Zespół suchego oka to grupa schorzeń, w przebiegu których dochodzi do nieprawidłowego nawilżania powierzchni oka przez film łzowy. Efektem tych zaburzeń jest wysychanie rogówki i spojówki.
Łzy są istotnym elementem prawidłowego funkcjonowania narządu wzroku. Ich produkcją zajmują się gruczoły łzowe. Film łzowy pokrywa zewnętrzną część gałki ocznej (spojówki, rogówkę), spełniając funkcje nawilżające, ochronne oraz odżywcze. W jego skład wchodzą trzy warstwy: wewnętrzna śluzowa, środkowa wodna oraz zewnętrzna tłuszczowa. Wydzielina łzowa wygładza i wyrównuje powierzchnię nabłonka rogówki, ułatwia ruchy gałek ocznych i powiek, jest drogą transportu tlenu i substancji odżywczych do spojówek i pozbawionej unaczynienia rogówki oka. Sprzyja pozbyciu się zanieczyszczeń. Jeśli wydzielina gruczołów łzowych jest niewystarczająca, bądź dochodzi do poważnych zmian w składzie filmu łzowego, pojawiają się problemy. Zazwyczaj uskarżamy się na pieczenie, przekrwienie oczu wynikające z podrażnienia, uczucie piasku pod powiekami. Powieki sprawiają wrażenie ciężkich i obrzękniętych. Prawdopodobnie mamy do czynienia z zespołem suchego oka.
Jakie są przyczyny?
Zespół suchego oka jest często występującym schorzeniem oczu. Ograniczone wydzielanie łez częściej dotyczy osób w wieku podeszłym, co związane jest ze starzeniem się organizmu, a także kobiet w okresie przekwitania. Towarzyszy również chorobom autoimmunologicznym, dermatologicznym i neurologicznym. Może występować po laserowych zabiegach refrakcyjnych rogówki (tzw. laserowa korekcja wad wzroku), stosowaniu różnych leków, np. przeciwhistaminowych, przeciwmigrenowych, przeciwdepresyjnych, obniżających ciśnienie krwi, antykoncepcyjnych. Przyczyną może być także nadużywanie, bez konsultacji z lekarzem, kropli do oczu. Dochodzi wówczas do zakłócenia proporcji składników filmu łzowego, w efekcie czego ujawniają się przykre doznania utożsamiane z zespołem suchego oka.
Objawy
Najbardziej charakterystyczne: pieczenie oczu, umiarkowane przekrwienie i uczucie piasku pod powiekami, czasami wydzielina surowicza w worku spojówkowym.
Objawy choroby nasilają się zimą (z powodu działania centralnego ogrzewania lub zimnego powietrza), w suchym, gorącym klimacie i w pomieszczeniach klimatyzowanych lub silnie wentylowanych (nadmierne parowanie) oraz w czasie pracy przy komputerze (z powodu rzadszego mrugania i rozprowadzania filmu łzowego na powierzchni oka).
W razie podejrzenia zespołu suchego oka należy zgłosić się do lekarza okulisty w celu wykonania badań diagnostycznych i rozpoczęcia leczenia. W okresie oczekiwania na wizytę u okulisty można wykupić w aptece i zacząć stosować preparaty sztucznych łez (najlepiej bez środków konserwujących). Są one dostępne bez recepty, w postaci kropli o różnym stopniu lepkości lub żeli.
Jakie są sposoby leczenia?
Ze względu na często niejasny mechanizm powstawania zespołu suchego oka leczenie skupia się głównie na łagodzeniu dolegliwości oraz zmniejszeniu ryzyka powikłań, wynikających z niedoboru łez. Dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka schorzenia. Oprócz tradycyjnego badania okulistycznego, są specjalne testy oceniające ilość wydzielanych łez i stabilność płynu łzowego (np. test Schirmera).
Leczenie zespołu suchego oka jest wyłącznie objawowe, tzn. nie leczy się właściwych przyczyn schorzenia, tylko stosuje różne preparaty zastępujące brakujące łzy (tzw. sztuczne łzy lub substytuty łez). Na rynku istnieje wiele tego typu specyfików, należy je indywidualnie dobrać, aby były skuteczne dla naszych oczu. Warto pamiętać, że mają one jednak swoje ograniczenia, trzeba więc przestrzegać zasad ich stosowania:
- większość preparatów sztucznych łez chroni powierzchnię gałki ocznej tylko przez około 10–20 min po zastosowaniu i dlatego konieczna jest częstsza aplikacja; niektóre nowe preparaty mają dłuższy okres działania;
- należy rozpocząć podawanie preparatu przed wystąpieniem sytuacji, o których wiadomo, że nasilają objawy (wyjście z domu, oglądanie telewizji, przebywanie w pomieszczeniach klimatyzowanych itd.);
- ze względu na istniejące w tej chorobie podrażnienie oka zaleca się stosowanie środków niezawierających konserwantów;
- osoby, u których objawy nasilają się z upływem dnia oraz przed udaniem się na spoczynek nocny, powinny stosować lek w postaci żelu, ponieważ zabezpiecza on powierzchnię gałki ocznej przez dłuższy czas. Główną wadą żelu jest to, że przejściowo pogarsza on ostrość wzroku, ponieważ pokrywa rogówkę grubą warstwą. Może to ograniczać jego zastosowanie w ciągu dnia.