Zapalenie płuc, ucha, opon mózgowych, a do tego sepsa – to choroby, które mogą wywołać pneumokoki, czyli bakterie stanowiące nawet zagrożenie dla życia.
Popularnie pneumokokami nazywamy dwoinki zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae). Jednak wbrew swojej nazwie, bakterie mogą wywoływać nie tylko zapalenie płuc, ale też inne, poważne zakażenia. Pneumokoki najczęściej osiedlają się w gardle lub nosie. U osób zdrowych rzadko wywołują objawy choroby (tzw. nosicielstwo), atakują organizmy z osłabionym układem odpornościowym – najczęściej niemowlęta i małe dzieci, ale również dorosłych.
Jak można się zarazić?
Bardzo łatwo. Po pierwsze, przez wdychanie drobnych kropelek wydzieliny dróg oddechowych i śliny unoszących się w powietrzu, np. po kichnięciu, kaszlnięciu, a także podczas śmiechu czy rozmowy. Kropelki zawierające pneumokoki mogą być rozsiewane nawet na odległość 1 metra. Jeśli więc w tym „polu rażenia” stoi drugi człowiek, na pewno je wdycha. Kropelki opadają też na blaty, podłogę, zabawki, nadal stanowiąc zagrożenie. To oznacza, że ryzyko infekcji znacznie się zwiększa, jeśli dziecko uczęszcza do żłobka lub przedszkola, gdzie przebywa w dużej grupie innych dzieci.
Drugim źródłem zakażenia jest bezpośredni kontakt z chorym lub nosicielem. Ponadto zagrożenie zwiększa fakt, że rodzimy się z darem rozpoznawania i zwalczania (produkowania przeciwciał) tylko jednego szczepu pneumokoków – a znanych jest ok. 90 typów. Gdy do organizmu trafi bakteria z innego szczepu, układ odpornościowy nie potrafi jej pokonać i rozwija się choroba.
Kto może się zarazić?
Zakażenia pneumokokami występują w zasadzie w każdej grupie wiekowej, ale najbardziej narażone na zachorowanie są małe dzieci do 5. roku życia oraz osoby starsze powyżej 65 lat. Najwyższy współczynnik zapadalności na inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP) obserwuje się w najmłodszych grupach wiekowych, u dzieci od narodzin do 2. roku życia. Formy kliniczne IChP obejmują posocznicę, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie płuc. Objawy kliniczne są zwykle ciężkie, a pacjenci często wymagają długotrwałej antybiotykoterapii oraz intensywnego leczenia objawowego. Dużym problemem w terapii IChP jest narastająca oporność pneumokoków na antybiotyki.
W Polsce rocznie choruje prawdopodobnie jedno na 2200–5200 dzieci do 2. roku życia, co daje ok. 130–320 ciężkich zachorowań rocznie. W rzeczywistości ta liczba jest prawdopodobnie większa, bo wielu zachorowań nie identyfikuje się właściwie. Największym ryzykiem ciężkiego zakażenia pneumokokowego obarczone są:
- dzieci urodzone przedwcześnie,
- dzieci i dorośli chorzy na niektóre choroby przewlekłe (należący do tzw. grup ryzyka), takie jak niedobory odporności, choroby układu krwiotwórczego, serca, płuc, nerek, wątroby, cukrzyca, choroby autoimmunizacyjne, wady lub urazy czaszki albo mózgu, przewlekłe choroby ucha środkowego.
Jakie choroby wywołują pneumokoki?
Najczęściej wywołują choroby górnych dróg oddechowych. Wśród nieinwazyjnych można wymienić: ostre zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok przynosowych, zapalenie gardła, zapalenie oskrzeli. Jednakże u niektórych dzieci i osób dorosłych mogą powodować ciężkie, zagrażające życiu zakażenia inwazyjne (bakterie przełamują bariery ochronne i przedostają się do krwi). Do tego rodzaju zakażeń należą:
- ostre zapalenie płuc,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (definiowane często jako pneumokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych),
- zakażenie krwi (bakteriemia),
- uogólnione zakażenie krwi (posocznica, tzw. sepsa),
- zapalenie wsierdzia i osierdzia,
- zapalenie otrzewnej.
Nieco rzadziej rozwija się zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie stawów, kości i szpiku kostnego, zapalenie ślinianek, pęcherzyka żółciowego, a także zapalenie jądra, najądrza i prostaty, zapalenie pochwy, szyjki macicy i jajowodu. Choroby inwazyjne leczy się w szpitalu, pozostałe zwykle w domu.
Zapobieganie
Ponieważ bakteria ta występuje powszechnie i kontakt z nią jest nieunikniony, jedyną skuteczną metodą zapobiegania zakażeniom pneumokokowym jest szczepienie ochronne. Szczepić na pneumokoki nie tylko warto, ale i trzeba. Nie bez przyczyny od 2017 r. w polskim kalendarzu szczepień ochronnych szczepionka przeciw pneumokokom znajduje się na liście szczepień obowiązkowych.
Szczepienia ochronne
Zgodnie z polskim Programem Szczepień Ochronnych szczepienie przeciwko pneumokokom należy rozpocząć w 2. miesiącu życia (po ukończeniu 6. tygodnia życia) na pierwszej wizycie szczepiennej. Pełny cykl szczepienia, który dostarcza optymalną ochronę dziecku, składa się z kilku dawek szczepienia, a ich podanie jest rozłożone w czasie.
Zdrowe niemowlęta otrzymują 3 dawki szczepienia przeciw pneumokokom, które podawane są w: 2., 4. i 13.–15. miesiącu życia dziecka.
Jędrusiu, to co na czerwono będzie złamane w 3 kolumnach – wg wzoru, który zrobimy na miejscu
I dawka – min. 8 tyg. – II dawka – min. 6 miesięcy – III dawka
I wizyta szczepienna w 2. miesiącu życia.
Po ukończeniu 6. tygodnia życia.
II wizyta szczepienna w 4. miesiącu życia.
Po ukończeniu 14. tygodnia życia.
V wizyta szczepienna. W 13.–15. miesiącu życia.
Termin zakończenia trzydawkowego cyklu szczepienia.
Niemowlęta z grup ryzyka, do których zalicza się wcześniaki i dzieci z określonymi chorobami wymienionymi w Programie Szczepień Ochronnych otrzymują 4 dawki szczepienia przeciw pneumokokom, które mogą być podane w: 2., 4., 5.–6., i między 11. a 15. miesiącem życia.
I dawka
I wizyta szczepienna w 2. miesiącu życia, po ukończeniu 6. tygodnia życia.
II dawka
II wizyta szczepienna, po min. 4 tygodniach od pierwszej dawki.
III dawka
III wizyta szczepienna po min. 4 tygodniach od drugiej dawki.
IV dawka
V wizyta szczepienna, po min. 6 miesiącach od trzeciej dawki (najlepiej pomiędzy 12. a 15. miesiącem życia dziecka).
Szczepienie przeciw pneumokokom podaje się w zastrzyku, domięśniowo, najlepiej w przednio-boczną powierzchnię uda u niemowląt, a w mięsień naramienny u małych dzieci.
Obowiązkowe szczepienia na pneumokoki są podawane bezpłatnie dzieciom od 6. tygodnia do 2. roku życia oraz dzieciom do ukończenia 5. roku życia z grup ryzyka wymienionych w Programie Szczepień Ochronnych. Starsze dzieci, młodzież oraz osoby dorosłe mogą skorzystać z zalecanych szczepionek ochronnych przeciw pneumokokom, niefinansowanych z budżetu Ministra Zdrowia.
Szczepienia przeciw pneumokokom wykazują wysoką skuteczność przeciw inwazyjnej chorobie pneumokokowej oraz chronią przed zakażeniami wywołanymi przez lekooporne szczepy pneumokoków. Pośrednim, ale niezwykle istotnym efektem obowiązkowych szczepień dzieci przeciw pneumokokom jest ochrona osób słabszych, starszych i bardziej narażonych na zachorowania. Nowoczesne szczepionki przeciw pneumokokom są bezpieczne i dobrze tolerowane przez dzieci.
Źródło: szczepienia.pl