Osoby chorujące na cukrzycę muszą zrozumieć, że to nie sam cukier jest bezpośrednim zagrożeniem dla życia. Problemem jest długotrwały nadmiar glukozy we krwi, który stopniowo uszkadza organizm od wewnątrz. Wysoki poziom cukru wpływa destrukcyjnie na nerwy, wzrok, nerki, a także serce, prowadząc do groźnych powikłań.
Listopad to wyjątkowy miesiąc w kalendarzu zdrowia – to Miesiąc Świadomości Cukrzycy, który kulminuje się 14 listopada – w Światowy Dzień Cukrzycy. Ten czas ma na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat cukrzycy – choroby przewlekłej, która dotyka setki milionów ludzi na całym świecie i każdego roku prowadzi do poważnych powikłań zdrowotnych, a nawet zgonów.
Cym jest cukrzyca?
Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się podwyższonym poziomem glukozy (cukru) we krwi. Dzieje się tak, gdy organizm nie produkuje wystarczającej ilości insuliny lub nie potrafi jej skutecznie wykorzystywać. Wyróżniamy kilka typów cukrzycy:
Cukrzyca typu 1 – choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy niszczy komórki trzustki produkujące insulinę. Zwykle diagnozowana u dzieci i młodzieży.
Cukrzyca typu 2 – najczęstsza forma cukrzycy, związana głównie z otyłością, niewłaściwą dietą i brakiem aktywności fizycznej. Występuje głównie u dorosłych, choć coraz częściej także u młodszych osób.
Cukrzyca ciążowa – pojawia się w czasie ciąży i zazwyczaj ustępuje po porodzie, ale zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości.
Statystyki niepokoją. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na cukrzycę choruje już ponad 530 milionów ludzi na całym świecie. W Polsce szacuje się, że cukrzyca dotyka około 3 milionów osób, z czego nawet milion może nie być świadomy swojej choroby.
Objawy
Cukrzyca może przebiegać bez objawów i zostać przypadkowo wykryta w badaniach przesiewowych (stężenie glukozy we krwi, doustny test tolerancji glukozy). Może też mieć nagły początek, jak w przypadku cukrzycy typu 1, i ujawniać się kwasicą oraz śpiączką ketonową. Wczesne rozpoznanie cukrzycy może uratować życie i zapobiec powikłaniom. Typowe objawy cukrzycy, których nie wolno ignorować, to:
- nadmierne pragnienie i częste oddawanie moczu,
- ciągłe uczucie zmęczenia,
- nagła utrata masy ciała (bez wyraźnej przyczyny),
- rozmyte widzenie,
- powolne gojenie się ran,
- częste infekcje.
W przypadku wystąpienia tych objawów warto jak najszybciej zgłosić się do lekarza i wykonać badania poziomu glukozy we krwi.
Profilaktyka i styl życia
Dobra wiadomość jest taka, że cukrzycy typu 2 można w dużej mierze zapobiec przez:
- zdrową, zbilansowaną dietę bogatą w warzywa, pełnoziarniste produkty i ograniczoną ilość cukrów prostych,
- regularną aktywność fizyczną (minimum 150 minut tygodniowo),
- utrzymywanie prawidłowej masy ciała,
- unikanie palenia tytoniu i nadmiernego spożycia alkoholu,
- regularne badania profilaktyczne.
Najważniejsza samodyscyplina
Lekarze podkreślają, że skuteczność leczenia cukrzycy typu 2 u dorosłych w dużym stopniu zależy od zaangażowania samego pacjenta. Jeśli chory będzie przestrzegał odpowiedniej diety, regularnie się ruszał i systematycznie kontrolował poziom cukru we krwi, może zapobiec poważnym powikłaniom i znacząco poprawić stan swojego zdrowia. Cukrzyca to choroba, w której kluczową rolę odgrywa edukacja. Trudno znaleźć inne schorzenie, w którym wiedza pacjenta i umiejętność jej praktycznego zastosowania miałyby tak istotne znaczenie. Jeśli chory nauczy się prawidłowo dbać o siebie, może z cukrzycą funkcjonować sprawnie i prowadzić pełnowartościowe życie. Bo z cukrzycą da się żyć – pod warunkiem świadomego i konsekwentnego działania. Skuteczna samokontrola powinna opierać się na regularnych wizytach w poradni diabetologicznej oraz stosowaniu podstawowych zasad, takich jak:
- samodzielne badanie poziomu cukru we krwi oraz obecności cukru i acetonu w moczu,
- przestrzeganie codziennej diety (w tym odpowiedni dobór produktów spożywczych),
- podejmowanie aktywności fizycznej dostosowanej do własnych możliwości,
- prawidłowe wstrzykiwanie insuliny oraz umiejętność modyfikowania dawek w zależności od wyników pomiaru glikemii,
- obserwacja objawów niedocukrzenia (hipoglikemii) oraz podwyższonego poziomu cukru we krwi (hiperglikemii),
- regularny pomiar ciśnienia tętniczego,
- odpowiednia pielęgnacja stóp,
- kontrola masy ciała.
Kiedy mierzyć poziom cukru?
Samokontrola glikemii, czyli regularne monitorowanie poziomu cukru we krwi, stanowi nieodłączny element leczenia cukrzycy. To najskuteczniejszy sposób oceny, jak organizm reaguje na dietę, aktywność fizyczną, stosowane leki oraz dodatkowe czynniki, takie jak infekcje czy inne choroby, które mogą utrudniać utrzymanie prawidłowej glikemii. Częstość pomiarów u pacjentów z cukrzycą typu 2 zależy głównie od rodzaju stosowanego leczenia. Zalecenia dotyczące samokontroli glikemii u pacjentów z cukrzycą typu 2 (wg Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego).
1. Pacjenci leczeni wyłącznie dietą:
- raz w miesiącu: pomiary glikemii na czczo oraz 2 godziny po głównych posiłkach,
- raz w tygodniu: pomiar o różnych porach dnia.
2. Pacjenci leczeni doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi:
- raz w tygodniu: pomiary na czczo oraz 2 godziny po głównych posiłkach,
- codziennie: jeden pomiar o różnych porach dnia.
3. Pacjenci leczeni stałymi dawkami insuliny:
- codziennie: 1–2 pomiary glikemii,
- raz w tygodniu: pomiary na czczo i 2 godziny po głównych posiłkach,
- raz w miesiącu: dobowy profil glikemii (pomiary na czczo, przed posiłkami, 2 godziny po posiłkach oraz wieczorem: ok. godz. 22:00, 24:00 i między 3:00–4:00 w nocy).
4. Pacjenci leczeni intensywną insulinoterapią (co najmniej 3 wstrzyknięcia dziennie):
- wielokrotne pomiary w ciągu doby (co najmniej 4 razy dziennie), zgodnie z indywidualnym planem leczenia i bieżącymi potrzebami pacjenta.
Oprócz tych zaleceń każdy chory powinien zmierzyć cukier w każdej sytuacji kiedy jest to tylko potrzebne, zwłaszcza w okolicznościach złego samopoczucia.
Glukometr
To podstawowe urządzenie diagnostyczne służące do szybkiego pomiaru poziomu cukru we krwi. Najczęściej pomiar odbywa się przez nakłucie opuszka palca. Do badania wykorzystuje się jednorazowe paski testowe, dopasowane do konkretnego modelu glukometru. Kroplę krwi (najlepiej drugą, uzyskaną po starciu pierwszej) należy nanieść na wyznaczone miejsce na pasku, tak aby pokryła jego całą powierzchnię testową. Wynik odczytywany jest na ekranie urządzenia, a w niektórych modelach również sygnalizowany dźwiękiem.
Miesiąc Świadomości Cukrzycy to nie tylko czas refleksji, ale też edukacji, profilaktyki i wsparcia dla osób zmagających się z chorobą. To także doskonała okazja, by zachęcić bliskich do badań – np. prostego pomiaru glikemii na czczo, wziąć udział w kampaniach edukacyjnych i akcjach profilaktycznych, podzielić się wiedzą i doświadczeniem, wspierając innych chorych, walczyć ze stereotypami dotyczącymi życia z cukrzycą.
Cukrzyca to choroba, która może dotknąć każdego z nas – bez względu na wiek, płeć czy styl życia. Wczesne rozpoznanie, właściwe leczenie i zdrowy styl życia to klucz do kontrolowania choroby i zapobiegania jej powikłaniom. Listopad to idealny moment, by mówić o cukrzycy głośno, edukować siebie i innych oraz wspierać działania na rzecz osób zmagających się z tą chorobą.
Izabela Kwiecińska