Smog zyskał sobie miano podstępnego zabójcy, który wisi w powietrzu. Szkodzi nam powoli i konsekwentnie, tak, że nawet o tym nie wiemy.
Smog to niepokojące, zagrażające zdrowiu zjawisko atmosferyczne. Niebezpieczne związki obecne w atmosferze przekładają się na poważne problemy zdrowotne. O smogu mówi się i pisze każdego dnia, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Ekolodzy i lekarze alarmują o zagrożeniu dla zdrowia, a media i innego rodzaju komunikatory donoszą o przekroczeniu dopuszczalnych norm zanieczyszczenia powietrza, nawet o 1000%!
Określenie „smog” powstało z połączenia dwóch angielskich słów: „smoke” – dym i „fog” – mgła. To nienaturalne zjawisko atmosferyczne polega na współwystępowaniu zanieczyszczeń powietrza, braku wiatru i znacznej wilgotności powietrza – mgły. Smog to głównie pyły i gazy pochodzące ze spalania węgla w piecach, spalin samochodowych, zakładów przemysłowych. Ze względu na miejsce, warunki powstawania oraz skład chemiczny, wyróżnia się dwa rodzaje smogu: klasyczny oraz fotochemiczny.
Smog klasyczny, inaczej smog kwaśny, występuje głównie od listopada do lutego w regionach, gdzie domy są ogrzewane przez spalanie węgla i innych paliw stałych. Z kolei smog fotochemiczny (smog utleniający) tworzy się głównie w miesiącach letnich. Unosi się on zwykle w słoneczne dni, gdy temperatura powietrza jest wysoka (pomiędzy 25 a 35°C), a na ulicach panuje duży ruch.
Do smogu kwaśnego przyczyniają się głównie gospodarstwa domowe (ogrzewanie domów) oraz transport drogowy. Wbrew powszechnej opinii udział przemysłu w zanieczyszczeniu powietrza jest niewielki. Z kolei źródłem smogu fotochemicznego są głównie spaliny samochodowe, które wchodzą w reakcję ze światłem słonecznym, w wyniku czego powstają trujące substancje.
Smog to cząsteczki pyłu PM10 będące mieszaniną zawieszonych w powietrzu substancji toksycznych, m.in. metali ciężkich, dioksyn i furanów. Są około 100 razy mniejsze od ziarenka piasku i z łatwością wnikają do płuc. Te najmniejsze pyły (PM1,5 i PM2,5) przedostają się także do krwiobiegu, transportując na swojej powierzchni toksyczne ładunki.
Układ oddechowy działa jak filtr – wychwytując cząstki zanieczyszczeń powietrza, usiłuje nie wpuścić ich do wnętrza organizmu. Duże cząsteczki, ulokowane w nosie, wywołują przewlekły nieżyt nosa, mniejsze – zapalenie krtani, następnie zapalenie oskrzeli i w końcu bardzo małe cząsteczki (np. pył PM 1–2,5 mikrometra – µm) mogą dostać się do pęcherzyków płucnych, a stamtąd do krwiobiegu. Te są najbardziej niebezpieczne. Płynąc z krwią, docierają do różnych części ciała i potrafią oddziaływać na odległe narządy. Przekraczają też barierę krew–mózg. Razem z krwią trafiają do ośrodkowego układu nerwowego, co w dłuższej perspektywie nasila procesy neurodegeneracyjne. Nasilają zjawisko miażdżycy naczyń, przyczyniając się do wzrostu zachorowań na choroby układu sercowo-naczyniowego.
Alarm dla alergików
Alergeny powietrznopochodne, wnikając do układu oddechowego, mają na swojej powierzchni cząstki zanieczyszczeń powietrza, które nasilają odpowiedź zapalną organizmu na alergeny. „Duet” alergen i zanieczyszczenia powietrza intensywniej stymulują układ odpornościowy człowieka do reakcji obronnej na czynnik potencjalnie nieszkodliwy. To przewlekłe zapalenie stoi u podstawy takich objawów, jak katar, kichanie, kaszel czy duszność. Z dekady na dekadę rośnie poziom zanieczyszczeń w środowisku zewnętrznym, a alergolodzy notują zwiększoną zapadalność na choroby alergiczne. Dodatkowo wzrasta ilość zaostrzeń chorób alergicznych (np. astmy) w momentach kiedy pomiary zanieczyszczeń powietrza notują swoje najwyższe stężenie.
Co komu zagraża?
Narażeni na smog są wszyscy. Najbardziej zagrożone są dzieci, kobiety w ciąży i osoby w starszym wieku. To pod wpływem ekspozycji na zanieczyszczenia powietrza dzieci dwa razy częściej się przeziębiają, a jeśli chorują to niedyspozycja utrzymuje się dłużej niż u ich rówieśników z rejonów czystych ekologicznie. Dokucza im zapalenie spojówek, kaszel, objawy nieżytu górnych dróg oddechowych, a ich podrażnienie powoduje, że organizm łatwiej ulega w walce z bakteriami lub wirusami. Infekcje spowodowane smogiem ciągną się długo, bo standardowe leki nie działają.
Z kolei starsze osoby zmagające się z chorobami układu oddechowego i krążeniowego są szczególnie wrażliwe na działanie zanieczyszczeń. Smog w przypadku tej grupy osób mocno wpływa na większość ich niesprawności. To, co wpadło do płuc, zalega i daje bodziec do rozwoju zapalenia oskrzeli. Stąd też wiek chorych stanowi czynnik ryzyka rozwoju Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc.
Skutki działania smogu na nasz organizm możemy podzielić na krótko- i długofalowe. W tym pierwszym przypadku odpowiada on za zachorowania na choroby układu oddechowego –zapalenie płuc czy zaostrzenie astmy oskrzelowej, a także osłabienie organizmu. Wzrost zachorowań na zapalenie płuc u osób starszych może się skończyć nawet zgonem. Smog wpływa także na dolegliwości i zaburzenia w funkcjonowania układu krążenia, przyczynia się do zawałów, wylewów i nagłego zatrzymania krążenia.
Skutki długofalowe wdychania zanieczyszczonego powietrza to zaostrzenie przebiegu aktualnych chorób układu oddechowego, ryzyko wystąpienia astmy i przewlekłych chorób płuc. Zwiększa się też prawdopodobieństwo wystąpienia raka płuc. W przypadku układu krążenia w skali długofalowej mogą pojawić się problemy z nadciśnieniem i zmiany miażdżycowe. To właśnie choroby układu krążenia są odpowiedzialne za większość zgonów przypisywanych smogowi.
Jak się chronić?
Warto, by osoby chore świadomie wybierały, o ile to możliwe, miejsce zamieszkania, a na czas odpoczynku wyjeżdżały w tereny czyste ekologicznie lub poza obszar o dużym stężeniu zanieczyszczeń. Zimowy wypad nad morze poprawia odporność, wspomaga drogi oddechowe, służy osobom cierpiącym na alergię i astmę, doświetla, zmniejsza ilość infekcji u dzieci. Świadomość powinna owocować prawidłowymi nawykami w zakresie korzystania ze źródeł ciepła. To, co wrzucamy do pieca, wylatuje z naszego komina, więc zarówno nasza rodzina, jak i sąsiedzi wdychają zanieczyszczenia. To, czym oddychamy, w bezpośredni sposób wpływa na częstotliwość występowania chorób układu oddechowego i nie tylko.
Jak chronić dziecko przed zanieczyszczonym powietrzem:
- Sprawdzaj jakość powietrza. Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska podają na swoich stronach internetowych ostrzeżenia, gdy stężenie zanieczyszczeń jest bezpośrednio groźne dla zdrowia.
- Zachęcaj dziecko, aby oddychało przez nos. To naturalny filtr powietrza.
- Podawaj dziecku napoje. Część zanieczyszczeń przyklei się do wilgotnych ścianek gardła zamiast trafić do płuc.
- W dni, gdy stężenie zanieczyszczeń powietrza jest wysokie, dziecko powinno zostać w domu. Wyjścia na zewnątrz ogranicz do koniecznego minimum.
- Gdy tylko możesz, wyjeżdżaj z dzieckiem poza miasto. Nawet krótka przerwa od wdychania zanieczyszczonego powietrza ma pozytywny wpływ na zdrowie.
- Unikaj podróżowania z dzieckiem w godzinach szczytu. Jadąc samochodem wybieraj mniej ruchliwe trasy. Zamknij okna w samochodzie, a wentylację ustaw na obieg zamknięty.
- Spacerując lub jeżdżąc na rowerze z dzieckiem unikaj ruchliwych ulic. Poruszajcie się jak najdalej od krawężnika – największe stężenie zanieczyszczeń jest bezpośrednio w pobliżu jezdni.
- Jeżeli okna mieszkania wychodzą na ulicę, w godzinach szczytu trzymaj je zamknięte.
- Zadbaj o odpowiednią dietę. Pożywienie powinno być bogate w witaminy A, C i E oraz selen pomagające organizmowi neutralizować nadmiar wolnych rodników. Wolne rodniki powstają w wyniku m.in. oddychania zanieczyszczonym powietrzem i przyczyniają się do rozwoju astmy oskrzelowej i
Źródło: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Apla
Choroby, które może wywołać smog
Choroby układu oddechowego:
- zapalenie płuc,
- zapalenie górnych dróg oddechowych,
- zmniejszoną czynność płuc,
- zahamowany rozwój płuc u dzieci,
- przewlekła choroba płuc, astma, mukowiscydoza,
- kaszel, flegma, świszczący oddech, duszność, obrzęk nosa,
- rak płuc.
Choroby metaboliczne:
- insulinooporność,
- cukrzyca typu 2,
- cukrzyca typu 1.
Choroby układu krążenia:
- nadciśnienie,
- dysfunkcja śródbłonka naczyń,
- zwiększona krzepliwość krwi,
- zakrzepica żył głębokich,
- zaburzenia rytmu serca,
- zawał mięśnia sercowego,
Choroby skóry:
- przyspieszone starzenie się skóry,
- atopowe zapalenie skóry.
Ponadto zaburzenia w rozwoju płodu i choroby układu rozrodczego oraz choroby neurologiczne.
Według: Amerykańskiego Towarzystwa Chorób Klatki Piersiowej i Europejskiego Towarzystwa Pulmonologicznego.
Kto powinien w szczególności uważać na zanieczyszczenia powietrza i zwracać uwagę na alarmy smogowe? Czujne muszą być przede wszystkim osoby z chorobami układu oddechowego i układu krążenia. Smog sprawia, że ich dolegliwości się nasilają. W dni, w które powietrze jest bardziej zanieczyszczone, powinni uważać na siebie również ludzie starsi. Znacznie narażone są także dzieci, których układ oddechowy i odpornościowy wciąż jest w fazie rozwoju. Uważać na siebie powinny też kobiety w ciąży. Smog szkodzi już na etapie życia płodowego i może skutkować nawracaniem u dziecka infekcji oddechowych, a także zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia astmy oskrzelowej.