Odwodnienie to bardzo poważny stan, w którym poziom wody w organizmie spada do niebezpiecznego poziomu, zaburzając jego prawidłowe funkcjonowanie. Długotrwałe odwodnienie może zagrażać zdrowiu, a nawet życiu.
Na starcie życia w organizmie człowieka znajduje się aż 75% wody. Z wiekiem ta ilość ulega zmniejszeniu osiągając po 60. r.ż. około 54% u mężczyzn i 46% u kobiet. Aby organizm mógł funkcjonować prawidłowo powinniśmy pić około 2 litrów wody dziennie. Do wyboru mamy wodę mineralną, źródlaną, „kranówkę” i wodę jonizowaną. Ta ostatnia, uzdatniona w procesie elektrolizy, niesie za sobą ogromne korzyści dla organizmu.
Woda jest składnikiem niezbędnym do życia każdego organizmu, stanowi materiał budulcowy wszystkich jego komórek i tkanek. Jest odpowiednim środowiskiem do zachodzenia większości procesów metabolicznych, uczestniczy w transporcie wewnątrzustrojowym składników pożywienia oraz bierze udział w regulacji temperatury ciała. Usuwa produkty przemiany materii z organizmu, stanowi rozpuszczalnik dla większości związków chemicznych, bierze udział w procesie trawienia, ma korzystny wpływ na ilość soków trawiennych oraz zapewnia właściwe działanie enzymów układu pokarmowego. Odpowiednia ilość wody w organizmie chroni też narządy wewnętrzne, np. nawilża gałkę oczną oraz stawy.
Gdy poziom wody w organizmie spada do niebezpiecznego poziomu, zaburzając jego prawidłowe funkcjonowanie, mamy do czynienia z odwodnieniem – stanem zagrażającym zdrowiu, a nawet życiu.
Przyczyny odwodnienia
Przyczyn odwodnienia może być kilka. Najczęściej dochodzi do niego w wyniku innych dolegliwości, z którymi boryka się organizm, takich jak np.:
- biegunka,
- wymioty,
- długotrwała, wysoka gorączka,
- choroby nerek,
- cukrzyca,
- hipotonia (niedociśnienie tętnicze krwi),
- choroba Parkinsona (jednym z symptomów są zaburzenia połykania, które mogą powodować niechęć do przyjmowania płynów i pokarmów),
- niedożywienie.
Do odwodnienia organizmu może dojść podczas letnich upałów. Organizm szybko traci wodę i elektrolity w wyniku pocenia. Jeśli płyny nie są regularnie uzupełniane, może dojść do zaburzeń w gospodarce wodnej. Na upały najbardziej wrażliwe są osoby starsze, osoby z nadwagą, niepełnosprawni, małe dzieci oraz osoby przyjmujące środki moczopędne. Zbyt mała ilość wody początkowo daje bardzo nieswoiste objawy w postaci m.in. osłabienia, zmęczenia czy bólu głowy. Pragnienie pojawia się dopiero przy odwodnieniu rzędu 1,5–2%, kiedy to utrudnione jest normalne funkcjonowanie i spada wydolność fizyczna.
Do innych przyczyn odwodnienia organizmu można zaliczyć również spożywanie zbyt dużych ilości soli i środków o działaniu odwadniającym, czyli np. kofeiny czy alkoholu, a także długotrwały i intensywny wysiłek fizyczny.
Wyróżnia się trzy rodzaje odwodnienia: hipertoniczne, izotoniczne i hipotoniczne. Odwodnienie hipertoniczne charakteryzuje się większą utratą wody niż elektrolitów, hipotoniczne cechuje się z kolei przewagą utraty elektrolitów, a izotoniczne spowodowane jest utratą takich samych ilości wody oraz elektrolitów. Aby organizm funkcjonował prawidłowo musi być zachowana równowaga wodno-elektrolitowa. Jeśli ulegnie ona zaburzeniu, dochodzi do zakłócenia procesów metabolicznych (przede wszystkim pracy serca i układu nerwowego), które może przyczynić się nawet do zagrożenia życia człowieka.
Objawy
Do objawów poważnego odwodnienia należą: bóle i zawroty głowy, zaburzenia świadomości, zaburzenia widzenia, przyspieszenie akcji serca, uczucie osłabienia, senność, zmęczenie, utrata elastyczności skóry, zapadnięte gałki oczne, zaparcia, suchość błon śluzowych i skóry, skąpomocz, niepokój, pobudzenie, pogorszenie pamięci krótkotrwałej.
Charakterystycznymi oznakami odwodnienia są również: zmniejszona ilość i ciemna barwa moczu, zmniejszone pocenie, skurcze mięśni, dreszcze, bladość. Zbyt mała ilość wody w organizmie prowadzi do zaburzeń trawienia, zwiększa ryzyko infekcji i zapalenia pęcherza moczowego oraz nerek. 15% odwodnienie stanowi zagrożenie dla życia i zakończyć może się śmiercią.
Oznaki odwodnienia
Uczucie pragnienia. Gdy zaczynamy odczuwać pragnienie, należy jak najszybciej wypić szklankę wody, najlepiej mineralnej, niegazowanej. Kiedy pojawia się silne pragnienie, najlepiej sięgnąć po specjalne płyny izotoniczne i nawadniające, które zawierają niezbędne dla organizmu elektrolity. Są one dostępne w aptekach bez recepty i warto się w nie zaopatrzyć przed udaniem się na plażę, czy planowanym, intensywnym treningiem. Pragnieniu towarzyszy również zmniejszona ilość śliny lub jej brak. Usta stają się suche i spierzchnięte, ponieważ brak wody w skórze znacznie zmniejsza jej elastyczność i jędrność.
Kolor moczu. Trudno przeoczyć zmianę koloru oddawanego moczu – ze słomkowej na ciemnożółtą. Zmniejsza się też znacznie jego ilość oraz częstość oddawania. Dzieje się tak z powodu niewystarczającej ilości wody potrzebnej do wypłukania toksyn przez układ moczowy. Nerki, aby utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi i odpowiedni poziom elektrolitów, zwracają część wody z powrotem do organizmu. Ciemna barwa moczu wynika z „przeładowania” go toksynami i zbędnymi produktami przemiany materii. To poważne ostrzeżenie, aby szybko nawodnić organizm. Stan odwodnienia sprzyja powstawaniu kamieni nerkowych.
Ból głowy, senność, zmęczenie. Woda, zawarta w płynie mózgowo-rdzeniowym chroni mózg przed nagłymi wstrząsami oraz uszkodzeniami mechanicznymi. Jeśli na skutek odwodnienia jest jej za mało, zmniejsza się również ilość płynu mózgowo-rdzeniowego. Pojawiają się ból i zawroty głowy, dezorientacja i uczucie zmęczenia. Złe samopoczucie i osłabienie wynika również ze zmniejszenia ilości krwi i wzrostu ciśnienia. Serce, do utrzymania prawidłowego ukrwienia mózgu, musi zużyć więcej energii. Odczuwamy przez to osłabienie i senność. Odwodnienie prowadzi również do zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej. Obniżenie stężenia elektrolitów, głównie potasu i magnezu we krwi, może powodować zaburzenia pracy serca i układu nerwowego. Za huśtawkę nastrojów (od przygnębienia do złości, a nawet fantazjowania) i problemy z koncentracją oraz pamięcią również odpowiada odwodnienie – objawy te wynikają z nieprawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.
Zapadnięte gałki oczne
Osoby odwodnione mają zapadnięte gałki oczne, natomiast u niemowląt obserwuje się zapadnięcie ciemiączka. Jest to spowodowane ubytkiem wody w chrząstkach stawowych, które składają się z 65–80% wody oraz zmniejszeniem elastyczności skóry (udział wody w skórze wynosi ok. 30%). Odwodnieniu towarzyszą też bóle mięśni i stawów. Niskie stężenie magnezu może ponadto wywoływać bolesne skurcze i drżenie mięśni. Zmiana elastyczności skóry stanowi dobry wskaźnik odwodnienia: jeśli złapiemy ją palcami i uniesiemy w górę, a następnie puścimy, powinna szybko powrócić na swoje miejsce. Jeśli tak się nie dzieje, to znaczy, że organizm jest odwodniony.
Zaparcia
Odwodnienie zaburza trawienie i wywołuje zaparcia. Dzięki wodzie stolec posiada odpowiednią konsystencję, ułatwiającą jego wydalanie. Gdy jest jej w jelitach za mało, trawienie nie przebiega w sposób prawidłowy, a stolec staje się twardy i zbity, nie mogąc przemieszczać się swobodnie w układzie trawiennym. Konieczne jest regularne uzupełnianie ubytku wody. Trzeba ją pić małymi łykami przez cały dzień. Wypijanie dużej ilości wody jednym haustem nie jest skuteczne i nie nawadnia organizmu. Porcję dobową warto podzielić na szklanki i zacząć zaraz po przebudzeniu, na czczo.
Kawy i herbaty nie należy wliczać do płynów nawadniających, ponieważ zwiększają one diurezę, a więc działają odwadniająco. Podczas biegunki i wymiotów trzeba szczególnie dbać o uzupełnianie ubytku wody. Najlepiej przyjmować wtedy specjalne płyny nawadniające, zawierające elektrolity. Specyfiki te dostępne są w aptekach bez recepty.
Remedium na odwodnienie
Niezwykle skutecznym sposobem na dobre nawodnienie organizmu jest picie alkalicznej wody zjonizowanej. Posiada wyjątkowe właściwości dzięki swojej budowie cząsteczkowej.
Wodę alkaliczną uzyskuje się w procesie jonizacji (elektrolizy). Cząsteczki wody jako molekuły łączą się wzajemnie tworząc tzw. klastry. W wodzie z kranu lub kupionej wodzie butelkowej klaster składa się z 12–18 molekuł i jego struktura ogranicza swobodne i bezpośrednie jej wchłanianie przez komórki. Natomiast proces jonizacji wody powoduje, iż klaster wody alkalicznej staje się podobny do płynów ustrojowych człowieka, i składa się tylko z 6 molekuł. Co to oznacza? Woda może łatwiej przenikać do komórek, a tempo i zdolność nawodnienia organizmu zwiększa się nawet sześciokrotnie. Co za tym idzie, efektywność pracy komórek pod kątem przemiany materii jest większa, wzrasta również zdolność pozbywania się toksyn z organizmu. W procesie elektrolizy oprócz wody alkalicznej (zasadowej) wytwarzana jest woda kwaśna. Ona też ma przydatne własności, bo jest silnym środkiem antybakteryjnym.
Woda alkaliczna nie jest produktem leczniczym, dlatego może ją pić kazdy – bez względu na wiek czy kondycję fizyczną. Wykorzystuje się ją w celach leczniczych, ale przede wszystkim dla prawidłowego nawodnienia organizmu zwłaszcza osób starszych i uprawiających aktywność fizyczną.
Wodę alkaliczną można przygotowywać we własnym domu. Wystarczy do tego urządzenie zwane jonizatorem wody, w którym, w procesie elektrolizy, ze zwykłej „kranówki” tworzy się woda alkaliczna (nazywana też zasadową). Domowe jonizatory to proste w użyciu urządzenia, w których znajdują się dwie komory, oddzielone specjalną przegrodą, tzw. membraną. Urządzenie wyposażone jest w elektrody: anodę i katodę. Jonizator napełnia się zwykłą wodą kranową i włącza do prądu. Po zakończonym procesie elektrolizy trwającym około 5–10 minut, w komorze z katodą pozostaje zjonizowana woda alkaliczna. Natomiast w komorze z anodą woda kwaśna, z ujemnie naładowanymi jonami chloru, siarki, fosforu i wodoru.
Odwodnienie jest bardzo poważnym w skutkach stanem organizmu zagrażającym zdrowiu, a nawet życiu. Aby nie dopuszczać do takich sytuacji należy wyrobić w sobie nawyk ciągłego picia wody – w odpowiedniej ilości i najwyższej jakości. Tylko taka woda gwarantuje skuteczne nawilżenie organizmu, co uchroni nas przed odwodnieniem. O tej porze roku jest to szczególnie ważne.