Światowa Organizacja Zdrowia podała 12 grup bakterii, które stanowią największe zagrożenie dla naszego zdrowia, ponieważ stały się oporne na działanie antybiotyków stosowanych powszechnie do zwalczania infekcji.
Bakterie masowo stają się oporne na antybiotyki. Co rusz pojawiają się nowe szczepy, których obecnymi środkami nie da się unicestwić. Nowe antybiotyki nie powstają, a stare przestają działać. Co roku około 700 tys. ludzi na całym świecie umiera z powodu zakażeń lekoopornych i – jeśli nic się nie zmieni – szacuje się, że liczba ofiar zwiększy się w 2050 roku do… 10 mln osób rocznie.
Trzy grupy bakterii
Lista WHO zawiera patogeny oporne na antybiotyki, tzw. priorytetowe. Nimi najbardziej powinniśmy się martwić. Jest ona także ważna z punktu widzenia planowania badań nad nowymi antybiotykami. Zdaniem WHO te 12 rodzajów supermikrobów nie tylko stwarza zagrożenie już w tej chwili. Ich obronny arsenał może się jeszcze zwiększyć, bo bakterie te mają wbudowane takie mechanizmy, by zyskiwać oporność na kolejne leki. Co więcej, mogą tę oporność przekazywać innym bakteriom, które są jeszcze wrażliwe na nasze antybiotyki. Lista dzieli bakterie na trzy grupy: krytyczną, wysoką i średnią grupę priorytetową, w zależności od tego, jak pilne jest wynalezienie przeciwko nim nowych antybiotyków. Grupa krytyczna (pierwsze trzy pozycje na liście) obejmuje bakterie oporne na wiele antybiotyków, które stanowią szczególne zagrożenie w szpitalach i domach opieki. Mogą one powodować poważne i często śmiertelne infekcje, takie jak zapalenie płuc i zakażenia krwi. Pozostałe mikroby oporne na leki – z grup wysokiego i średniego priorytetu, powodują takie choroby jak np. rzeżączka i zatrucia pokarmowe.
„Parszywa dwunastka” na liście WHO
- Pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa). Jest przyczyną wielu rodzajów ciężkich zakażeń szpitalnych oraz pozaszpitalnych. Bakteria ta przez wiele lat była uważana za patogen zdolny do wywoływania zakażeń głównie u pacjentów o obniżonej odporności lub poddanych długotrwałej antybiotykoterapii. Jednak w ostatnich latach udowodniono, że ma ona znacznie większy potencjał infekcyjny. Pałeczka ropy błękitnej umie się adaptować do zmiennych warunków środowiskowych, dlatego może wywoływać różne zakażenia, np. dróg oddechowych, moczowych, skóry i tkanek miękkich, ucha, oka, sepsę oraz zapalenie wsierdzia. Zakażenia trudno się leczy, ponieważ ważną cechą tej bakterii jest umiejętność tworzenia biofilmu, czegoś w rodzaju błony przylegającej do określonej powierzchni, otoczonej „tarczą”, czyli tzw. warstwą zewnątrzkomórkowej macierzy. Antybiotyki trudno przenikają do wnętrza takiej struktury.
- Enterobakterie, np. E. coli ESBL – czyli mające enzymy beta-laktamazy o rozszerzonym spektrum działania. Szczepy zdolne do syntezy ESBL zalicza się do patogenów alarmowych. U osób zdrowych ESBL zazwyczaj nie sprawia kłopotów. W rzeczywistości wiele osób ma w swoich jelitach pałeczki okrężnicy E. coli ESBL i są one zupełnie nieszkodliwe. Te osoby są nosicielami. ESBL może jednak powodować choroby i zakażenia u osoby w podeszłym wieku lub z obniżoną odpornością, kiedy dostanie się do miejsc na ciele, gdzie normalnie nie bytuje. E. coli ESBL najczęściej powoduje infekcję dróg moczowych, ale też zagrażające życiu zakażenia krwi i płuc. Są one często bardzo trudne do leczenia ze względu na odporność mikrobów na antybiotyki.
- Tlenowa ziarniakopałeczka (Acinetobacter baumannii). Powszechnie występuje w środowisku naturalnym: glebie, wodzie, żywności, ściekach. Jest też obecna w szpitalach, domach opieki długoterminowej. Może przeżyć w środowisku wiele dni. Infekcja Acinetobacter baumannii jest częsta u pacjentów wymagających dużej liczby procedur inwazyjnych, przebywających na oddziałach intensywnej terapii, tam, gdzie znajdują się osoby wymagające respiratorów. Zakażenie u takich pacjentów może prowadzić do sepsy, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zakażenia tkanek miękkich, otrzewnej.
- Paciorkowiec kałowy (Enterococcus faecium). Bakterie te mogą stanowić nawet 25% zakażeń wewnątrzszpitalnych. Są oporne na wiele antybiotyków. Występują naturalnie w ciele człowieka, głównie w ostatnim odcinku przewodu pokarmowego, a także w jamie ustnej. Jednak u osób po zabiegach, osłabionych, starszych mogą powodować zapalenie wsierdzia, zakażenie układu moczowego oraz ogólne zakażenia pooperacyjne.
- Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) MRSA. To szczepy gronkowca będące przyczyną zakażeń wewnątrzszpitalnych niewrażliwe na wszystkie antybiotyki z grupy beta-laktamów. Gronkowce żyją powszechnie na naszej skórze. Szczególnie na śluzówce wnętrza nosa. Jednak pod wpływem osłabienia pacjenta mogą podnieść głowę i spowodować zakażenia. MRSA zwykle przenosi się poprzez kontakt bezpośredni z osobą zakażoną lub nosicielem. Ryzyko zakażenia zwiększa korzystanie z tych samych przedmiotów użytku osobistego, np. ręczników lub maszynek do golenia, które były używane przez osoby zakażone lub będące nosicielami, dotykanie powierzchni bądź przedmiotów skażonych MRSA. Najczęstsze są właśnie zakażenia skóry i tkanek miękkich (pod postacią czyraków, czyraków gromadnych, ropnych zmian wokół mieszków włosowych oraz innych ropnych zakażeń). Ogromną rolę w zapobieganiu przenoszeniu się gronkowców odgrywa dokładne mycie rąk.
- Helicobacter pylori. To pałeczka, która zasiedla powierzchnię komórek nabłonkowych błony śluzowej żołądka. WHO szacuje, że zainfekowanych tą bakterią jest ok. 70% ludzi w krajach rozwijających się i ok. 30% w krajach rozwiniętych. Bakteria ta zwiększa ryzyko wystąpienia zapalenia żołądka typu B (mogące prowadzić do powstania nowotworu) i wrzodów. H. pylori odpowiada w przybliżeniu za 80% przypadków choroby wrzodowej żołądka i 90% przypadków choroby wrzodowej dwunastnicy. Na szczęście u większości zakażonych osób choroba się nie rozwija.
- Kilkanaście szczepów Campylobacter. Kampylobakterioza to mało znane, ale coraz częstsze zakażenie przewodu pokarmowego wywołane przez bakterie występujące m.in. w przewodzie pokarmowym zwierząt hodowlanych, dzikich ptaków i ssaków. Do zakażenia najczęściej dochodzi drogą pokarmową – przez zjedzenie niedogotowanego, niedopieczonego mięsa, wypicie niepasteryzowanego mleka albo zanieczyszczonej wody. Niebezpieczne bywa pływanie w skażonych naturalnych zbiornikach wodnych i bezpośredni kontakt z zakażonymi zwierzętami. Kampylobakterioza objawia się ostrym bólem brzucha, gorączką i biegunką. Trwa kilka dni, ale czasem przedłuża się i wymaga pobytu w szpitalu. Może prowadzić do powikłań, np. zmian w stawach czy okresowego porażenie mięśni szkieletowych.
- Salmonella jest odpowiedzialna za jedną z najczęstszych chorób przenoszonych przez żywność na świecie. W Polsce w ubiegłym roku odnotowano około 10 tys. oficjalnych przypadków zachorowań po zakażeniu salmonellą. Uczeni sądzą, że dla każdego zgłoszonego przypadku istnieje około 40 nierozpoznanych infekcji (ludzie leczą się na własną rękę), więc faktyczna liczba zakażonych jest bardzo zaniżona. Zakażenia salmonellą u osób z osłabionym układem odpornościowym i dzieci poniżej 3. roku życia są szczególnie groźne, ponieważ zwiększają ryzyko wystąpienia postaci uogólnionej, czyli sepsy. Takich przypadków pojawia się rocznie około miliona na całym świecie. A śmiertelność takiej postaci salmonellozy wynosi 25 proc.
- Dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae). Bakteria ta wywołuje jedną z chorób przenoszonych drogą płciową – rzeżączkę. Może też powodować zakażenia innych układów – zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością. Noworodki mogą być zakażone podczas porodu przez zakażenie u matki, co objawia się najczęściej zapaleniem spojówek, które nieleczone prowadzi nawet do ślepoty.
- Dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae). Jest częstą przyczyną zachorowań na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u małych dzieci oraz zapalenie płuc u osób z osłabioną odpornością. Liczba takich zakażeń wzrosła w XXI wieku. Bakteria ta może wywoływać także różnego rodzaju zakażenia inne niż zapalenie płuc, w tym ostre zapalenie zatok, ucha środkowego, szpiku, septyczne zapalenie stawów, wsierdzia, otrzewnej, osierdzia, tkanki łącznej i wywoływać ropień mózgu.
- Pałeczka grypy Haemophilus influenzae jest bakterią często spotykaną w górnych drogach oddechowych. Znanych jest 6 typów serologicznych tej bakterii, oznaczanych literami od A do F. Większość szczepów jest składnikiem normalnej flory bakteryjnej jamy nosowo-gardłowej człowieka. Szkodliwe są tylko tzw. szczepy otoczkowe, z których połowa to najgroźniejszy H. influenzae typu B (HiB). Bakteria H. influenzae typu B występuje bardzo powszechnie. W 2007 r. wprowadzono ją do kalendarza szczepień obowiązkowych. Kompletne szczepienie chroni 95-100% dzieci przed ciężkim zakażeniem HiB, czyli m.in. zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, posocznicą, zapaleniem płuc. Zakażenia te mają w 5% przebieg śmiertelny.
- Kilkanaście szczepów Shigella, czyli czerwonki. Pałeczkami czerwonki możemy się zakazić od osoby chorej (lub nosiciela) albo poprzez zjedzenie zakażonej żywności. To druga z klasycznych chorób brudnych rąk. Pałeczki Shigelli wydalane wraz z kałem dostają się do jedzenia przez brak odpowiedniej higieny. Bakterię tę można najczęściej znaleźć w sałatkach, na surowych warzywach, w mleku i nabiale, w drobiu i wodach gruntowych. Objawy choroby pojawiają się już w ciągu kilkunastu godzin od zakażenia. Są nimi bolesne, wodniste stolce, wysoka gorączka, osłabienie. Potem dochodzi do zapalenia jelita grubego, a stolce są zabarwione krwią (stąd nazwa choroby). Choroba bardzo szybko rozprzestrzenia się w dużych skupiskach ludzkich, np. na obozach, koloniach.
Supermikroby stanowią większe zagrożenie dla ludzkości niż wzrost zachorowań na raka związany m.in. ze starzeniem się społeczeństw. Tyle że raka się boimy, a mikrobów nie bardzo. Wciąż nam się wydaje, że jakoś nad nimi panujemy, w końcu wciąż mało kto z nas spotkał się z sytuacją antybiotykooporności własnej lub bliskich. Albo liczymy, że naukowcy coś wymyślą.
Źródło: gazetazdrowie.pl