Dla osoby starszej grypa to ciężka choroba, która z powodu powikłań może skończyć się nawet śmiercią.
Grypa jest jedną z najczęściej występujących wirusowych chorób zakaźnych. Jest bardzo niebezpieczną chorobą ze względu na łatwość rozprzestrzeniania się jej wirusa, który przenosi się drogą kropelkową. Ma to do siebie, że atakuje bardzo szybko – często bez żadnych stadiów przejściowych. Choć znamy ją od tysiącleci, nadal w sezonowych nawrotach – od grudnia do marca – potrafi błyskawicznie ściąć nas z nóg i na długi czas wyłączyć z aktywności. Dorosły zakażony wirusem grypy może go przenosić na inne osoby przez 3–5 dni od chwili pojawienia się objawów chorobowych. Dziecko – nawet przez 7 dni. W początkowej fazie zakażenie może przebiegać bezobjawowo, co dodatkowo sprzyja szerzeniu się wirusa. Choroba trwa, o ile nie dojdzie do powikłań, około 7 dni. Kaszel i złe samopoczucie mogą utrzymywać się ponad 2 tygodnie. Powodem ciężkiego przebiegu grypy są powikłania pogrypowe, m.in. zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie ucha środkowego, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, zaostrzenie istniejących chorób przewlekłych, powikłania neurologiczne.
Przeciwciała ochronne przeciw szczepom zawartym w szczepione są wytwarzane w organizmie człowieka już siódmego dnia po zaszczepieniu i utrzymują się przez blisko 12 miesięcy. U osób starszych szczepionki pozwalają zredukować liczbę hospitalizacji i powikłań pogrypowych nawet o 60% oraz liczbę zgonów spowodowanych powikłaniami pogrypowymi o nawet 80%. Szczepienia zalecane są przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), a także Główny Inspektorat Sanitarny, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny oraz ekspertów.
Dobre dla całej rodziny
Choć grypa może zdarzyć się w każdym wieku, to jednak ryzyko powikłań, hospitalizacji, a nawet zgonu jest uzależnione zarówno od stanu zdrowia, jak i wieku chorego. Sama w sobie, niepowikłana grypa to ostra w przebiegu choroba, która bardzo osłabia nawet zdrowy i młody organizm! Grypa może jednak zaostrzać przewlekłe choroby płuc, serca i innych narządów. Szczepienie przeciw grypie zalecane jest wszystkim osobom starszym, a zwłaszcza tym, które cierpią z powodu chorób układu krążenia. Jedną z przyczyn jest to, że grypie towarzyszy wysoka gorączka, powyżej 38°C. Serce, które normalnie bije 60 razy na minutę, przy podwyższonej temperaturze ciała pracuje dwa razy szybciej, a to stanowi poważne zagrożenie, szczególnie dla osób, które mają problemy z sercem. Zaszczepić się powinny też osoby cierpiące na astmę lub przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, ponieważ jednym z poważniejszych powikłań grypy jest pogrypowe zapalenie płuc. To poważne niebezpieczeństwo, bo w przebiegu tej choroby u osoby starszej pojawia się bardzo często niewydolność oddechowa. Za najbardziej niebezpieczne powikłania pogrypowe uważa się zapalenie mięśnia sercowego. U osób starszych przebiega ono często w sposób skryty. Objawia się dusznością, płytkim oddechem i sinieniem. Serce przyspiesza wtedy przy najmniejszym wysiłku. A więc odpowiedź na pytanie, czy się szczepić przeciw grypie, jest oczywista. Wszystkie badania pokazują, że szczepienia to najlepsza forma przeciwdziałania chorobie na różnych jej etapach. Oceniono, że współistnienie tzw. czynników ryzyka powikłań grypy szczególnie zwiększa prawdopodobieństwo zarówno hospitalizacji, jak i śmierci wśród osób powyżej 65. roku życia. Zalecenia do szczepień nie dotyczą tylko osób starszych, ale także tych, którzy się nimi zajmują, czyli bliskich krewnych, personelu w szpitalach i pracowników w domach opieki. Szczepić powinni się także dziadkowie zajmujący się wnukami, które mogą z przedszkola „przenieść” wirusa oraz małe dzieci. Im więcej zaszczepionych, tym mniejsze ryzyko zachorowania.
Kiedy się zaszczepić
Okresem, w którym szczególnie wzrasta ryzyko zachorowania na grypę, jest wczesna jesień i wiosna. Wtedy często jest zimno i wilgotno, a mieszkania jeszcze lub już nie są ogrzewane. To pora, kiedy jesteśmy bardzo podatni na infekcje. Z tych powodów najlepiej zaszczepić się już we wrześniu, gdy jednak przegapiliśmy optymalny termin, można to zrobić w październiku lub listopadzie. Szczyt zachorowań ma miejsce zwykle między styczniem a marcem. Warunek jest jeden: nie możemy się szczepić, kiedy jesteśmy w osłabieni jakąkolwiek infekcją.
W aptekach i ośrodkach zdrowia są już dostępne nowe szczepionki przeciwko grypie sezonowej 2017–2018. Według informacji Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy w tym roku po raz pierwszy w naszym kraju oferowany jest preparat o szerszym spektrum działania. Skład szczepionek przeciwko grypie co roku musi być na nowo opracowywany zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacja Zdrowia (WHO), ponieważ wirusy grypy ulegają ciągłej mutacji. Nie ma wciąż uniwersalnej szczepionki chroniącej przed wszystkimi szczepami tych patogenów. W sezonie 2017–2018 dostępne będą dwa rodzaje szczepionek:
- jedna z nich – tzw. trójwalentna, zawiera antygeny dwóch szczepów grupy typy A (Michigan/45/2015 – H1N1 i Hong Kong/4801/2014 – H3N2) oraz jednego typu B (Brisbane/60/2008 Victoria),
- w drugiej szczepionce (czterowalentnej) znajdują się cztery antygeny: poza tymi, które są w szczepionce trójwalentnej, jest w niej jeszcze jeden antygen – Phuket/3073/2013 (Yamagata).
Szczepionka powoduje mobilizację układu odpornościowego. Staje się on silniejszy i dzięki temu jesteśmy lepiej chronieni przed wszystkimi możliwymi infekcjami. Po 10–14 dniach szczepionka wyposaża nasz organizm w przeciwciała, czyli broń przeciwko wirusom. Jedno szczepienie wystarcza na rok i choć najlepiej zaszczepić się pod koniec lata, to można to zrobić także przez cały rok. Maksymalnie w okresie do dwóch tygodni po zaszczepieniu mogą wystąpić rzekomo grypowe objawy, jak bóle kości czy gorsze samopoczucie. Niektórym się wydaje wówczas, że mają grypę, bo się zaszczepili. Nic bardziej mylnego. Szczepionka nie zawiera żywych wirusów, nie można więc chorować na grypę poszczepienną. Bardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem pojawienia się objawów infekcji grypopochodnej po szczepieniu może być fakt zarażenia się przed szczepieniem, np. w trakcie oczekiwania na szczepienie w przychodni, autobusie, w pracy itp. Szczepienia przeprowadza się bowiem w okresie jesienno-zimowym, czyli w czasie wzmożonych zachorowań.
Szczególna korzyść ze szczepienia
Skuteczność szczepionki zależy od wieku i stanu zdrowia. Największa jest u osób zdrowych, a najmniejsza u małych dzieci, osób starszych z chorobami przewlekłymi. Mimo że odpowiedź immunologiczna z wiekiem jest słabsza, to jednak obserwuje się znaczne zmniejszenie hospitalizacji i umieralności ogólnej. Kobiety, które są lub będą w ciąży (zaliczane są do grupy ryzyka) w trakcie sezonu zachorowań na grypę, należy szczepić bez względu na zaawansowanie ciąży. Ciężarne w drugim i trzecim trymetrze są cztery razy bardziej narażone na wystąpienie hospitalizacji z powodu grypy o ciężkim przebiegu z powikłaniami. Dodatkową korzyścią szczepienia ciężarnych jest zmniejszenie ryzyka zachorowania w ciągu pierwszych 6 miesięcy życia ich dzieci. Również karmienie piersią nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia.
Te osoby odniosą szczególną korzyść ze szczepienia przeciwko grypie:
- dzieci (od 6. miesiąca życia do 5 lat),
- osoby, które ukończyły 50 lat,
- chorzy na przewlekłe choroby układu oddechowego (m.in. astmę), sercowo-naczyniowe (z wyjątkiem nadciśnienia tętniczego), nerek, wątroby, układu nerwowego, układu krwiotwórczego oraz metaboliczne (cukrzyca),
- osoby z upośledzeniem odporności (w tym spowodowanym leczeniem immunosupresyjnym, nowotworami lub zakażeniem HIV),
- kobiety w ciąży lub planujące zajść w ciążę w trakcie sezonu grypowego,
- dzieci w wieku od 6. miesiąca życia do 18 lat leczone przewlekle kwasem acetylosalicylowym (zachorowanie na grypę może zwiększyć u nich ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a),
- pensjonariusze placówek przewlekłej opieki pielęgnacyjnej i zdrowotnej,
- osoby z chorobliwą otyłością (BMI ≥40),
- pracownicy opieki zdrowotnej i oświaty.
Kto nie powinien się szczepić?
Są dwa rodzaje przeciwwskazań: czasowe i stałe. Czasowe, obejmuje osoby aktualnie chore, przeziębione, gorączkujące. Stałe dotyczą ludzi, którym szczepienie mogłoby zaszkodzić. To się zdarza rzadko i dotyczą przypadków:
- ciężkich niepożądanych odczynów po poprzednich dawkach,
- anafilaktycznej nadwrażliwości na białko jaja kurzego i/lub inne składniki szczepionki,
- ostrych chorób gorączkowych,
- zespołu Guillaina-Barrégo, stwierdzonego w ciągu 6 tygodni od poprzedniego szczepienia.
Dlatego do szczepienia kwalifikuje lekarz i na podstawie badania oraz wywiadu może nie dopuścić pacjenta do szczepienia lub je odroczyć. Przeciwko grypie powinno się również szczepić osoby ze zmniejszoną odpornością. Zarówno na świecie, jak i w Polsce szczepiono nawet dzieci zakażone HIV: okazało się, że chorowały na grypę rzadziej niż nieszczepione zdrowe dzieci.
Źródło: raport „Grypa i jej koszty”, PZH.