Zdrowa skóra to podstawa zdrowia naszego dziecka. Jak ją właściwie pielęgnować?
Atopowe zapalenie skóry (AZS), zwane również alergicznym zapaleniem skóry, świerzbiączką, wypryskiem atopowym lub egzemą, jest jedną z najczęstszych chorób skóry u dzieci. Objawy pojawiają się na ogół przed ukończeniem 1. roku życia, a często występują już między 2. a 3. miesiącem. Jest to schorzenie przewlekłe i nawracające, przez to męczące i uciążliwe. Na szczęście objawy można złagodzić, a w większości przypadków samoistnie zanikają jeszcze w dzieciństwie lub najpóźniej w okresie dojrzewania. Tylko niewielki procent ludzi walczy z AZS do końca życia.
Atopowe Zapalenie Skóry
Choroba rozwija się wskutek zaburzeń w układzie odpornościowym. Jej źródło jest jednak skomplikowane, a przyczyny nie są do końca poznane. Na wystąpienie choroby mają na pewno wpływ czynniki genetyczne: ryzyko zachorowania znacznie rośnie, jeśli ktoś w rodzinie cierpi na AZS lub inną alergiczną przypadłość, np. pokrzywkę atopową, alergiczny nieżyt nosa lub spojówek. Istotne znaczenie w rozwoju AZS mają czynniki środowiskowe, przede wszystkim alergeny (wziewne i pokarmowe), czynniki drażniące, np. wełna, ale także stres. Ponadto zmniejszona produkcja ceramidów i lipidów w skórze, czego efektem jest nadmierna suchość skóry i jej podatność na podrażnienia – nie jest ona należycie chroniona przed czynnikami drażniącymi. U większości chorych dzieci obserwuje się podwyższony poziom IgE.
Dokuczliwe objawy
Głównym objawem AZS jest sucha, szorstka, łuszcząca się, a przede wszystkim swędząca skóra. U niemowlęcia na ogół najpierw pojawia się rumień i wysypka na twarzy, zwłaszcza na policzkach. Potem powstają dalsze zmiany skórne w innych miejscach – w zgięciach łokci i kolan, wokół nadgarstków, na kciuku, podrażnianym przez częste ssanie. Łagodne zmiany mogą być tylko zaczerwienione, potem tworzą się pęcherzyki, które z czasem zaczynają się sączyć i zasychać w strupki. Zaczerwienione, łuszczące się owalne placki mogą występować też na plecach, rękach, nogach. Zmiany pojawiają się też za uszami i na małżowinach, a płatki uszu mogą wyglądać jak naderwane. Uporczywy świąd sprawia, że dziecko wciąż drapie chore miejsca, co prowadzi często do powstania ranek i nadkażeń bakteryjnych lub wirusowych; jest niespokojne, rozdrażnione, a ponieważ w nocy świąd się staje się dokuczliwszy, źle sypia.
Leczenie AZS
Terapia polega na łagodzeniu objawów i postępowaniu profilaktycznym ponieważ leczenie przyczynowe jest niemożliwe. Podstawowe znaczenie ma właściwa pielęgnacja skóry, a poza tym leczenie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, łagodzenie i zapobieganie świądowi. Istotne jest także wyeliminowanie czynników drażniących, prowokujących powstanie atopii i nasilenie choroby.
W momentach zaostrzenia objawów do leczenia włącza się preparaty sterydowe – tylko i wyłącznie wg wskazań lekarza. Warunkiem ich działania jest odpowiednia pielęgnacja i przygotowanie skóry (usunięcie zakażeń, strupów i nawarstwień naskórka). Obecnie stosuje się kortykosterydy nowej generacji, działające dosyć szybko i mające niewiele działań ubocznych – co jest istotne dla wrażliwej atopowej skóry. Należy smarować niewielkie powierzchnie i nie nakładać zbyt grubej warstwy maści. Sterydów nie stosuje się na twarz.
Ważne jest zwalczanie nawet najmniejszych zakażeń bakteryjnych skóry, dlatego niejednokrotnie trzeba zastosować antybiotyki. W leczeniu AZS stosuje się także leki przeciwhistaminowe, aby zmniejszyć dokuczliwy świąd. Mogą to być preparaty krótko lub długo działające i uspokajające. Ich właściwy dobór często pozwala na ograniczenie stosowanych zewnętrznie preparatów sterydowych.
Profilaktyka
Chorą skórę należy nawilżać i natłuszczać. To podstawowa metoda, zapobiegająca wystąpieniu stanu zapalnego lub ograniczająca jego nasilenie. Do pielęgnacji należy używać preparatów delikatnych, przeznaczonych specjalnie dla dzieci i osób z wrażliwą skórą. Do mycia nie powinno się stosować tradycyjnego mydła, gdyż zmywa ono ze skóry naturalną warstwę ochronną. Lepsze będą tzw. emolienty – preparaty zapobiegające utracie wody i zmniejszające uczucie swędzenia. Występują one w różnej postaci – płynu do kąpieli, kostki myjącej, emulsji, żelu pod prysznic. Kąpiel nie może trwać zbyt długo, a woda musi być letnia, bowiem zbyt ciepła wysusza skórę. Po kąpieli należy pamiętać, aby skórę wycierać bardzo delikatnie, miękkim ręcznikiem, oklepując ją, a nie trąc. Bardzo ważne jest, by jak najszybciej, do 3 min po kąpieli, posmarować dziecko preparatem nawilżającym lub natłuszczającym, w przeciwnym razie dochodzi do wysuszenia skóry w wyniku odparowania wody z warstwy rogowej. Skóra dziecka z AZS najlepiej toleruje preparaty na bazie maści cholesterolowej lub lekobazy – naturalne podłoże do maści, którego głównymi składnikami są olej parafinowy i wazelina oraz specjalne emulgatory. Z tego względu jest doskonale tolerowana przez skórę atopową. Najbardziej wysuszone miejsca najlepiej smarować kilkakrotnie w ciągu dnia, można stosować także kompres na skórę posmarowany tłustą maścią.
Drogocenne oleje
Jak wiadomo, jedną z przyczyn AZS jest zaburzenie proporcji nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 do kwasów omega-6 (kwas linolowy) w organizmie. Spośród wielu produktów posiadających dobre tłuszcze najcenniejsze w leczeniu AZS są oleje. Olej arganowy w 80% składa się z nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym w 35% właśnie z kwasu linolowego. Olej z czarnuszki ma go jeszcze więcej, bo aż 58%. Ze względu na bogaty skład zarówno oleju, jak i całych nasion, czarnuszka znalazła zastosowanie w wielu schorzeniach. Ma bardzo dobre właściwości kojące i regenerujące uszkodzoną skórę. Przyspiesza proces gojenia, łagodzi ból i nawilża. Sprawdza się również przy zakażeniach bakteryjnych, atopowym zapaleniu skóry, wysypkach, grzybicy i trądziku. Olejem z czarnuszki można z powodzeniem zastąpić maści antyhistaminowe, stosowane na zmiany skórne podczas chorób alergicznych. Olej z czarnuszki pomoże przywrócić skórze równowagę, dzięki czemu będzie ona mniej narażona na działanie alergenów.
Prowokatorzy niemile widziani
Podczas całego przebiegu choroby należy też wyeliminować alergeny. Najlepiej sprawdzić za pomocą testów, jaki alergen wywołuje lub zaostrza objawy AZS i starać się go usunąć, jednak bardzo często jest to niemożliwe. Należy jak najdłużej karmić dziecko piersią, a matka powinna unikać pokarmów uczulających. Nowe produkty do diety dziecka powinno się wprowadzać ostrożnie. Trzeba też ograniczyć w otoczeniu ilość alergenów wziewnych – usuwać kurz, często wietrzyć mieszkanie, nie używać pościeli z pierzem. Poza tym ograniczyć do minimum inne czynniki drażniące: kupować dziecku luźne, bawełniane ubrania – wełniane lub z tworzyw sztucznych działają drażniąco; prać je w delikatnym proszku, nie przegrzewać dziecka, gdyż pot działa niekorzystnie na chorą skórę, unikać dymu tytoniowego i drażniących substancji chemicznych. Powinno się obcinać dziecku krótko paznokcie, aby nie rozdrapywało zmian. Duży wpływ na powstawanie objawów ma też stres i silne emocje. Należy o tym pamiętać i starać się unikać stresujących sytuacji, zapewnić dziecku spokój i regularny tryb życia, zadbać o jego wypoczynek i próbować odwrócić jego uwagę od choroby.
