W ostatnich latach coraz więcej uwagi poświęca się zdrowiu jelit i roli, jaką odgrywa mikrobiota w ogólnym stanie organizmu. W tym kontekście coraz większą popularność zdobywają preparaty probiotyczne, które wspierają naturalną florę bakteryjną jelit.
Probiotyki to żywe mikroorganizmy (głównie bakterie kwasu mlekowego lub drożdże), które – podawane w odpowiednich ilościach – wywierają korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Wspomagają przywracanie i utrzymanie prawidłowej mikrobioty jelitowej, która ogranicza namnażanie szkodliwych mikroorganizmów oraz wzmacnia odporność organizmu.
Najczęściej stosowane probiotyki to bakterie kwasu mlekowe z rodzaju Lactobacillus, np. L. rhamnosus, L. acidophilus, Bifidobacterium, np. B. bifidum, B. longum, a także niektóre szczepy drożdży, np. Saccharomyces boulardii.
Jak działają probiotyki?
- wspomagają równowagę mikroflory jelitowej,
- hamują rozwój patogennych mikroorganizmów,
- wspierają układ odpornościowy,
- łagodzą objawy biegunek,
- pomagają w łagodzeniu objawów zespołu jelita drażliwego (IBS),
- wspierają leczenie niektórych infekcji układu pokarmowego.
Liczne badania kliniczne potwierdzają skuteczność preparatów probiotycznych w leczeniu i profilaktyce biegunek różnego pochodzenia, w tym biegunki poantybiotykowej, infekcyjnej, biegunki podróżnych oraz biegunki szpitalnej.
Probiotyki znajdują się w fermentowanych produktach spożywczych, takich jak: jogurty, kefiry, kiszona kapusta i ogórki (niekonserwowane chemicznie), coraz częściej występują także w formie kapsułek, saszetek czy płynów jako suplementy diety.
Nie każdy probiotyk działa tak samo – ich działanie jest szczepozależne, co oznacza, że konkretne szczepy mają określone zastosowania. Warto więc dobierać probiotyki odpowiednio do problemu zdrowotnego (np. inny szczep na biegunkę, inny przy antybiotykoterapii, a jeszcze inny na odporność).
Kiedy warto stosować probiotyki?
Stosowanie probiotyków może przynieść korzyści w wielu przypadkach, m.in.:
- w trakcie i po antybiotykoterapii – aby zapobiec antybiotykozależnej biegunce i odbudować zniszczoną florę jelitową;
- w problemach żołądkowo-jelitowych, takich jak zespół jelita drażliwego (IBS), biegunki infekcyjne czy zaparcia;
- w celu wspomagania odporności – szczególnie u dzieci, osób starszych oraz w okresach wzmożonej zachorowalności;
- przy alergiach i atopowym zapaleniu skóry – niektóre szczepy wykazują działanie łagodzące objawy alergii;
- w zaburzeniach nastroju – coraz więcej badań wskazuje na związek między mikrobiotą jelitową a zdrowiem psychicznym (tzw. oś jelita–mózg).
Na co zwrócić uwagę, wybierając probiotyk?
Nie każdy probiotyk działa tak samo. Jego skuteczność zależy od wielu czynników. Przy wyborze preparatu probiotycznego trzeba zwrócić uwagę na:
- dokładnie określony szczep – np. Lactobacillus rhamnosus GG, a nie tylko „Lactobacillus” lub Bifidobacterium lactis BB-12, które zostały przebadane pod kątem działania,
- liczbę żywych kultur bakterii – im wyższa, tym większe prawdopodobieństwo skuteczności,
- stabilność i formę podania – niektóre preparaty wymagają przechowywania w lodówce, inne są stabilne w temperaturze pokojowej; część jest odporna na działanie kwasu żołądkowego,
- bezpieczeństwo – produkty przeznaczone dla dzieci i niemowląt powinny mieć potwierdzone badania kliniczne.
Preparaty probiotyczne mogą wspierać zdrowie jelit, odporność oraz ogólne samopoczucie. Kluczem do ich skuteczności jest jednak odpowiedni dobór szczepów, dawki i czasu stosowania. Choć probiotyki nie zastąpią zdrowej diety i stylu życia, mogą stanowić cenne wsparcie – zwłaszcza w okresach zwiększonego obciążenia organizmu. Dla większości zdrowych osób probiotyki są bezpieczne i dobrze tolerowane. Ostrożność powinny jednak zachować osoby z osłabioną odpornością (np. w trakcie leczenia onkologicznego, po przeszczepach), u których ryzyko zakażeń bakteryjnych może być wyższe. Zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, szczególnie przy dłuższym stosowaniu lub w przypadku chorób przewlekłych.
Probiotyki w walce z biegunką – kiedy i jak je stosować?
Biegunka to dość częsta dolegliwość, która może być wynikiem infekcji wirusowej, bakteryjnej, skutkiem ubocznym antybiotykoterapii lub zmianą środowiska, jak ma to miejsce w przypadku tzw. biegunki podróżnych. Niezależnie od przyczyny, odpowiednie postępowanie dietetyczne odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu objawów i przyspieszeniu powrotu do zdrowia. Jednym z najczęściej polecanych elementów takiego postępowania są preparaty probiotyczne.
Biegunka infekcyjna (wirusowa, bakteryjna, rotawirusowa). W przypadku infekcji – zwłaszcza u dzieci – często występuje biegunka wirusowa, np. wywołana rotawirusami. Udowodniono, że niektóre probiotyki mogą skrócić czas trwania biegunki o 1–2 dni i złagodzić jej przebieg. Szczepy polecane w biegunce infekcyjnej, to m.in.:
- Lactobacillus rhamnosus GG (LGG),
- Saccharomyces boulardii,
- Lactobacillus reuteri DSM 17938.
Biegunka poantybiotykowa. Antybiotyki, choć skuteczne w zwalczaniu bakterii chorobotwórczych, często usuwają również „dobre” bakterie jelitowe. Efektem może być biegunka, która pojawia się podczas kuracji lub wkrótce po jej zakończeniu. Probiotyki pomagają przywrócić równowagę mikrobiologiczną i mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia biegunki poantybiotykowej, zwłaszcza jeśli są stosowane równolegle z antybiotykiem Stosowanie: w trakcie i po antybiotykoterapii – najlepiej przyjmować probiotyk w odstępie co najmniej 2 godzin od antybiotyku, kontynuując suplementację również przez kilka dni po zakończeniu leczenia. Szczepy o udowodnionej skuteczności w biegunce poantybiotykowej:
- Saccharomyces boulardii,
- Lactobacillus rhamnosus GG.
Biegunka podróżnych jest zespołem objawów związanych z zakażeniem przewodu pokarmowego. Do zakażeń dochodzi drogą doustną (m.in. przez picie skażonej wody, spożycie nieumytych warzyw i owoców lub brudne ręce). Dotyczy to szczególnie osób podróżujących do krajów o niższym standardzie sanitarnym. W tym przypadku probiotyki mogą działać profilaktycznie, zmniejszając ryzyko wystąpienia objawów, a także wspierać leczenie, jeśli biegunka już się pojawi. Skuteczną metodą zapobiegania zakażeniom jelitowym podczas podróży jest stosowanie probiotyku – zarówno przed wyjazdem, jak i w jego trakcie. Szczególnie polecane są preparaty zawierające żywe pałeczki kwasu mlekowego, m.in.
- Lacticaseibacillus rhamnosus,
- Lacticaseibacillus acidophilus,
- Lacticaseibacillus fermentum, Lactiplantibacillus plantarum 299v, Saccharomyces boulardii (zarówno profilaktycznie, jak i terapeutycznie).
Probiotyki stanowią ważny element wspomagający w leczeniu i profilaktyce różnych rodzajów biegunek – od infekcyjnych, przez poantybiotykowe, po podróżne. Warto sięgać po preparaty zawierające przebadane szczepy o udowodnionej skuteczności. Włączenie probiotyków do postępowania dietetycznego może skrócić czas trwania objawów, zmniejszyć ryzyko nawrotów i wspomóc odbudowę naturalnej mikroflory jelitowej.
