje zmęczony, w kiepskim nastroju, bywa że z bólem głowy. Zdarza się, że w ciągu dnia na małą chwilę „odpływa” – po prostu zasypia. Ma poważne kłopoty z koncentracją i pamięcią, obniża się jego sprawność intelektualna i fizyczna, popełnia podstawowe zupełnie błędy – po prostu dają o sobie znać zaburzenia emocjonalne i psychiczne.
Rodzaje chrapania
Wyróżnia się trzy zasadnicze kategorie zaburzeń oddychania:
- zespół ośrodkowy,
- zespół obwodowy,
- zespół mieszany.
Zespół ośrodkowy jest następstwem pierwotnych lub wtórnych zaburzeń regulacji oddychania powstałych na tle zmian pozapalnych, niedokrwiennych, rozrostowych lub zwyrodnienia w obrębie pnia mózgu.
Zespół obwodowy – charakteryzuje się epizodami bezdechu i upośledzonego oddychania występującymi głównie w najgłębszych fazach snu. Ruchy przepony i dodatkowych mięśni oddechowych są zachowane, ale powietrze nie przedostaje się do płuc, ponieważ nie może pokonać przeszkody wywołanej przez chwilowe zamknięcie światła górnych dróg oddechowych.
Zespół mieszany łączy w sobie cechy zespołu ośrodkowego i oddechowego.
Przyczyny chrapania
Typ obwodowy chrapania powodowany jest zmianami w budowie i patologicznymi zmianami górnych dróg oddechowych, takimi jak:
- deformacje kości lub chrząstek nosa oraz wrodzone lub pourazowe obrzęki błony śluzowej nosa,
- przerosty błony (małżowin nosowych) jako następstwo długotrwałych nieżytów alergicznych,
- polipy nosa, zatok, nosogardła i gardła,
- przerosty migdałka gardłowego, migdałków podniebiennych, migdałka językowego,
- wydłużone podniebienie miękkie, języczek,
- przerost języka,
- mała, cofnięta ku tyłowi żuchwa,
- niedowład strun głosowych lub porażenie,
- guzy krtani.
Szczególne znaczenie w powstawaniu chrapania i bezdechu ma drożność nosa – fizjologiczny początek drogi oddechowej. Niewielki nawet opór przepływu powietrza w obrębie jam nosa sprawia, że przemieszczanie się powietrza do płuc wymaga większego podciśnienia generowanego w klatce piersiowej. Osoby z niedrożnym nosem oddychają w czasie snu przez otwarte usta, co sprzyja zapadaniu się języka i powstawaniu obturacji w tej części gardła.
Zapomnij o chrapaniu
Chrapaniem i bezdechem sennym zajmują się specjaliści od dróg oddechowych – laryngolodzy i pulmonolodzy. Czasem wystarczą proste metody, lekarz może doradzić byśmy nie spali na wznak, może polecić dostępne w aptece plastry rozszerzające skrzydła nosa albo krople udrażniające drogi oddechowe. Ale chrapanie, nawet gdy nie towarzyszą mu bezdechy, może być wskazaniem do zabiegu laryngologicznego, np. polegającego na wyprostowaniu krzywej przegrody nosowej. Natomiast ciężkie bezdechy senne wymagają poważniejszych interwencji – są konieczne, bo ratują życie.
Zaniedbanie pozornie błahego problemu chrapania może w przyszłości doprowadzić do rozwinięcia się zespołu bezdechów śródsennych. Powoduje to problemy w utlenianiu krwi, co z kolei prowadzi do upośledzenia pracy serca, mózgu i innych narządów. W zaawansowanych stanach dochodzi do nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia płucnego, zaburzeń rytmu serca, udaru mózgu. Do mniej niebezpiecznych, ale uciążliwych objawów, należą: uczucie zmęczenia, poranne bóle głowy, wysychanie błony gardła i jamy ustnej, podwyższone napięcie nerwowe, depresja.
Leczenie chrapania i bezdechu sennego polega na usunięciu przyczyny, czyli defektów i schorzeń upośledzających drożność nosa. Pacjentom cierpiącym na chrapanie i bezdech zaleca się także unikanie napojów alkoholowych, redukcję masy ciała, unikanie środków nasennych oraz ułożenie na boku w czasie snu. Stosowane są także aparaty wewnątrzustne do leczenia obturacyjnego bezdechu sennego i chrapania, podobne do aparatów ortodontycznych. Pomocne w leczeniu chrapania jest stosowanie pewnych preparatów farmakologicznych. Przed snem można zastosować spray do gardła, który zawiera składniki pochodzenia naturalnego o doskonałych właściwościach wzmacniających tkanki miękkie gardła. Istotą działania preparatu jest napięcie podniebienia miękkiego oraz tkanek miękkich gardła zapewniające rozszerzenie dróg oddechowych, co przyczynia się do zmniejszenia drgań tworzących uporczywe dźwięki chrapania.
