Alantoina, naturalny składnik wielu roślin, wykazuje wielokierunkowe działanie lecznicze na skórę i błony śluzowe. Dzięki temu od lat jest skutecznym lekiem stosowanym w dermatologii i kosmetologii.
Pod względem chemicznym alantoina to pochodna mocznika, należąca do związków zwanych ureidami. Występuje w takich roślinach, jak fasola czy soja; jest również głównym składnikiem czynnym pospolitej rośliny leczniczej – żywokostu lekarskiego. Korzeń żywokostu, w medycynie ludowej, był wykorzystywany do leczenia ran i złamań. W mieszankach ziołowych stosowano go wewnętrznie w nieżytach i owrzodzeniach układu pokarmowego. Dzisiaj wiadomo, że doustne stosowanie tego surowca nie jest wskazane z powodu zawartości toksycznych zasad pirolizydynowych, ale nadal, i to z powodzeniem, żywokost lekarski jest używana zewnętrznie w postaci okładów.
Na trudno gojące się rany
Alantoina jest cenioną substancją w dermatologii, przede wszystkim w leczeniu trudno gojących się ran. Proces gojenia się ran może przebiegać przez tzw. rychłozrost, kiedy tkanki, które uległy urazowi przylegają do siebie i łączą się ze sobą, albo przez ziarninowanie: jeśli nie doszło do pierwotnego zamknięcia rany, w dnie rany z narastających naczyń krwionośnych powstaje tkanka ziarninowa, która pokrywa się następnie naskórkiem. Takie gojenie jest dłuższym procesem i wymaga starannej pielęgnacji. I w takich właśnie stanach dobrze sprawdza się alantoina, która przyspiesza proces ziarninowania i pobudza tworzenie naskórka, działa przeciwzapalnie i ściągająco, powoduje szybkie oczyszczenie rany, ułatwia oddzielenie się tkanek martwych i w ten sposób znacznie skraca czas gojenia się rany. Poza tym alantoina działa keratolitycznie, wygładza i zmiękcza skórę, likwiduje spękania i zgrubienia. Dzięki tak korzystnemu działaniu jest ona popularnym składnikiem preparatów leczniczych, stosowanych w dermatologii w leczeniu różnego rodzaju schorzeń: oparzeń, m.in. słonecznych, ran, podrażnień i zapaleń skóry, np. po radioterapii, w terapii owrzodzeń podudzi na tle żylaków, a także przewlekłych stanów zapalnych skóry przebiegających z nadmiernym złuszczaniem i rogowaceniem: łuszczyca, przewlekły wyprysk czy atopowe zapalenie skóry.
Na błony śluzowe
Alantoina może być także stosowana na błony śluzowe. W stanach zapalnych błon śluzowych zapewnia ich prawidłowe nawilżenie. Może być również używana w leczeniu płytkich owrzodzeń i ubytków błon śluzowych oraz w zapaleniach błony śluzowej nosa. Preparaty z alantoiną są bezpieczne, ale nie powinno się ich stosować na zmiany skórne w okresie ostrej infekcji z obecnością zmian sączących. Jedynym przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na składniki.
Na podrażnioną skórę
Dzięki swoim właściwościom regeneracyjnym, kojącym i łagodzącym alantoina jest również szeroko stosowana w kosmetologii. Nadaje kosmetykom własności wygładzające i zmiękczające skórę. Polecana jest osobom z trądzikiem, bardzo dobrze sprawdza się w przypadkach suchej skóry i nadmiernemu rogowaceniu skóry dłoni i stóp, jest dodawana do kremów, szamponów, szminek, past do zębów i wszelkich innych produktów kosmetycznych. Może być z powodzeniem stosowana do pielęgnacji sutków w okresie karmienia.
Dzięki temu, że działa przeciwzapalnie, a także łagodząco na podrażnienia, świetnie nadaje się dla osób z delikatną, wrażliwą i skłonną do podrażnień skórą. Kremy i zasypki z alantoiną doskonale sprawdzają się również w pielęgnacji delikatnej skóry niemowląt i małych dzieci. Są skuteczne w leczeniu odparzeń, przydatne do łagodzenia skórnych zmian alergicznych i innych problemów dermatologicznych u dzieci, np. pieluszkowego zapalenia skóry.
Alantoina jest dodawana do kremów i maści w ilości do 2%. Preparaty te stosuje na ogół jeden do trzech razy dziennie, ale w razie potrzeby dozwolone i bezpieczne jest również znacznie częstsze użycie. Alantoina jest też łączona z innymi składnikami leków zewnętrznych, np. d-pantenolem, witaminami, tlenkiem cynku, kwasem salicylowym, które działają synergistycznie wzmacniając efekt allantoiny. Wykazując także własne działanie na skórę:
- witamina A – retinol, beta-karoten – witamina rozpuszczalna w tłuszczach; utrzymuje prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci; reguluje wzrost i funkcjonowanie tkanki nabłonkowej; poprawia stan warstwy rogowej skóry, wygładza i regeneruje skórę;
- witamina E – tokoferol – witamina rozpuszczalna w tłuszczach; reguluje procesy rogowacenia skóry; zapobiega przedwczesnemu starzeniu się skóry („witamina młodości”); zapobiega powstawaniu starczych plam; przyspiesza gojenie;
- witamina F – zespół wielonienasyconych kwasów tłuszczowych: linolowego, linolenowego i arachidonowego – NNKT; działa przeciwzapalnie; regeneruje naskórek; przyspiesza gojenie ran; usprawnia funkcjonowanie gruczołów łojowych skóry; łagodzi zmiany trądzikowe; hamuje procesy starzenia skóry i zapobiega jej wysychaniu;
- tlenek cynku – minerał; reguluje funkcje wydzielnicze skóry redukując ilość wytworzonego sebum; ułatwia oczyszczanie skóry z nagromadzonego łoju i złuszczają ją; przywraca naturalne pH skóry; łagodzi stany zapalne; zmniejsza skłonność do powstawania zaskórników; przyspiesza regenerację uszkodzonych tkanek;
- kwas salicylowy – należy do beta-hydroksykwasów; w stężeniu 1–2 % stosowany jest w pielęgnacji cery z trądzikiem; stężenie 10–20% wykazuje działanie keratolityczne; działa odkażająco, przeciwzapalnie, przeciwbólowo.
Kosmetyki i preparaty lecznicze zawierające alantoinę niezmiennie cieszą się dużym zaufaniem lekarzy, farmaceutów i klientów aptek dzięki temu, że są sprawdzone, bezpieczne, skuteczne w samoleczeniu, szybko przynoszące efekt leczniczy i mają szerokie zastosowanie terapeutyczne.