Choroby układu krążenia, określane mianem „współczesnej epidemii”, należą do najczęstszych chorób naszej ery. Są poważnym zagrożeniem życia i zdrowia.
Do chorób układu sercowo-naczyniowego zaliczamy m.in.: miażdżycę i jej powikłania, chorobę wieńcową, zawał serca, nadciśnienie tętnicze, wady serca, zapalenie mięśnia sercowego, kardiomiopatie, zaburzenia rytmu serca, zator tętnicy płucnej, niewydolność serca, żylaki kończyn dolnych. Na ogół są one powodowane niezdrowym, stresującym stylem życia. Choć utożsamiane są z osobami starszymi, niestety, dotykają coraz młodszych ludzi, przedstawicieli obu płci i różnych grup zawodowych. Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia należą m.in.:
• mała aktywność fizyczna,
• palenie papierosów i nadużywanie alkoholu,
• zwiększone ciśnienie tętnicze krwi,
• nieprawidłowe odżywianie,
• otyłość brzuszna,
• zaburzenia przemiany tłuszczowej (m.in. wysoki poziom cholesterolu),
• cukrzyca i upośledzona tolerancja węglowodanów.
Miażdżyca
Główną przyczyną miażdżycy, poza nadciśnieniem tętniczym, jest wysoki poziom cholesterolu we krwi. Sama miażdżyca nie boli, nawet zaawansowana, odczuwamy dopiero jej powikłania. Miażdżyca to przewlekła, stale postępująca choroba, która polega na odkładaniu się złogów lipidowych w tętnicach, które w tym miejscu zwężają się. W miejscach zmian miażdżycowych, zwanych blaszkami, tworzą się, w razie ich pęknięcia, skrzepy, mogące doprowadzić do zamknięcia światła tętnicy i zablokowania przepływu krwi. To z kolei jest najczęstszą, bezpośrednią przyczyną zawału serca i udarów mózgu.
Jednym z głównych wrogów układu krążenia jest nadmiar cholesterolu we krwi. Cholesterol to związek tłuszczowy, który powstaje w wątrobie, i z niej przedostaje się do krwi. Jest również dostarczany z „zewnątrz” razem z pożywieniem. Cholesterol jest substancją niezbędną do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ale w nadmiarze niszczy układ krążenia. Występuje w dwóch postaciach:
• LDL – „zły” cholesterol. Frakcja cholesterolu, która wbudowuje się w ściany naczyń tętniczych, powodując miażdżycę. Zwiększa ryzyko choroby niedokrwiennej serca, a w konsekwencji zawału.
• HDL – „dobry” cholesterol. Frakcja cholesterolu, która jest transportowana wraz z krwią ze ścian tętnic do wątroby, gdzie ulega dalszym przemianom.
Ryzyko miażdżycy zależy od wzajemnych proporcji cholesterolu LDL i HDL. Dla osób dorosłych poziom cholesterolu całkowitego we krwi nie powinien przekraczać 190 mg/dl. Wzrost zwiększa ryzyko powstania miażdżycy, co może doprowadzić do wystąpienia choroby serca lub zawału. Sytuację łagodzi wysoki poziom tzw. „dobrego” cholesterolu HDL. Na podwyższenie poziomu cholesterolu wpływ mają m.in.
• dieta zawierająca zbyt dużą ilość tłuszczów nasyconych, które podnoszą poziom frakcji LDL i obniżają poziom frakcji HDL we krwi,
• spożywanie zbyt małych ilości błonnika zwiększającego wydalanie cholesterolu,
• brak aktywności fizycznej. Ruch pozwala szybciej spalić cholesterol i inne związki tłuszczowe znajdujące się we krwi,
• genetyczne skłonności wątroby do wytwarzania zbyt dużych ilości cholesterolu.
Choroba wieńcowa
Inaczej zwana chorobą niedokrwienną serca, jest jedną z najczęściej występujących chorób serca. Rozwija się wskutek zwężenia światła tętnic przez złogi cholesterolu. Zwężone tętnice
nie dostarczają wystarczającej ilości tlenu do serca – to wywołuje uczucie bólu. Powstający na złogach cholesterolu skrzep krwi, może zablokować światło tętnicy, co grozi zawałem serca i udarem mózgu. Najbardziej znanymi postaciami choroby wieńcowej są dławica piersiowa (dusznica bolesna) i zawał serca.
Ryzyko zawału i zachorowania na dławicę piersiową zwiększają tzw. czynniki ryzyka, m.in.: palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, wysoki cholesterol, a także różne infekcje.
Dusznica objawia się głównie bólami w klatce piersiowej podczas wysiłku (szybkie chodzenie, wchodzenie po schodach), w sytuacjach stresowych, w czasie posiłków, przy zmianie pogody, nagłej zmianie temperatury otoczenia. Bóle ustępują w ciągu kilku minut po zaprzestaniu wysiłku lub po zażyciu nitrogliceryny. Gdy się pojawiają mają charakter tępy, rozpierający, ściskający, duszący, palący. Zlokalizowane są za mostkiem lub po lewej stronie klatki piersiowej (rzadko z prawej), mogą promieniować do lewego barku, ramienia, łokcia, dłoni, gardła, szczęki lub pleców. Zamiast bólu można również odczuwać duszność, uczucie ciężaru na klatce piersiowej.
Zawał serca powoduje długotrwałe niedokrwienie mięśnia sercowego, w wyniku którego jego część obumiera. Objawia się bardzo silnymi, długotrwałymi (z reguły ponad 20 minut) bólami w klatce piersiowej, w spoczynku. Może być sprowokowany dużym wysiłkiem fizycznym (podnoszenie ciężarów, szybkie chodzenie, wchodzenie po schodach itp.) lub sytuacją stresową, które mogą być przyczyną pęknięcia blaszki miażdżycowej. Bóle z reguły nie ustępują po zaprzestaniu wysiłku lub zażyciu nitrogliceryny. Zlokalizowane są za mostkiem lub po lewej stronie klatki piersiowej; mogą promieniować do lewego barku, ramienia, łokcia czy dłoni, do szyi, gardła, szczęki lub pleców. W niektórych przypadkach zawał serca objawia się nietypowymi dolegliwościami i trudno je rozpoznać – zwłaszcza zawał dolnej ściany serca, któremu towarzyszą jedynie ból brzucha, nudności, wymioty, złe samopoczucie. Chory, u którego wystąpił zawał serca, zamiast bólu może również odczuwać duszność i uczucie ciężaru na klatce piersiowej. Często następuje także znaczne osłabienie, które może prowadzić do zasłabnięcia i utraty przytomności. Chory odczuwa silny lęk, poci się. Tętno z reguły jest przyspieszone, może być jednak zwolnione. Zawał serca to bardzo poważna choroba prowadząca do śmierci w około 40–50% przypadków.
Życie z chorobą
Z miażdżycą można i należy aktywnie żyć i pracować, o ile stosuje się leczenie zalecane przez lekarza oraz przestrzega zasad zdrowego stylu życia. Regularne przyjmowanie leków obniżających poziom cholesterolu i wprowadzenie diety zmniejszające stężenie cholesterolu we krwi może nawet spowodować cofnięcie zmian miażdżycowych, a przynajmniej powstrzymać ich narastanie. Konieczna jest też redukcja podwyższonego ciśnienia tętniczego i zrzucenie zbędnych kilogramów. Bezwzględnie należy zaprzestać palenia papierosów czy fajki. Ograniczyć spożywania tłuszczów zwierzęcych, rozpocząć regularne i systematyczne ćwiczenia fizyczne – to wszystko zminimalizuje zmiany chorobowe i zwolni proces postępowania choroby. Bieganie, jazda na rowerze, spacery – obniżają ciśnienie oraz zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi. Oprócz tego pomagają zwalczyć stres. Osoby z podwyższonym stężeniem lipidów (tłuszczów) we krwi powinny dość restrykcyjnie dobierać produkty spożywcze. W domu nie mogą sobie pozwalać na śniadanie złożone z jajecznicy na boczku, a w pracy na kawę z drożdżówką albo kawałek pizzy. Zamiast niezdrowych tłustych przekąsek albo jedzenia na mieście, powinny zawsze mieć przy sobie owoce lub warzywa (np. świeże marchewki), aby nimi „zabijać” głód. W przypadku choroby wieńcowej zalecany jest systematyczny umiarkowany wysiłek fizyczny, który poprawi zaopatrzenie organizmu w tlen i usprawni gospodarkę tłuszczową. Jeśli prowadzimy bardzo statyczny tryb życia i mało ruszamy się w pracy, ważne jest znalezienie w czasie wolnym sił na spacer czy inną formę umiarkowanej aktywności fizycznej.
W walce z chorobami układu krążenia koniecznie należy eliminować szkodliwe dla niego czynniki. Pomimo braku czasu, niejednokrotnie spowodowanego aktywnością zawodową, warto poświęcić parę chwil na regularne badania ciśnienia tętniczego, stężenia cholesterolu i jego frakcji, poziomu glukozy we krwi. Wczesne wykrycie nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu pozwala uniknąć wielu zdrowotnych powikłań.
Przyjrzyj się swojemu stylowi życia i nie wahaj się przed wprowadzeniem koniecznych zmian. Możesz wygrać zdrowie i życie.
.