Chrypka, czyli zmieniony, szorstki głos, a także zwykle towarzyszące jej drapanie w gardle i nawet ból, to częsty objaw przeziębień, ale nie tylko…
Czasem może być sygnałem poważniejszych dolegliwości, dlatego nigdy nie należy jej bagatelizować. Na szczęście w przypadku chrypki krótkotrwałej, spowodowanej przede wszystkim infekcjami z pomocą przychodzą leki z grupy OTC.
Chrypka jest objawem zaburzeń pracy krtani, która jest częścią układu oddechowego, a znajduje się pomiędzy gardłem i tchawicą. W jej obrębie leżą dwa skórne fałdy pokryte błoną śluzową, są to tzw. struny głosowe. Wydychane z płuc powietrze napotyka je na swojej drodze i wprawia w ruch drgający, co prowadzi do powstania dźwięków. Za wysokość tych dźwięków, a tym samym naszego głosu, odpowiadają mięśnie, które w różnym stopniu napinają fałdy głosowe. W przypadku zaburzeń drgań strun głosowych w wyniku ich nieprawidłowego ułożenia, patologicznej zmienionej powierzchni, czy zmniejszonej elastyczności, zmienia się barwa głosu. Staje się on matowy, szorstki, czasem nawet dochodzi do jego zaniku.
Przyczyny chrypki
Chrypka jest najczęściej efektem nieprawidłowej pracy krtani, spowodowanej nadmierną eksploatacją głosu np. w wyniku zawodowego nadużywania głosu czy zanieczyszczonego, przesuszonego, klimatyzowanego powietrza, stanów zapalnych błony śluzowej spowodowanych infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi (zapalenie gardła lub krtani, tchawicy, czy nagłośni). Szczególnie narażeni są nałogowi palacze, których błona śluzowa jest stale podrażniana i tworzy się w niej przewlekły stan zapalny, nadprodukcja śluzu i obrzęk.
Do rzadszych i mniej oczywistych przyczyn występowania chrypki należą krup, refluks żołądkowo-przełykowy, niedoczynność tarczycy powodująca osłabienie mięśni, reumatoidalne zapalenie stawów, obecność ciała obcego w drogach oddechowych i mechaniczne uszkodzenia, np. w wyniku intubacji. Powodem mogą być też niebezpieczne nowotwory krtani, gardła, przełyku, czy płuc. Na powierzchni strun głosowych mogą się pojawić czasem łagodne polipy, tzw. guzki śpiewacze, które zmieniają głos. Polipy mogą być niebezpieczne, ponieważ są w stanie zablokować drogi oddechowe albo uzłośliwić się. Zdarza się, że chrypka pojawia się w wyniku mechanicznego uszkodzenia krtani lub jej obrzęku na tle alergicznym.
Chrypka krótkotrwała
Wyróżniamy chrypkę ostrą, krótkotrwałą, oraz chrypkę przewlekłą. Chrypka krótkotrwała związana jest najczęściej z infekcjami górnych dróg oddechowych; zapaleniem gardła, krtani, nagłośni, tchawicy, które wywołane są przez zakażenie wirusowe lub bakteryjne, przebiegające bardzo często także z podwyższoną temperaturą i ogólnym złym samopoczuciem. Patogeny atakują błonę śluzową strun głosowych, a ta broniąc się, wydziela zwiększone ilości śluzu. W ten sposób zmienia się struktura jej powierzchni, może dochodzić do obrzęku, co prowadzi do powstania chrypki. W takich przypadkach zaleca się stosowanie leków bez recepty, które głównie łagodzą objawy, działają ochronnie i osłaniająco na struny głosowe. Przy chrypce krótkotrwałej wskazaniem do odwiedzenia lekarza jest ogólny zły stan pacjenta, szczególnie wysoka gorączka, silne zaburzenia głosu, powodujące nawet jego chwilowe zaniki, uciążliwy kaszel, upośledzenie drożności układu oddechowego, mogące objawiać się dusznością i świszczącym oddechem.
Chrypka przewlekła
Jeśli chrypka trwa dłużej niż dwa tygodnie, to pacjent powinien bezwzględnie udać się do lekarza laryngologa, zwłaszcza jeśli uciążliwe objawy zgłasza palacz papierosów – jest on szczególnie narażony na nowotwory występujące w drogach oddechowych. Do innych częstych przyczyn występowania chrypki przewlekłej należy zaliczyć nadmierne eksploatowanie narządu mowy, np. przez nauczycieli. Chrypka może być też symptomem refluksu żołądkowo-przełykowego. W wyniku tej choroby treść żołądkowa zarzucana jest do przełyku i tam drażni błonę śluzową ze względu na kwaśną treść. Może to prowadzić w efekcie do obrzęku strun głosowych.
Sposoby leczenia chrypki
Ograniczenie używania mowy, unikanie sytuacji, w których krtań może zostać dodatkowo podrażniona, np. przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach, czy palenie zarówno czynne, jak i bierne – to postępowanie podstawowe przy chrypce. Zalecane jest też spożywanie zwiększonej ilości płynów, by uregulować pracę błon śluzowych. Ponadto leki rozrzedzające wydzielinę w postaci syropów i tabletek lub w przypadku, gdy chrypce towarzyszy suchy uciążliwy kaszel – leki przeciwkaszlowe. Można też zastosować szeroki wybór środków przeciwbakteryjnych, miejscowo odkażających do ssania, czy w formie aerozolu, szczególnie w przypadku, gdy chrypka powodowana jest stanem zapalnym toczącym się w gardle. Leki takie zawierają najczęściej salicylan choliny, przeciwzapalną benzydaminę, czy amylokrezol.
Poza farmakologią można zastosować preparaty ziołowe, które złagodzą objawy takie jak ból gardła, kaszel, chrypkę. Spośród ziół skutecznych w leczeniu stanów zapalnych górnych dróg oddechowych wymienia się najczęściej prawoślaz, babkę lancetowatą, dziewannę. Także szałwię, lipę, rumianek, tymianek. Zmniejszają przekrwienie błon śluzowych i nadmierną przepuszczalność naczyń włosowatych, łagodzą podrażnienia związane z chrypką, przywracają naturalną wilgotność błony śluzowej i skutecznie eliminują podrażnienia strun głosowych przy ich nadmiernym obciążeniu (palenie papierosów, centralne ogrzewanie, klimatyzacja, zanieczyszczenie powietrza). Stosowane w stanach zapalnych gardła łagodzą ból, zaczerwienienie i obrzęk.
Prawoślaz podaje się osłonowo przy nieżytach gardła, zapaleniu krtani, zapaleniu strun głosowych, a pomocniczo przy leczeniu anginy i zakażeniach z suchym kaszlem czy zalegającą wydzieliną w oskrzelach. Śluz zawarty w prawoślazie ma właściwości powlekające błonę śluzową przewodu pokarmowego i dróg oddechowych. W infekcjach gardła i krtani prawoślaz zmniejsza stan podrażnienia i uczucie bólu oraz częstość odruchów kaszlowych. Z jednej strony chroni błonę śluzową gardła podczas kaszlu przed wysuszeniem, a z drugiej ułatwia odkrztuszanie wydzieliny.
Dziewanna wykazuje działanie przeciwzapalne. Z tego względu wyciągi z dziewanny polecane są w suchym kaszlu, chrypce, przeziębieniu, stanach nieżytowych górnych dróg oddechowych, grypie, zapaleniu gardła i krtani oraz oskrzeli, zwłaszcza przebiegających z zalegającym śluzem (rozrzedza flegmę i ułatwia odkrztuszanie).
Babka lancetowata Rozrzedza śluz i wspiera oczyszczanie dróg oddechowych. Oprócz tego ma również właściwości łagodzące suchy kaszel. Wyciągi działają przeciwzapalnie w chorobach jamy ustnej, gardła, krtani i układu pokarmowego. Zmniejszają przekrwienie błon śluzowych i nadmierną przepuszczalność naczyń włosowatych oraz niszczą bakterie. Wskazane są przede wszystkim w nieżytach dróg oddechowych z utrudnionym odkrztuszaniem i stanach zapalnych gardła i krtani.
Z naturalnych, domowych metod polecić można świeży czosnek, który ewentualnie zastępujemy preparatami dostępnymi bez recepty oraz syrop z cebuli. Działają one przeciwbakteryjnie i wykrztuśnie. Do płukania warto użyć napary z szałwii, rumianku i tymianku. Wskazane jest też zażywanie witamin A i E, które odpowiedzialne są za stan naszego nabłonka, pobudzają jego regenerację i działają antyoksydacyjnie. Ponadto zaleca się inhalacje np. z dodatkiem soli emskiej lub olejków eterycznych sosnowego lub eukaliptusowego, których głównym zadaniem jest nawilżenie dróg oddechowych i rozrzedzenie wydzieliny.
