Wysoki poziom złego cholesterolu znacznie zwiększa ryzyko zawału serca, udaru mózgu, demencji i problemów z erekcją. Problemy z cholesterolem są powszechne, ale wiedza o nim już nie.
Cholesterol jest substancją niezbędną do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu.
Jednak spożywanie w nadmiernych ilościach pokarmów z dużą zawartością cholesterolu i jednoczesnym zwiększonym spożyciu nasyconych kwasów tłuszczowych, może przyczyniać się do powstania hipercholesterolemii. Istnieją dwa rodzaje cholesterolu, egzogenny i endogenny.
Cholesterol egzogenny – to cholesterol dostarczany z pożywieniem. Źródłem są tłuszcze zwierzęce oraz produkty pochodzenia zwierzęcego, czyli mięso i jego przetwory, jaja oraz w mniejszym stopniu nabiał.
Cholesterol endogenny – produkowany jest w organizmie człowieka, głównie w wątrobie (ok. 70%) i jelitach (ok. 10%). Duże ilości cholesterolu znajdują się także w tkankach, które mają gęsto upakowane błony, takie jak mózg i rdzeń kręgowy.
Prawie 20 mln osób w Polsce ma za duże stężenie cholesterolu we krwi. Za główną przyczynę wysokiego cholesterolu uważa się niewłaściwą dietę i siedzący tryb życia. To jednak nie są jedyni winowajcy.
Cholesterol całkowity – co to jest?
To ogólna ilość cholesterolu znajdującego się w organizmie człowieka, zarówno tego dostarczonego wraz z produktami żywnościowymi, jak i wytworzonego w wątrobie oraz innych narządach. Badanie stężenia cholesterolu całkowitego, obok oznaczenia frakcji cholesterolu LDL, HDL i trójglicerydów, nazywa się profilem lipidowym lub lipidogramem. Jest to podstawowe badanie służące ocenie gospodarki tłuszczowej (lipidowej) organizmu.
Cholesterol podlega ciągłej wymianie, a utrzymanie odpowiedniego stężenia cholesterolu w różnych tkankach wymaga skomplikowanego transportu.
Cholesterol LDL – tzw. zły cholesterol
Cholesterol zawarty w LDL (nazwa pochodzi od ang. low-density lipoprotein, czyli cholesterol frakcji lipoprotein o małej gęstości) potocznie określa się jako „zły”. Wiąże się to z faktem, że LDL transportuje cząsteczki cholesterolu z wątroby do poszczególnych tkanek organizmu. W uproszczeniu można powiedzieć, że „rozprowadza” go po organizmie. LDL są stosunkowo niewielkie i dlatego z łatwością przenikają przez ściany śródbłonka. Nadmiar LDL odkłada się na ściankach naczyń krwionośnych w postaci blaszki miażdżycowej, a zatem przyczynia się do rozwoju wielu chorób układu krążenia.
Cholesterol HDL – tzw. dobry cholesterol
Z kolei cholesterol zawarty w HDL (ang. high-density lipoprotein) określany jest jako „dobry”. HDL bierze udział w odwrotnym transporcie cholesterolu z różnych tkanek organizmu do wątroby, gdzie są metabolizowane i zużywane do tworzenia kwasów żółciowych. Upraszczając cały proces, można powiedzieć, że HDL oczyszcza tkanki z nadmiaru cholesterolu i transportuje go do wątroby.
Czym grozi wysoki poziom cholesterolu? Zbyt wysoki poziom złego cholesterolu we krwi wiąże się z większym ryzykiem zawału serca i udaru mózgu. Przyczynia się do powstania blaszki miażdżycowej, czyli złogów, które zwężają naczynia krwionośne. Naczynia stają się mniej elastyczne. Płytki miażdżycowe mogą się oderwać i zamknąć tętnicę. Właśnie tak dochodzi do zawału lub udaru. Jeśli zwężone są tętnice szyjne lub mózgowe, mogą się zdarzać zaburzenia pamięci, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, omdlenia.
Złogi odkładające się w naczyniach krwionośnych sprawiają, że niemal wszystkie części organizmu są gorzej odżywione i natlenione. Przez miażdżycę można mieć problemy z płodnością, erekcją, wzrokiem i chodzeniem. Wyższy poziom cholesterolu związany jest także z większym ryzykiem choroby Alzheimera.
Styl życia, stres. Otyłość, brak ruchu i palenie papierosów, to czynniki podnoszące stężenie cholesterolu LDL oraz obniżające poziom HDL. Poziom cholesterolu można też powiązać z przeżywanym stresem. Przewlekły stres rujnuje nam zdrowie na wiele sposobów, m.in. przez wpływ na wydzielanie nadmiaru hormonów, takich jak kortyzol i adrenalina, które z kolei mogą zwiększyć poziom cukru we krwi oraz zaogniać stany zapalne. Zaburzeniom ulega też praca wątroby, głównego producenta cholesterolu.
Genetyka. U niektórych osób nadmiar cholesterolu ma podłoże genetyczne. Nasze geny, a dokładniej chromosom 19, może źle funkcjonować. Objawia się to chorobą dziedziczną zwaną hipercholesterolemią rodzinną (ang. familial hipercholesterolemia, FH). U takich osób poziom cholesterolu jest zawsze mocno podwyższony – od 200 do nawet 400 mg/dl. Chorobę można podejrzewać, jeśli w rodzinie były przypadki zawału serca lub innych incydentów sercowo-naczyniowych, szczególnie w młodym wieku.
Niektóre schorzenia oraz starzenie się to kolejne czynniki mające wpływ na podwyższenie poziomu cholesterolu. Cukrzycę (zarówno typu 1, jak i typu 2) oraz zaburzenie o nazwie dyslipidemia cukrzycowa charakteryzuje zwiększony poziom trójglicerydów i LDL oraz zmniejszenie stężenia HDL.
Za wysoki poziom cholesterolu mogą też odpowiadać chora tarczyca, uszkodzenia wątroby (w tym niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby) lub przewlekłe choroby nerek. Za nadmiar cholesterolu w organizmie odpowiedzialne są także niektóre leki, w tym preparaty na nadciśnienie, kortykosteroidy, leki moczopędne, pigułki antykoncepcyjne. Kolejny winny to nadużywany alkohol.
Stężenie cholesterolu rośnie także wraz z wiekiem, a wysoki jego poziom, obserwowany w młodszym wieku, grozi na starość miażdżycą i chorobą wieńcową. Z problemami z cholesterolem zmagają się też kobiety w ciąży oraz wchodzące w okres menopauzalny.
Jak naturalnie obniżyć cholesterol?
Cholesterol w dużych ilościach występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego, dlatego pierwszym działaniem powinno być ograniczenie w diecie ilości mięsa, wędlin, masła, serów czy śmietany. Unikać trzeba niezdrowych, nasyconych tłuszczów. Za to dobre tłuszcze obniżają poziom LDL i podnoszą poziom HDL. Warto więc włączyć do codziennej diety oliwę z oliwek, olej rzepakowy, orzechy włoskie.
W walce ze złym cholesterolem skuteczny jest też błonnik. Jego źródłem są warzywa, owoce, nasiona strączkowe, kasze, płatki owsiane, pieczywo pełnoziarniste. Cholesterol to kolejny powód, by unikać cukru, który podnosi poziom trójglicerydów i sprzyja syntezie cholesterolu. Ważny jest również ruch. Liczy się każda aktywność, nawet regularny spacer poprawia pracę serca, pozytywnie wpływa na naczynia krwionośne i pomaga „spalić” zły cholesterol. Zmiana stylu życia powinna być podstawą leczenia. Tak mówią wytyczne kardiologiczne z dowolnego europejskiego kraju. Zmiana zachowań na takie, które wspierają zdrowie, to też jest leczenie.