Wzrok odgrywa kluczową rolę w rozwoju dziecka – to dzięki niemu maluch poznaje świat, uczy się, rozwija zdolności manualne i społeczne. Wady wzroku u dzieci stają się coraz powszechniejszym problemem. Wczesne wykrycie nieprawidłowości może znacząco wpłynąć na jakość życia dziecka oraz zapobiec poważniejszym komplikacjom w przyszłości.
Najczęstsze wady wzroku u dzieci
Krótkowzroczność (miopia). Dziecko dobrze widzi z bliska, ale ma trudności z dostrzeganiem przedmiotów oddalonych (np. tablicy w klasie). Krótkowzroczność często ujawnia się w wieku szkolnym i może postępować wraz z wiekiem.
Nadwzroczność (dalekowzroczność). Dziecko widzi lepiej na daleką odległość niż z bliska. Niewielka nadwzroczność jest fizjologiczna u małych dzieci, ale większe wady mogą powodować problemy z czytaniem i pisaniem.
Astygmatyzm.. Wada wynikająca z nieregularnego kształtu rogówki lub soczewki oka, powodująca zniekształcenie obrazu. Dziecko może skarżyć się na rozmazane widzenie, zmęczenie oczu, bóle głowy. Astygmatyzm może współwystępować z krótkowzrocznością lub nadwzrocznością
Zez (strabizm). Niezdolność do prawidłowego ustawienia gałek ocznych w jednym kierunku. Oprócz problemów estetycznych może prowadzić do niedowidzenia jednego oka, jeśli nie jest leczony.
Niedowidzenie (amblyopia). Zaburzenie rozwoju widzenia w jednym oku, często spowodowane przez zez lub różnice w wadach refrakcji między oczami. Wymaga szybkiej interwencji, najlepiej przed ukończeniem 7. roku życia.
Sygnały ostrzegawcze
Rodzice i nauczyciele powinni zwracać uwagę na następujące sygnały:
- mrużenie oczu podczas patrzenia na odległość,
- przysuwanie książek lub zeszytów bardzo blisko twarzy,
- częste tarcie oczu, łzawienie lub zaczerwienienie,
- skargi na bóle głowy lub oczu,
- trudności w nauce i koncentracji,
- unikanie czynności wymagających patrzenia z bliska lub daleka (czytania, rysowania, oglądania telewizji),
- zezowanie lub nienaturalne ustawienie oczu.
Przyczyny wad wzroku u dzieci
Wady wzroku mogą mieć podłoże:
Genetyczne – jeśli rodzice mają wady refrakcji, istnieje większe ryzyko ich wystąpienia u dziecka.
Środowiskowe – długotrwałe korzystanie z urządzeń elektronicznych, brak aktywności na świeżym powietrzu.
Rozwojowe – wady mogą powstać w wyniku nieprawidłowego rozwoju narządu wzroku w życiu płodowym lub w pierwszych latach życia.
Urazowe lub chorobowe – infekcje, urazy oka, choroby neurologiczne.
Diagnostyka i leczenie
Kiedy udać się do okulisty dziecięcego? Pierwsze badanie wzroku zaleca się wykonać:
- ok. 1. roku życia – szczególnie jeśli występują czynniki ryzyka,
- ok. 3. roku życia – rutynowe badanie przesiewowe,
- przed rozpoczęciem nauki szkolnej – ok. 6. roku życia.
Dalsze kontrole powinny być wykonywane co 1–2 lata, a częściej w przypadku stwierdzenia wady.
Metody leczenia wad wzroku
- okulary korekcyjne – najczęstszy sposób leczenia wad refrakcji,
- ćwiczenia ortoptyczne – stosowane w leczeniu zeza i niedowidzenia,
- terapia zasłonowa (okluzja) – zaklejanie zdrowego oka, by pobudzić pracę oka słabszego,
- soczewki kontaktowe – u starszych dzieci, pod nadzorem specjalisty,
W przypadku niektórych form zeza najczęściej zalecane są zabiegi chirurgiczne.
By zadbać o wzrok dziecka należy ograniczyć czas spędzany przed ekranem np. komputera, tabletu lub telefonu. Zachęcić je do spędzania czasu na świeżym powietrzu. Zapewnić odpowiednie oświetlenie miejsca do nauki. Zadbać o zrównoważoną dietę bogatą w witaminy A, C, E i minerały np. cynk. Powinno się też regularnie kontrolować wzrok u okulisty.
Wady wzroku u dzieci są coraz częstsze, ale dzięki wczesnemu wykryciu i odpowiedniemu leczeniu większość z nich można skutecznie korygować. Kluczowa jest czujność rodziców i nauczycieli oraz regularne badania okulistyczne. Dbanie o zdrowie oczu dziecka to inwestycja w jego przyszłość – edukację, rozwój i komfort życia.